Poniemuń (zamek)

Poniemuń
Ilustracja
Zamek na rycinie z XIX w.
Państwo

 Litwa

Inwestor

Krzyżacy

Rozpoczęcie budowy

XIV w.

Położenie na mapie Litwy
Ziemia55°05′56″N 22°59′10″E/55,099000 22,986000

Poniemuń albo zamek Giełgudów[1] (lit. Panemunės pilis) – zamek na Litwie w okręgu tauroskim, rejon jurborski na północnym brzegu rzeki Niemen, 15 km na wschód od Jurborka.

Historia

Widok współczesny

Miejscowość w różnych dokumentach wymieniana jest pod różnymi nazwami. W XIII wieku był tu drewniany gród obronny Żmudzinów, ale już w XIV wieku okoliczne ziemie były w rękach Krzyżaków. W XVI wieku ziemia ta należała do Billewiczów. Pod koniec XVI wieku posiadłość odkupił Jan EpereyszWęgier. W rękach węgierskich majątek pozostawał do 1753 roku, a od roku 1759 był własnością Antoniego Giełguda. Giełgudowie brali udział w powstaniu listopadowym. W 1833 roku władze carskie skonfiskowały majątek, który w późniejszym okresie odzyskali ich kuzyni Pusłowscy. W 1929 roku władze litewskie przejęły majątek w ramach reformy rolnej.

Zamek

W XIV wieku Krzyżacy wybudowali na stromym brzegu Niemna murowaną warownię, której nadali nazwę Königsburg (według legendy, inicjatorem jego powstania miał być Konrad von Jungingen). W wyniku walk litewsko-krzyżackich zamek popadł w ruinę. Pod koniec XVI wieku nowy właściciel Epereysz wybudował w miejscu warowni, wykorzystując stare mury, gotycko-renesansowy zamek. Giełgudowie przebudowali zamek w XVIII wieku w stylu klasycystycznym. Położony na wysokiej skarpie Niemna zamek miał arkadowy dziedziniec i wzniesiony został na planie kwadratu. W czasie powstania listopadowego został zniszczony. W 1867 roku wyremontowali go Pusłowscy. Ponownie został zniszczony w czasie I wojny światowej. W 1935 roku zamek przejęło Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego i rozpoczęto rekonstrukcję. Po II wojnie opuszczony zabytek powoli niszczał. Zachowały się dwa korpusy zamku i dwie wysokie baszty, lochy i podziemia. Pozostały ślady umocnień i fos. Zamek otacza park o powierzchni 15 ha założony w XVIII wieku.

Zamek Giedugów na rysunku Napoleona Ordy

Przypisy

  1. Polskie egzonimy uchwalone na 119. posiedzeniu KSNG. Poniemuń jest egzonimem głównym, a zamek Giełgudów - wariantowym.

Bibliografia

  • Tadeusz Polak: Zamki na kresach: Białoruś, Litwa, Ukraina. Warszawa: Pagina, 1997, s. 159–160. ISBN 83-86351-11-X.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Vitenai001.JPG
(c) I, Hugo.arg, CC-BY-SA-3.0
Panemunė castle in Vitėnai or Pilis I
Panemune Castle.jpg
Panemunė Castle
Legenda zamek.svg
Symbol zamku do legendy mapy
Poniemuń Zamek Giełgudów.jpg
Zamek Giełgudowski nad Niemnem (pol. Poniemuń, Giełgudów, lit. Panemunė)