Zamek Doberlug

Zamek Doberlug
Zachodnia fasada zamku
Państwo	Niemcy
Kraj związkowy	Brandenburgia
Miejscowość	Doberlug-Kirchhain
Adres	Schloßplatz 1
Styl architektoniczny	renesans
Położenie na mapie Brandenburgii Zamek Doberlug
Położenie na mapie Niemiec Zamek Doberlug
51°36′36,6″N 13°36′46,2″E/51,610167 13,612833
Strona internetowa

Południowa fasada zamku

Dziedziniec zamkowy, narożnik północno-wschodni

Zamek Doberlug (Dobrilugk) – renesansowy zamek w Doberlug-Kirchhain w Niemczech, w kraju związkowym Brandenburgia, powstały w XVI i rozbudowany w XVII w. na miejscu zsekularyzowanego klasztoru cystersów Dobrilugk.

Historia

Zamek powstał na miejscu rozwiązanego w 1541 klasztoru cystersów^[1] (istniejącego od XII w.^[2]). W 1547 dawny klasztor zastawiono. Budowa zamku została rozpoczęta w 1551 poprzez przebudowę części obiektów klasztornych: dawny dom opata oraz infirmeria klasztorna posłużyły jako zaczątki odpowiednio zachodniego i północnego skrzydła zamku^[1][3]. Przebudowę rozpoczął, od budynku dawnej infirmerii, ówczesny właściciel zamku Heinrich von Gersdorff (urządził tu dwupiętrową rezydencję, dodając ściany działowe i sklepienia na parterze, w kaplicy zamontował renesansowe okna)^[2][4]. Ponadto rozpoczęto wznoszenie skrzydła wschodniego i wykopano fosę^[1][4].

W 1602 zastaw wykupił cesarz Rudolf II Habsburg, a rok później sprzedał go landwójtowi Dolnych Łużyc, Anselmowi von Promnitz^[2]. W inwentarzach z początku XVII w. mowa jest o budowli dwuskrzydłowej, wzniesionej na ścianach budynków klasztornych, przy czym w 1622 opisywano skrzydło zachodnie jako zdewastowane^[5]. W 1623 zamek kupił za 300 tysięcy miśnieńskich guldenów książę Saksonii Jan Jerzy I, który po 1624 rozpoczął jego rozbudowę^[1]. Wzniesiono wówczas południowo-zachodnią wieżę, południowe skrzydło z pokojami książęcymi oraz kontynuowano budowę wschodniego skrzydła z kuchniami^[5][6]. Książę uczynił z obiektu zamek myśliwski (niedaleko znajdowały się tradycyjne tereny myśliwskie margrabiów Miśni)^[7] oraz siedzibę administracji^[1]. Prace przerwano podczas wojny trzydziestoletniej^[5], podczas której zamek został zdewastowany^[1][8].

W 1652 Jan Jerzy I zadecydował o podzieleniu dziedzictwa pomiędzy trzech swoich synów. Księciem-elektorem Saksonii został najstarszy z nich, Jan Jerzy II, natomiast Dobrilugk przypadł drugiemu z synów, Chrystianowi I, który został księciem Saksonii-Merseburga^[1]. Ten co prawda rezydował w Merseburgu, jednak każdego roku kilkakrotnie przybywał do Dobrilugku i spędzał tu nawet po kilka tygodni, a w latach 1682–1684 miał tu główną rezydencję w związku z zarazą panującą w Merseburgu^[9][10]. Od 1661 podjął na nowo prace budowlane na zamku. Obejmowały one rozbudowę oraz zmiany w istniejących już budynkach, nadające im bardziej reprezentacyjną formę. Przyczyniły się do tego m.in. wykonane wówczas obramienia okienne z ozdobną kamieniarką i dekoracje szczytów^[11]. Urządzono także dużą salę w skrzydle północnym oraz wykonano główny portal w zachodnim skrzydle^[8][12]. Prace przy zamku zbiegły się w czasie z realizacją projektu założenia przy nim barokowego miasta Dobrilugk (obecnie część miasta Doberlug-Kirchhain), które otrzymało prawa miejskie w 1664^[1][13][14]. Budowę zamku zakończono w 1676^[1]. Otrzymany wówczas rozkład budynków i ich kształt zachował się do dziś^[12]. Rozkład wnętrz według stanu na koniec XVII w. nie był zbyt komfortowy. Na wyższe piętra można było się dostać przez dwie spiralne klatki schodowe i galerie obiegające budynek. Sklepienia posiadały tylko pomieszczenia na parterze zamku^[15]. Z planu miasta z 1710 wynika, że wówczas istniał już także ogród w stylu późnego renesansu^[16][17].

Po śmierci Chrystiana I, a wkrótce potem (1694) jego syna Chrystiana II, zamek przestał być rezydencją książąt saskich. Od tego czasu przez kilkadziesiąt lat służył wdowom po książętach (jako pierwszej – wdowie po Chrystianie II). Po śmierci ostatniego księcia Saksonii-Merseburga w 1738 (zarówno on, jak i jego żona zmarli na tym zamku^[18]) dobra powróciły do księstwa Saksonii. Budowla wówczas nie była stale użytkowana. W 1763 na polecenie książąt saskich dokonano jego pierwszych napraw, w 1782 zastąpiono drewniane stropy sufitami ze stiukami^[19]. W drugiej połowie XVIII w. rozpoczęto przystosowywanie zamku dla potrzeb urzędów i na cele mieszkalne^[20][21][22]. Takie działania powodowały przebudowywanie wnętrz zamku, w tym podział wielkiej sali w północnym skrzydle na mniejsze pomieszczenia^[22]. W wyniku kongresu wiedeńskiego obiekt przeszedł pod panowanie pruskie i służył odtąd jako siedziba różnych instytucji administracyjnych, m.in. sądu, nadleśnictwa i urzędu podatkowego, a nawet w części więzienia. Obok siedzib urzędów mieściły się w nim także mieszkania urzędników. Taki sposób użytkowania spowodował, że dawne wnętrza zamku niszczały i utracony został oryginalny wystrój i splendor wnętrz^[23][20][24].

W latach 1945–1950 zamek zajmowały wojska radzieckie. Później przejęła go policja ludowa NRD (KVP), w 1956 przekształcona w Narodową Armię Ludową (NVA). Wojsko opuściło zamek w 1988^[23]. W międzyczasie, w 1978, został zarejestrowany jako zabytek^[20]. W 1993 jego właścicielem zostało miasto Doberlug-Kirchhain i rozpoczęto stopniowe prowadzenie prac restauratorskich^[25][26].

Opis

Zamek Doberlug jest obiektem czteroskrzydłowym, zbudowanym na planie lekko nieregularnego prostokąta, niegdyś otoczonym fosą. Skrzydła północne i południowe są trzykondygnacyjne, a wschodnie i zachodnie – dwukondygnacyjne. Wszystkie fasady zamkowe są zwieńczone zarówno od zewnątrz, jak i od strony dziedzińca, symetrycznie rozłożonymi facjatami ze szczytami schodkowymi z wolutami i obeliskami. Na fasadach północnej i południowej znajdują się ryzality obejmujące także środkowe facjaty, przypominające wieże. Ponad zamkiem wznosi się wysoka wieża, zbudowana w południowo-zachodnim narożniku dziedzińca zamkowego, zwieńczona wysokim hełmem. Zamek posiada też drugą, mniejszą wieżę, w północno-wschodniej części założenia^[1].

Zobacz też

• Kościół Najświętszej Marii Panny w Doberlug-Kirchhain
• Klasztor Dobrilugk

Przypisy

Bibliografia

• Marcus Cante: Dobrilugk – Daten zur Geschichte und Bauentwicklung. W: Zisterzienserkloster und Schlossanlage Dobrilugk/Doberlug: Geschiche - Forschung - Denkmalpflege. Berlin: Lukas Verlag, 2016, s. 12–15, seria: Arbeitshefte des Brandenburgischen Landesamtes für Denkmalpflege und Archäologischen Landesmuseums. 35. ISBN 978-3-86732-233-1.
• Marcus Cante: »Bedeutendster Backsteinbau der Niedelausitz in technisch vorzüglicher Ausführung«: Die mittelalterliche Geschichte und Baukunst des Zisterzienserklosters Dobrilugk im Überblick. W: Zisterzienserkloster und Schlossanlage Dobrilugk/Doberlug: Geschiche - Forschung - Denkmalpflege. Berlin: Lukas Verlag, 2016, s. 16–33, seria: Arbeitshefte des Brandenburgischen Landesamtes für Denkmalpflege und Archäologischen Landesmuseums. 35. ISBN 978-3-86732-233-1.
• Stefanie Leibetseder: Schloss Dobrilugk – Stein gewordener Ausdruck wettinischer Herrschaft?: Traditionsbildung an sächsischen Residenzbauten. W: Zisterzienserkloster und Schlossanlage Dobrilugk/Doberlug: Geschiche - Forschung - Denkmalpflege. Berlin: Lukas Verlag, 2016, s. 34–44, seria: Arbeitshefte des Brandenburgischen Landesamtes für Denkmalpflege und Archäologischen Landesmuseums. 35. ISBN 978-3-86732-233-1.
• Vinzenz Czech: Die Niderlausitz im. 17. und 18. Jahrhundert. Herrschaftspraxis und dynastische Zeichensetzung der Merseburger Herzöge. W: Die Nieder- und Oberlausitz – Konturen einer Integrationslandschaft. Heinz-Dieter Heimann, Klaus Neitmann, Uwe Tresp (hrsg.). T. II: Frühe Neuzeit. Berlin: Lukas Verlag, 2014, s. 205–223. ISBN 978-3-86732-161-7.
• Eva-Maria Seng: Barocke Plan- und Idealstädte: Dobrilugk als barocke Planstadt. W: Die Nieder- und Oberlausitz – Konturen einer Integrationslandschaft. Heinz-Dieter Heimann, Klaus Neitmann, Uwe Tresp (hrsg.). T. II: Frühe Neuzeit. Berlin: Lukas Verlag, 2014, s. 224–241. ISBN 978-3-86732-161-7.
• Dietmar Kraußer: Baugeschichte und Sanierung Schloss Dobrilugk, Doberlug-Kirchhain. W: Die Nieder- und Oberlausitz – Konturen einer Integrationslandschaft. Heinz-Dieter Heimann, Klaus Neitmann, Uwe Tresp (hrsg.). T. II: Frühe Neuzeit. Berlin: Lukas Verlag, 2014, s. 253–269. ISBN 978-3-86732-161-7.

Linki zewnętrzne

• Schloss Doberlug. Förderverein Schloß Doberlug e.V.. [dostęp 2018-08-07].
• Schloss Doberlug. Doberlug-Kichhain. [dostęp 2018-08-07].