Zamek Grodziec

Zamek Grodziec

nr rej. A/3515/279 z 11.05.1951 oraz 613 z 28.08.1959[1]
Widok ogólny
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Grodziec
Adres	Grodziec 111, 59-516 Zagrodno[2]
Styl architektoniczny	późnogotycki
Kondygnacje	2
Powierzchnia użytkowa	37800 m²
Rozpoczęcie budowy	1159
Ważniejsze przebudowy	1296-1301, 1475, 1522-1524, 1663-1972, 1800, 1906-1908
Pierwszy właściciel	• książę Bolesław I Wysoki
Kolejni właściciele	• książę Bolko I • książę Bolesław III Rozrzutny • rycerz Budziwój z Niedźwiedzic i Chojnowa • książę Fryderyk I • książę Fryderyk II • Leonard von Skopp • książę Henryk XI • cesarz Leopold I hrabia Walter von Gallas • baron Hans von Frankenberg • feldmarszałek hrabia Fryderyk Leopold von Gessler • Johan Karl con Schellendorf Hans Siegismund • hrabia Hans Heinrich VI von Hochberg • Wilhelm Chrystian Benecke • Willibald von Dirksen • Herbert von Dirksen
Położenie na mapie gminy Zagrodno Zamek Grodziec
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Zamek Grodziec
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Zamek Grodziec
Położenie na mapie powiatu złotoryjskiego Zamek Grodziec
51°10′37″N 15°45′33″E/51,176944 15,759167
Strona internetowa

Zamek GRODZIEC

Widok zamku

Brama zamkowa

Pierwsza brama

(c) I, Antosh, CC BY 2.5

Widok z wieży widokowej

Pallatium

Stołp

Sala zamku

Zamek Grodziec (niem. Gröditzburg) – późnogotycki zamek położony w pobliżu wsi Grodziec, w gminie Zagrodno, powiecie złotoryjskim, województwie dolnośląskim, na szczycie wzniesienia o tej samej nazwie.

Został wybudowany na bazaltowym, powulkanicznym, stromym wzgórzu na wysokości 389 m n.p.m. Dnia 11 maja 1951 roku pod numerem A/3515/279, zamek został wpisany do rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa. Przy zamku przebiega Szlak Zamków Piastowskich.

Historia zamku

Pierwsze wzmianki o średniowiecznym zamku pochodzą z 1155 i 1175 roku^[3]. Był to gród obronny Bobrzan. W 1175 roku Grodziec wraz z zamkiem był własnością księcia Bolesława I Wysokiego^[3]. Kolejnym właścicielem zamku został książę świdnicko-jaworski Bolko I, który rozbudował swoją siedzibę w latach 1296-1301. Następnymi właścicielami byli: książę Bolesław III Rozrzutny, rycerz Budziwój z Niedźwiedzic i Chojnowa, książę legnicki Fryderyk I i książę legnicki Fryderyk II^[3]. Wówczas zamek został ponownie rozbudowany, a głównym materiałem zastosowanym w rozbudowie był kamień. Budowla została wówczas wzniesiona na planie sześciokąta z basztami w narożnikach i czteroboczną wieżą. W okresie wojen husyckich budowla została zdobyta i splądrowana przez oddziały husytów. Na początku XVI wieku po północno-zachodniej stronie założenia powstał nowy budynek, tzw. palatium. W czasie, gdy właścicielem był Fryderyk I, zamek stał się dość potężną warownią murowaną na wzór zamku legnickiego^[3]. Od 1522 roku do 1524 roku miała miejsce kolejna rozbudowa zamku w stylu renesansowym, gdzie po stronie północnej i południowej wzniesiono kolejne dwie baszty^[3]. Pracami wówczas kierował Wendelin Rosskopf ze Zgorzelca^[3]. W II połowie XVI wieku dzierżawcą Grodźca był Leonard von Skopp, a następnie swoją siedzibę miał tutaj Henryk XI^[4].

W czasach wojny 30-letniej, we wrześniu 1633 roku, spora część zamku została zniszczona przez pożar, w kolejnych latach stając się coraz większą ruiną^[3]. W latach 1633-1672 przeprowadzono częściowy remont. W 1675 roku zamek staje się własnością cesarza Leopolda I, a ten 5 lat później oddaje go w zastaw hrabiemu Walterowi von Gallas. Kolejnym właścicielem został w 1700 roku baron Hans von Frankenberg, a w 1749 roku feldmarszałek hrabia Fryderyk Leopold von Gessler. Od 1800 roku właścicielem zamku był hrabia Hans Heinrich VI von Hochberg z Książa i Mieroszowa. Za jego czasów w zamku podjęto prace remontowe. Odbudowano m.in. część palatium, niektóre sale zapełniono pamiątkami i udostępniono turystom do zwiedzania^[5]. W tamtym czasie zamek uchodził za pierwszy w Europie zabytek specjalnie przystosowany do celów turystycznych^[3]. W 1823 roku zamek znalazł się w posiadaniu Wilhelma Chrystian Benecke z Berlina.

W 1899 roku majątek zakupił Willibald von Dirksen. Po nobilitacji na szlachcica, właściciel postanowił odbudować zamek, w związku z czym w 1906 roku zlecił badania i sporządzenie projektu słynnemu architektowi Bodo Ebhardtowi, który ten realizował przez następne dwa lata. Po badaniach postanowiono nie rekonstruować całej budowli. W formie trwałej ruiny zachowano donjon, południowo--wschodnie mury wraz z sąsiadującą z nimi zabudową, a także pozostałości obiektów usytuowanych na zamku dolnym. Pierwsze prace przeprowadzono w palatium, które zabezpieczono przez wykonanie nowego dachu. Choć pierwotnie zadaszenie było dwuspadowe, Bodo Ebhardt postanowił odbudować je w formie czterospadowej. Zbudowano całkowicie na nowo także bramy na zamek i mury obwodowe z gankami^[6].

Ostatnim właścicielem zamku był Herbert von Dirksen, nazistowski polityk i zaufany współpracownik Hitlera. W latach 1939-1945 często przebywał on w Grodźcu, także w ostatnich miesiącach wojny. Po schwytaniu został najpierw przesłuchany przez Sowietów, a następnie zabrany przez niemieckich oficerów za linię frontu, skąd przedostał się w głąb Rzeszy^[7]. W 1945 roku w zamku znajdowały się eksponaty z wrocławskich muzeów oraz z berlińskiej Biblioteki Państwowej^[3]. W latach 60. XX wieku zamek był własnością Starostwa Powiatowego w Złotoryi. W 1978 roku należał do gminy Złotoryja, a obecnie dzierżawcą zamku jest Zenon Bernacki^[4]. W latach 2004-2005 był miejscem realizacji filmów przez telewizje: szwedzką, francuską, belgijską oraz rosyjską^[8].

Na zamku odbywają się również regionalne i międzynarodowe imprezy:

• Legnicko-Brzeski Turniej Rycerski o Srebrny Pierścień Kasztelana,
• Międzynarodowe Biesiady Zespołów Kresowych,
• Śląskie Święto Pieśni,
• Agroturystyczne Święto Wina i Miodu Pitnego^[5][8],
• The Witcher School, edycja polska larpa osadzonego w świecie wiedźmina^[9].

Architektura zamku

Obecnie zespół składa się z zamku górnego oraz przedzamcza o wymiarach 270x140 metrów. Zabudowa zamku górnego tworzy nieregularny sześciobok, w którym elementami dominującymi są: pałac główny (tzw. palatium), wieża północna i w południowej stronie potężny donżon. Palatium załamane jest pod kątem 30 stopni i jest jedną z nielicznych na Śląsku zachowanych książęcych siedzib. Charakteryzuje się ono różną grubością murów: u podstawy mierzy on 5 metrów, a na pierwszym piętrze 2 metry. Donżon zbudowany został na planie kwadratu o podstawie 16 metrów, a jego wysokość przekracza 26 metrów, na które składa się sześć kondygnacji. Druga, mniejsza wieża, zwana jest "Starą". Wieńczy ją czterospadowy dach, u podstawy którego prowadzi ganek obronny z prostokątnymi blankami i otworami strzelniczymi. Komunikacja między wieżami a palatium odbywała się poprzez drewniane tarasy i zbudowane na murach ganki. Obronność założenia zwiększają wysunięte basteje i kaponiery. Dodatkowo bezpieczeństwo zamku zapewnia flankowane wieżyczkami przedzamcze.

Zamek główny składa się z dwóch kondygnacji. W niższej znajduje się zbiornik z wodą pitną i piwnice, w których dawniej były piwiarnia, spiżarnia oraz jadalnia dla służby. Na parterze dawniej były pokoje gościnne, natomiast po przebudowie znajdowała się tutaj gospoda dla podróżnych i kuchnia. Na tej kondygnacji znajdują się ponadto dwa pomieszczenia:

• większe zwane „Wielką Salą”,
• mniejsze z gotyckim kominkiem, ozdobione przez stwory podobne do lwów.

Pierwsze i drugie piętro pełniły funkcje rezydencjalne, o czym świadczą otwory okienne, dawniej ozdobione witrażami. W północnej części drugiego piętra znajduje się kaplica, sąsiadująca z „Salą Rycerską” (najbardziej reprezentacyjna komnata na zamku). Z „Sali Rycerskiej” do sąsiednich pokoi prowadzą gotyckie portale. W komnatach tych były dawniej pomieszczenia księżnej i jej dworu. Najwyższy poziom pałacu zajmuje blankowany ganek obronny^[7].

Zobacz też

• Często mylony ze względu na identyczną nazwę miejscowości: Zamek w Grodźcu na Śląsku Cieszyńskim

Przypisy

Bibliografia

• Wrzesiński Szymon, Krzysztof Urban, Tajemnice zamku Grodziec i pałacu ambasadora III Rzeszy: Skarby - Tajne archiwum - Ukryte depozyty, Agencja Wydawnicza CB, Warszawa 2016 ISBN 978-83-7339-163-5, s. 8-229.
• Romuald Łuczyński, Zamki, dwory i pałace w Sudetach. Legnica: Stowarzyszenie „Wspólnota Akademicka”, 2008, ISBN 978-83-89102-63-8.
• MarekM. Gaworski MarekM., Najpiękniejsze zamki i pałace Śląska i pogranicza polsko-czeskiego, Strzelce Opolskie: Matiang, 2012, ISBN 978-83-932293-6-9, OCLC 829897560 .
• Ebhardt B., Groditzberg, „Deutsche Burgen” 1906–1907, Bd. 9, s. 384–421

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona zamku Grodziec
• Zamki polskie – Grodziec
• Galeria zdjęć zamku Grodziec