Zamek Bierzgłowski (centrum kultury)

Zamek Bierzgłowski

nr rej. A/575 z 4 kwietnia 1930, 16 października 1957
(c) Photograph by Mike Peel (www.mikepeel.net)., CC BY-SA 4.0 Fragment zamku widziany z jego dziedzińca
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Miejscowość	Zamek Bierzgłowski
Typ budynku	centrum kultury
Styl architektoniczny	gotyk, neogotyk
Kondygnacje	3
Rozpoczęcie budowy	1270
Ukończenie budowy	1305
Ważniejsze przebudowy	1860
Plan budynku
Położenie na mapie gminy Łubianka Zamek Bierzgłowski
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Zamek Bierzgłowski
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 Zamek Bierzgłowski
Położenie na mapie powiatu toruńskiego Zamek Bierzgłowski
53°06′19″N 18°27′53″E/53,105278 18,464722
Strona internetowa

Zamek Bierzgłowski – dawny zamek krzyżacki, obecnie centrum kultury diecezji toruńskiej.

Lokalizacja

Zamek znajduje się w powiecie toruńskim, w gminie Łubianka, we wsi Zamek Bierzgłowski, ok. 10 km na północny zachód od Torunia^[1].

Historia

Lata 1270–1920

Zamek powstał w latach 1270–1305 na północnym stoku pradoliny Wisły w miejscu wcześniejszego grodu z 1260 roku, zniszczonego przez Litwinów w 1263 roku. Pierwszym komturem był Arnold Kropf, który pełnił tę funkcję w l. 1270–1276^[2]. W latach 1386–1415 zamek ten był siedzibą komturów bierzgłowskich. Podczas wojny trzynastoletniej w lutym w 1454 roku zamek został zajęty przez wojska Związku Pruskiego i stał się siedzibą administracyjną prokuratora krzyżackiego. W latach 1474–1840 był on własnością władz Torunia. Po pożarze, który miał miejsce w 1522 roku, zamek popadł w ruinę. Od 1840 roku, kiedy to przeszedł w prywatne ręce, odbudowano skrzydło południowo-zachodnie i wieżę bramną. 3 listopada 1908 roku w odbudowanych budynkach wybuchł kolejny dotkliwy pożar, który zniszczył pokrycie dachowe. W 1911 roku przeprowadzono rekonstrukcję według projektu Conrada Steinbrechta^[3][4][5].

1920–1945

W 1929 roku zamek został wydzierżawiony przez bpa chełmińskiego Stanisława Okoniewskiego, który w 1933 roku kupił go na potrzeby diecezji. W 1936 roku w obecności prymasa Augusta Hlonda, wojewody Władysława Raczkiewicza, generałów Bortnowskiego i Wiktor Thommée, a także prezydenta Torunia – Leona Raszei dokonano na terenie zamku otwarcia Domu Rekolekcyjnego^[6][7].

Od 1945

W latach 1945–1992 w zamku mieścił się Zakład Opieki Społecznej. W latach 1946–1950 mieszkał tu biskup łucki Adolf Piotr Szelążek, wygnany przez władze radzieckie ze swej diecezji na Wołyniu, wcielonej do ZSRR^[8]. 1 września 2001 roku rozpoczęło działalność Diecezjalne Centrum Kultury, którego dyrektorem został ks. Piotr Rutkowski. Od czasu ponownego przejęcia budynku przez władze kościelne w 1992 roku trwa jego rewitalizacja. W 2010 roku odrestaurowano m.in. kaplicę zamkową^{[9][10][11][12]}.

Architektura

Zamek składa się z zamku głównego (siedziby komtura), pełniącego funkcje gospodarcze przedzamcza oraz wieży bramnej. Zamek główny (wysoki) jest dwuskrzydłowy (refektarz i kapitularz), dwa jego boki są zamknięte kamienno-ceglanymi murami w nieregularny czworobok. Wjazd do zamku wysokiego odbywał się przez bramę w murze obwodowym. Od wschodu, południa i zachodu zamek otoczony jest fosą (obecnie suchą), od strony północnej znajduje się przedzamcze, na terenie którego znajduje się przebudowany w XIX wieku budynek gospodarczy z XIV wieku oraz dwa późniejsze budynki. Przedzamcze jest otoczone kamiennym murem, w którym od północy znajduje się główna brama wjazdowa z neogotyckim szczytem, a w narożu północno-zachodnim baszta^[13].

W murze północnym zamku wysokiego znajduje się, pochodzący z około 1300 roku, portal z ceramicznym trójpolowym tympanonem o niepewnej ikonografii (postać jeźdźca na koniu, której towarzyszą 2 rycerze). Ta najstarsza zachowana rzeźba na terenie Prus zaliczana jest przez niektórych historyków do najcenniejszych dzieł ceramicznej plastyki średniowiecznej Europy^[14].

W 1930 roku (ponownie 1957 roku) zamek został wpisany do rejestru zabytków^[15].

Komturzy bierzgłowscy

Galeria

• 

  Główna wieża oraz brama zamku

• 

  Widok na północne zabudowania przedzamcza z główną bramą

• 

  Tympanon bramy wewnętrznej – jeden z najcenniejszych zabytków zamku

• 

  Dziedziniec

• 

  Sala rycerska

• 

  Kaplica

• 

  Skrzydło południowe

• 

Zobacz też

• Zabytki w Toruniu
• Turystyka w Toruniu

Przypisy