Zamek Piastów Śląskich w Brzegu

Zamek Piastów Śląskich
Symbol zabytku nr rej. 53 z 29.03.1949 oraz 514/58 z 15.11.1958
Ilustracja
© Marek i Ewa Wojciechowscy / Trips over Poland, CC BY-SA 3.0

Wejście do zamku
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Miejscowość

Brzeg

Adres

plac Zamkowy 1
49-300 Brzeg

Styl architektoniczny

renesans

Rozpoczęcie budowy

1235

Ważniejsze przebudowy

1360–1370, 1541–1560

Pierwszy właściciel

Piastowie śląscy

Kolejni właściciele

książęta brzescy

Obecny właściciel

Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu

Położenie na mapie Brzegu
Mapa konturowa Brzegu, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Zamek Piastów Śląskich”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Zamek Piastów Śląskich”
Ziemia50°51′49,5000″N 17°28′00,8400″E/50,863750 17,466900
Strona internetowa
Zamek w Brzegu na rysunku Friedricha Bernharda Wernera z około 1750 roku
Widok zamku na XVIII wiecznej ilustracji z widocznymi freskami na elewacji- obecnie niewidoczne.
XIX wieczny wizerunek zamku z ogrodem.
Portal na bramie wjazdowej do zamku sfotografowany w XIX wieku.
Wewnętrzny plan zamku.
Dziedziniec wewnętrzny zamku z widocznymi freskami, które nie zachowały się do dnia dzisiejszego.
Detale architektoniczne z wnętrza budowli.
Detale architektoniczne znajdujące się wewnątrz budowli.

Zamek Piastów Śląskich w Brzegu – rezydencja Piastów śląskich powstała w XIII w., obecnie siedziba Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu.

Historia

XIII–XV w.

Pierwsze informacje o istnieniu zamku pochodzą z 1235 r. Wówczas miał tu swoją siedzibę namiestnik książęcy. Zamek stanowił także miejsce postojowe w czasie podróży dla książąt wrocławskich. Około 1300 roku wzniesiona została kwadratowa, ceglana wieża, nazwana później Wieżą Lwów, gdyż na jej zwieńczeniu znajdowały się kamienne lwy. Dolna część wieży zachowała się do dziś, jako najstarsza część zamku.

W 1311 r. wyodrębniło się Księstwo Brzeskie a zamek stał się wówczas siedzibą książąt brzeskich. W latach 1360–1370 książę Ludwik I brzeski dokonał przebudowy zamku. Do dziś zachowały się ówczesne fragmenty muru. Podczas tej rozbudowy w latach 1368–1369 obok zamku wzniesiono gotycką kaplicę św. Jadwigi, która stała się kolegiatą, oraz nowy budynek mieszkalny.

XVI w.

W połowie XVI w. książę Jerzy II z żoną Barbarą z Hohenzollernów dokonali przebudowy obiektu na styl renesansowy, wzorując się na Zamku Królewskim na Wawelu. Z tej racji zamek jest określany mianem Śląskiego Wawelu. W latach 1541–1544 wzniesiono południowe skrzydło, a między 1544 a 1547 r. powstało skrzydło wschodnie. 17 października 1547 r. zmarł książę Fryderyk II, a nadzór na pracami budowlanymi przejął jego syn Jerzy II.

W latach 1554–1560 wzniesiono reprezentacyjny budynek bramy wjazdowej. Składa się ona z trzech kondygnacji. Dolna ma motyw antycznego łuku triumfalnego. Ponad łukiem fundator umieścił posągi swój i żony w rzeczywistych wymiarach oraz herby rodowe trzymane przez pary giermków. Książę zlecił także umieszczenie nad oknami pierwszego piętra dwóch rzędów popiersi swoich przodków.

Dziedziniec zamku ozdabia wewnętrzny portal bramy wjazdowej i dwupiętrowe renesansowe krużganki. Zamek miał bogato wyposażone wnętrza. Jerzy II zamówił we Flandrii arrasy o łącznej długości 300 łokci (170 m). Wyposażenie sal nie dotrwało do naszych czasów.

Kolegiatę została w tym czasie przekształcona w mauzoleum książąt śląskich.

Przebudową zamku zajmowali się włoscy architekci Jakub i Franciszek Parr. Ich kontynuatorami byli Bernard i Piotr Niuronowie, którzy pod koniec wieku ufortyfikowali rezydencję. Prace budowlane trwały do 1560 r., a wykończenia do 1582 r.

XVII–XIX w.

W 1675 r. na zamku zmarł ostatni potomek z linii Piastów śląskich, Jerzy Wilhelm i rezydencja zaczęła podupadać. Opuszczony zamek uległ niewielkim zniszczeniom w czasie ostrzału miasta przez króla pruskiego, Fryderyka II w 1741 r. Następnie zamek pełnił funkcję karczmy, koszar, magazynu.

Od XX w.

W 1922 r. usunięto z zamku magazyny i przeprowadzono drobne konserwacje: zabezpieczono Bramę Wjazdową. W 1924 r. założono tu Muzeum Miejskie. W 1945 r. budowla została ponownie uszkodzona. W 1952 r. otwarto tu obecne muzeum. W latach 1966–1990 budowlę odbudowano wg stanu jaki istniał w XVI w. Odnowiono Bramę Wjazdową, krużganki i kilka sal. Autorem koncepcji projektu rekonstrukcji dziedzińca zamkowego był prof. Jerzy Rozpędowski, a autorką projektu rekonstrukcji głowicy kolumny I piętra oraz opracowania projektu całości była Jadwiga Maciejowska. Autorami odbudowy pozostałej części zamku byli Tomasz Kornacki i Wacław Podlewski z PKZ Oddział w Warszawie[1]. Po wojnie kustoszem na zamku był działacz niepodległościowy z okresu konferencji wersalskiej i były minister Leon Janta-Połczyński[2].

Zamek posiadał status zabytku klasy 0 (nomenklatura ta obecnie nie jest już stosowana). Obecnie znajduje się tu Muzeum Piastów Śląskich. Wewnątrz zgromadzone są zabytki związane z historią miasta i ziemi brzeskiej oraz Piastów śląskich. W 2013 roku w plebiscycie na 7 nowych cudów Polski organizowanym przez National Geographic zamek zajął 7 miejsce[3].

W 2018 r. zamek wpisany został na listę pomników historii w ramach akcji „100 Pomników Historii na stulecie odzyskania niepodległości”[4].

Elementy architektoniczne

Portal bramy wjazdowej

Portal umieszczony na głównej bramie wjazdowej zamku zajmuje całą ścianę frontową dwupiętrowego budynku. W górnym rzędzie nad pierwszym piętrem znajdują się dwa rzędy rzeźb władców polskich oraz poniżej piastowskich książąt śląskich. Umieszczono je w trzech segmentach po cztery figury przy każdym dodając kartusz z zapisanym po łacinie imieniem osoby, którą przedstawia. W górnym, pierwszym rzędzie wyrzeźbiono popiersia 12 pierwszych władców państwa polskiego z następującymi podpisami[5]:

Pierwszy segment
  • 1. Piasta„Piast. Crusvicen. Polo. Monarcha circa annum Do. DCCCXL., a quo reges Poloniae. et Silesia. duces orti.”[5]
  • 2. Siemowita„Semovitus Monarcha Polo. fortis regni dilatator.”[5]
  • 3. Lestka„Lesko Mo’ar. (Monarcha) Justus, Liberalis et Togatus.”[5]
  • 4. Siemomysła„Zemomislaus Mo’ar. (Monarcha) Polo. Sapiens, Togatus.”[5]
Drugi segment
Trzeci segment

W drugim niższym rzędzie umieszczono popiersia książąt śląskich z następującymi łacińskimi napisami umieszczonymi w kartuszach:

Pierwszy segment
Drugi segment
Trzeci segment

Pokrycie takimi zdobieniami rzeźbiarskimi miało na celu głoszenie chwały dynastii Piastów i władców Brandenburgii, co podkreślały trzy herby na balustradzie: Rzeczypospolitej (zachowany w środku) oraz (niezachowane) habsburski i brandenburski.

Dyrektorzy Zamku Piastów Śląskich

Galeria

Zobacz też

Przypisy

  1. Dziedziniec Zamku Piastów Śląskich w Brzegu – Wisia Maciejowska [dostęp 2019-11-04] (pol.).
  2. Wyborcza.pl, wyborcza.pl [dostęp 2020-01-15].
  3. Dyplom za zajęcie 7. miejsca w plebiscycie „7 nowych cudów Polski”. zamek.brzeg.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-27)]..
  4. 100 Pomników Historii na 100-lecie odzyskania niepodległości MKiDN – 2018 [dostęp 2019-02-20] (pol.).
  5. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y Hermann Kunz: Das schloss der Piasten zum Briege (...). Brieg: Verlag von Adolf Bander, 1885, s. 28–29.

Bibliografia

  • Jan Zachwatowicz, Architektura polska do połowy XIX wieku, Państwowe Wydawnictwa Techniczne, Warszawa 1952, s. 17, 207.
  • Hermann Kunz, Das schloss der Piasten zum Briege (...), Verlag von Adolf Bander, Brzeg 1885.
  • Jerzy Rozpędowski, Rezydencja piastowska w Brzegu – komunikat z badań archeologicznych w roku 1961, Zeszyty naukowe Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 1963.
  • Mieczysław Zlat, Brzeg, Ossolineum 1979
  • Mieczysław Zlat, Zamek piastowski w Brzegu, Instytut Śląski w Opolu, Opole 1988.
  • Bartłomiej Kaczorowski, Słownik szkolny zabytki kultury polskiej, Warszawa: WSiP, 1996, ISBN 83-02-05978-1, OCLC 830107594.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Opole Voivodeship location map.svg
Autor: Tymek1988, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Opole Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 51.2778 N
  • S: 49.942 N
  • W: 16.8461 E
  • E: 18.8073 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Pomnik Historii logo.svg
Logo Pomników Historii Polski
Zamek Piastów w Brzegu front.jpg
Wejście do Zamku Piastów w Brzegu.
Brzeg(js)2.jpg
Autor: Jerzy Strzelecki, Licencja: CC BY 3.0
Poland, Brzeg Castle
Zamek Piastów w Brzegu front3.jpg
Zamek Piastów w Brzegu.
0 Brzeg 15.jpg
© Marek i Ewa Wojciechowscy / Trips over Poland, CC BY-SA 3.0
Piast Castle Courtyard in Brzeg.
Portal.JPG
(c) I, Arturek28, CC BY 2.5
Zamek w Brzegu. Frament portalu
Brzeg(js)1.jpg
Autor: Jerzy Strzelecki, Licencja: CC BY 3.0
Poland, Brzeg Castle
Zamek Piastów w Brzegu dziedziniec.jpg
Zamek Piastów w Brzegu dziedziniec wewnętrzny.
Brzeg location map.png
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 3.0
Mapa Brzegu, Polska
Zamek Piastów w Brzegu ornamenty 2.jpg
Zamek Piastów w Brzegu ornamenty architektoniczne.
Zamek Piastów w Brzegu plan wew.jpg
Zamek Piastów w Brzegu plan wewnętrzny.
0 Brzeg 22.jpg
© Marek i Ewa Wojciechowscy / Trips over Poland, CC BY-SA 3.0
Warszawa (Polska)
Zamek Piastów w Brzegu ornamenty.jpg
Zamek Piastów w Brzegu ornamenty architektoniczne.
0 Brzeg 06.jpg
© Marek i Ewa Wojciechowscy / Trips over Poland, CC BY-SA 3.0
Warszawa (Polska)
Zamek Piastów w Brzegu front2.jpg
Zamek Piastów w Brzegu.
Zamek Brzeg portal fragment.jpg
Autor: Baszkiewicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Fragment portalu zamku w Brzegu: segmenty 1/1 i 2/1