Zamek Grodno

Zamek Grodno

nr rej. A/5191/100 z 4.12.1949[1]
Dziedziniec zamku górnego
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Zagórze Śląskie
Styl architektoniczny	gotyk, renesans
Pierwszy właściciel	Bolko I Surowy(?)
Kolejni właściciele	Bernard świdnicki, Bolko II ziębicki
Obecny właściciel	Walim (gmina)
Położenie na mapie gminy Walim Zamek Grodno
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Zamek Grodno
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Zamek Grodno
Położenie na mapie powiatu wałbrzyskiego Zamek Grodno
50°45′01″N 16°24′39″E/50,750278 16,410833
Strona internetowa

Panorama zamku

Makieta zamku

Budynek bramny przedzamcza z dekoracją sgraffitową

Brama wjazdowa na zamek górny z renesansowym portalem

Wieża zamkowa

Widok z wieży zamkowej (2010)

Widok z wieży zamkowej (2018)

Wnętrza zamkowe

Armata odlana 21 czerwca 1859 r. w Tuluzie

Zamek Grodno (niem. Kynsburg) – zamek położony w Górach Czarnych (część Gór Wałbrzyskich), na szczycie góry Choina (450 m n.p.m.) wznoszącej się nad lewym brzegiem Bystrzycy. Dolina tej rzeki, zwana kiedyś Śląską Doliną, stanowi naturalną granicę między Górami Sowimi i położonymi na zachód od nich Górami Wałbrzyskimi.

Malowniczą lokalizację zamku potęguje położone u podnóża góry zaporowe Jezioro Bystrzyckie.

Nazwa

Według niemieckiego geografa oraz językoznawcy Heinricha Adamy’ego pierwotna nazwa zamku wywodziła się od polskiego słowa – choina, oznaczającego iglaste drzewo z rodziny sosnowatych^[2]. W swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu zalicza ją do grupy miejscowości, których nazwy wywodzą się od tego drzewa – „von choina = Fichte” wymieniając również nazwę zanotowaną w formie Kynsperch i podając jej pierwotne znaczenie „Fichtenberg” – „Świerkowa góra”^[2] />. Niemcy zgermanizowali nazwę na Kynsburg, w wyniku czego utraciła ona swoje pierwotne znaczenie. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił zamek w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jego łacińską nazwę: Konigsberga castrum^[3].

Historia

Zamek wzniesiony został prawdopodobnie przez Bolka I, księcia świdnicko-jaworskiego, jednak brak źródeł potwierdzających ten fakt. Istniejące partie murów zamku gotyckiego powstały zapewne za księcia Bernarda i następnie panującego jego brata Bolka II. W 1392 roku po śmierci żony Bolka II, księżnej Agnieszki Habsburskiej, zamek przeszedł w ręce Korony Czeskiej. W XV w. był w posiadaniu rodzin rycerskich, które podczas wojen husyckich zajmowały się rozbojem. Kolejnym właścicielem, który w latach 1545–1587 dokonał poważnej rozbudowy zamku był Maciej von Logau. W czasie wojny trzydziestoletniej został zajęty i częściowo zniszczony przez Szwedów. W drugiej połowie XVIII w. oblegany w czasie rozruchów chłopskich. Ostatnimi właścicielami opuszczonego od 1774 roku zamku byli Zedlitzowie. W 1789 roku osunęło się częściowo skrzydło południowe zamku górnego, jednak już w 1824 roku z inicjatywy profesora Büschinga, ówczesnego właściciela zamku, podjęto prace remontowo-zabezpieczające. Wprowadziły one zmiany, które nie były zgodne z historycznym kształtem budowli. Kolejne prace prowadzono w latach 1868–1869 oraz w końcu XIX w. W roku 1904 odnowiono sgraffita i otwarto schronisko z gospodą. Dalsze zabiegi konserwatorskie miały miejsce po II wojnie światowej. Od 2008 roku zamek jest własnością gminy Walim^[4], która doprowadziła do zamku wodociąg, a 24 kwietnia 2018 uruchomiła w nim hotel i restaurację^[5].

Architektura

Zamek wzniesiono z kamienia na szczycie rozległego wzgórza, początkowo był największym zamkiem Śląska. Otaczał go blankowany mur obwodowy o nieregularnym kształcie, wsparty w narożnikach skarpami. W kurtynie południowej powstała niewielka, czworoboczna wieża. Wieża bramna z broną znajdowała się w narożniku południowo-zachodnim. Zamek górny zajmował powierzchnię około 950 m². Prawdopodobnie od zachodu znajdowało się gospodarcze przedzamcze. Na początku XVI w. miała miejsce trudna do identyfikacji przebudowa. W latach 1545–1587 powstały budynki wewnątrz dziedzińca i długa szyja bramna z zewnętrzną bramą i piętrem mieszkalnym. W tym samym okresie dobudowano ośmiokątną część wieży, dodatkowy pierścień murów, a przedzamcze poddano rozbudowie. Wtedy to otrzymało ono kształt wydłużonego dziedzińca otoczonego bastejami. Do jego wnętrza prowadził bogato zdobiony budynek bramny w kurtynie północno-zachodniej. Ostatecznie zespół zamkowy uzyskał długość około 170 m.

Baśnie i podania

Historia zamku Grodno usposabia do tworzenia różnych legend i baśni. Znane są m.in. takie o tym, jak zamek podstępem dostał się w ręce czeskie, o niewiernym słudze, który pchnął nożem swojego pana, o studni, którą miał wykopać turecki jeniec, aby odzyskać wolność, o Białej Damie oraz o kasztelance Małgorzacie, która strąciła w przepaść kandydata do jej ręki, a ojciec, który był tego świadkiem, skazał córkę na śmierć głodową poprzez zamurowanie w lochu. Jakoby to jej szkielet mogą obejrzeć zwiedzający^[6][7][8].

Skarb

O Zamku Grodno wspominał domniemany niemiecki saper niejaki Leonhard von Schreck, nieznany autor tajemniczych listów, które w latach 90. XX w. otrzymała redakcja „Słowa Polskiego” i związana wówczas z gazetą dziennikarka Joanna Lamparska, później autorka książek o tajemnicach Dolnego Śląska. Pod dziedzińcem Grodna miała być rzekomo schowana i zabezpieczona minami tajemnicza, obita blachą skrzynia^[8].

Muzeum w Zamku Grodno

Placówkę tę utworzono w 1965 r. przez Oddział PTTK w Wałbrzychu. Zbiór muzealny tworzą eksponaty własne zastane na zamku po II wojnie światowej, a także wypożyczone z Muzeum Okręgowego w Wałbrzychu. Od stycznia 2009 roku zamek wraz z muzeum został przekazany pod zarząd Gminy Walim.

Szlaki turystyczne

• zielony – Szlak Zamków Piastowskich do Grodźca
• żółty – PKP Wałbrzych Główny – Zamek Nowy Dwór – Jedlina-Zdrój – Niedźwiedzica – Zagórze Śląskie – Zamek Grodno – Bystrzyca Górna – Świdnica – Ślęża – Wieżyca – PKP w Sobótce – Wrocław
• niebieski – Europejski długodystansowy szlak pieszy E3

Przypisy

Bibliografia

• L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm: Leksykon zamków w Polsce. Warszawa: Arkady, 2012, s. 550–554. ISBN 978-83-213-4158-3.
• B. Guerquin: Zamki śląskie. Warszawa: Wydawnictwo Budownictwo i Architektura, 1957, s. 84–85.

Linki zewnętrzne

• Grodno na Górze Choina
• Oficjalna strona zamku Grodno
• Archiwalne widoki i publikacje o zamku w bibliotece Polona