Zamek Blatnica

Zamek Blatnica
Ruiny zamku Blatnica
Państwo	Słowacja
Kraj	żyliński
Rozpoczęcie budowy	2 poł. XIII w.
Położenie na mapie kraju żylińskiego Ruiny zamku Blatnica
Położenie na mapie Słowacji Ruiny zamku Blatnica
48°56′50″N 18°56′51″E/48,947222 18,947500

Zamek Blatnica (słow. Blatnický hrad) – ruiny średniowiecznego zamku w pobliżu wsi Blatnica w Turcu, w powiecie Martin w kraju żylińskim na Słowacji. Wznoszą się na wyraźnej przełączce w końcowej części grzbietu Pekarová, oddzielającego Kotlinę Turczańską od Doliny Gaderskiej w Wielkiej Fatrze.

Początki zamku sięgają drugiej połowy XIII w., kiedy to pod zamkiem biegła jeszcze Via Magna – droga handlowa z górnego Ponitrza przez Kotlinę Turczańską na Śląsk lub Orawę i dalej przez polskie ziemie nad Bałtyk. Pierwsza wzmianka pisemna o zamku pochodzi z 1300 r., kiedy to należał on do Piotra z Brezowicy. Później zamek przeszedł w ręce królewskie. Składał się on z wąskiej, wydłużonej budowli mieszkalnej, usytuowanej na osi wschód-zachód i zaopatrzonej na końcach w baszty. Od północnego wschodu strzegło go skalne urwisko. Całe wzgórze było wówczas nagie – zalesiono je sosną dopiero po opuszczeniu zamku.

W 1414 r. zamek, który utracił już rolę strażnicy strzegącej szlaku przesuniętego teraz ku osi doliny, przeszedł spod władzy królewskiej w ręce Pongráca z Liptowskiego Mikułasza, a następnie – polskiego rycerza Piotra Komorowskiego, władającego wówczas z ramienia węgierskiego króla całą Orawą. Wielokrotnie zmieniając właścicieli, w 1540 r. dostał się Révay’om, ówczesnym dziedzicznym żupanom turczańskim, którzy w drugiej połowie XVI i na początku XVII w. wybudowali dolną część zamku z licznymi budowlami mieszkalnymi i gospodarczymi oraz dwoma półotwartymi basztami. Nie podniosło to jednak walorów obronnych warowni: najpierw zajęły ją oddziały powstańców Stefana Bocskaya (1604), a następnie wojska Gabriela Bethlena (1619). W końcu lat 70. XVII w. zamek zajęli kurucowie Emeryka Thököly’ego. Podczas ich władania zamkiem wybuchł na nim wielki pożar, który zniszczył znaczną część zabudowań. Na początku następnego stulecia zamek zajęli powstańcy Franciszka Rakoczego. Revayowie odzyskali go dopiero w 1708 r., po przegranej powstańców w bitwie przy Trenczynie. Dzięki temu, że nie przyłączyli się oni do powstania Rakoczego, ich zamek nie znalazł się na cesarskiej liście twierdz, przeznaczonych do zburzenia. W 1744 r. zamek jeszcze odnawiano, lecz jego znaczenie obronne zupełnie upadło i od 1790 r. nie był już zamieszkany. Z czasem popadł w ruinę.

Dostęp do zamku tylko pieszo: ze wsi Blatnica, doliną Gaderską (żółty szlak turystyczny) ok. 45-50 min, z szosy Blatnica – Necpaly ok. 15-20 min.

Bibliografia

• Adamec Vladimír, Jedličková Nora: Slovensko. Turistický lexikon, wyd. Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava 1991, ​ISBN 80-7096-152-X​.
• Haratíková Martina: Blatnický hrad, w: „Krásy Slovenska” R. LXXXIX, nr 11-12/2012, s. 26–27
• Hochmuth Zdenko a kolektív: Veľka Fatra, seria Turistický sprievodca ČSSR č. 3, wyd. Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava 1980.
• Vavrík Bartolomej a kolektív: Turiec. Turistický sprievodca, wyd. Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava 1986.