Zamek Sielecki

Zamek Sielecki

nr rej. - A/15/60 z 23 lutego 1960 (woj. katowickie) - A/921/2021 z 9 grudnia 2021 (woj. śląskie)[1]
Państwo	Polska
Miejscowość	Sosnowiec
Adres	ul. Zamkowa 2
Typ budynku	zamek
Położenie na mapie Sosnowca Zamek Sielecki
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Zamek Sielecki
Położenie na mapie województwa śląskiego Zamek Sielecki
50°17′07,6″N 19°08′44,2″E/50,285444 19,145611
Strona internetowa

Tablica z 1620 roku

Zamek Sielecki – zamek w Sosnowcu-Sielcu. Zamek Sielecki położony na lewym brzegu Czarnej Przemszy to najstarszy obiekt w Sosnowcu. Swoją historią sięga późnego średniowiecza^[2].

Architektura

Pierwotnie fortalicja o charakterze obronnym, rozbudowana w 1620 roku w założenie czteroskrzydłowe z narożnymi wieżami, być może z wykorzystaniem wcześniejszej zabudowy. Zamek został zbudowany z kamienia wapiennego łamanego i cegły. Budowla piętrowa, podpiwniczona. Po pożarze w 1824 roku zamek został odbudowany w 1832 roku, jednak rozebrano skrzydło wschodnie z bramą wjazdową oraz zasypano fosy^[2]. Mimo tych zmian o pierwotnym obronnym charakterze świadczy ukształtowanie bryły, cztery narożne wieże, oraz ryzality na przedłużeniu skrzydeł bocznych^[3][4]. Obecnie jest to trójskrzydłowa budowla z otwartym dziedzińcem.

Historia

Historia budowy zamku nie jest do końca poznana. Jeszcze niedawno uważano, że powstał w 1620 r., ale dzięki badaniom archeologicznym i kwerendom w archiwach okazało się, że jego początki sięgają być może XV wieku^[5]. W 1620 roku Sebastian Minor herbu Półkozic ukończył budowę nowego zamku na planie czworoboku z dziedzińcem pośrodku^[2]. Upamiętniono to tablicą zachowaną do dzisiaj w kaplicy^[2]. Wygląd zamku z tego okresu przedstawiają inwentarze z 1665 i 1719 r. Po Minorach, gospodarzami Sielca byli Modrzewscy i Tęgoborscy^[2]. W czasach panowania króla Stanisława Augusta Poniatowskiego zamek należał do płka Michała Żulińskiego, a następnie do szambelana dworu królewskiego Jordana Stojewskiego, który w 1802 sprzedał zamek pruskiemu generałowi Christianowi Ludwigowi Schimmelpfennig von der Oye^[2]. Po jego śmierci w 21 lipca 1812 roku, wdowa Johanna Elisabeth w 1814 roku wraz z 25-letnim synem Ludwikiem oficerem pruskim sprzedała zamek księciu pszczyńskiemu Ludwikowi Anhalt-Coethen von Pless^[2].W 1824 roku zamek spłonął, co spowodowało, że książę zlecił jego przebudowę w oparciu o przygotowane przez Józefa Heintza plany, na podstawie których wyburzono skrzydło wschodnie oraz zasypano fosy^[6]. W 1841 roku przebudowę zamku kończyła następna dziedziczka Sielca hrabina Charlotta von Stolberg-Wernigerode zum Hochberg. W 1852 roku obiekt kupił przedsiębiorca hutniczy Andreas von Renard ze Strzelec Opolskich i w rękach tej rodziny i związanej z nią firmy zamek pozostawał do II wojny światowej pełniąc funkcję biurowca^[2]. W przeszłości był nie tylko siedzibą szlachetnie urodzonych, ale i Gwarectwa hr. Renard, Muzeum Górnictwa oraz Muzeum Szkła Współczesnego.

W 1994 zniszczony zamek przejęło miasto Sosnowiec. Obecnie w zamku ma siedzibę "Sosnowieckie Centrum Sztuki – Zamek Sielecki". Ta samorządowa instytucja współtworzy kulturalne życie miasta organizując wystawy, koncerty i różnorodne spotkania kulturotwórcze.

Kalendarium

• 1361 – Abraham z Goszyc z synem Markiem sprzedali dobra w Sielcu staroście sandomierskiemu Ottonowi z Pilczy herbu Topór
• 1384 – umiera Otton z Pilczy herbu Topór
• 1403 – Pierwsza informacja o obiekcie obronnym w Sielcu^[2]
• 1430–1434 – konflikt sąsiedzki pomiędzy Bodzantą z Sielca herbu Szeliga a Mikołajem Siestrzeńcem herbu Kornic, słynnym awanturniczym burgrabią będzińskim
• 1430 – wzmianka o istnieniu fortalicjum^[2]
• 1465 – właścicielem fortalicjum zostaje królewski dworzanin Jakub Duch z Dębna
• 1487 – dobra sieleckie w ramach odzyskiwania królewszczyzn zostały wykupione od Grzegorza z Morawicy i przeszły na własność króla Kazimierza Jagiellończyka
• 1567 – właścicielem Sielca zostaje Walenty Minor
• 1620 – Sebastian Minor z Przybysławic herbu Półkozic, dziedzic Sielca i Obichowa, kończy budowę na zamku czterech murowanych skrzydeł z wieżyczkami narożnymi
• Koniec XVIII wieku – zamek należy do płka Michała Żulińskiego, a następnie do szambelana dworu króla polskiego Jordana Stojewskiego
• 1824 – pożar zamku
• 1832 – odbudowa zamku po pożarze
• 1856 – dobra sieleckie wraz z zamkiem kupił hrabia Andrzej Renard dla syna Jana. Przebudowa zamku: zburzenie skrzydła wschodniego, zasypanie fos.
• 1884 – na zamku mieści się siedziba spółki górniczej rodziny Renard
• 1977 – zamek przeszedł na własność Zjednoczonych Hut Szkła Gospodarczego "Vitropol" i został przeznaczony na siedzibę Muzeum i Centralną Wzorcownię Szkła Polskiego^[7].
• 1977 - 1980 generalny remont zamku^[7]
• 1981 - 1995 - siedziba Muzeum Szkła Współczesnego^[7]
• 1994 – zniszczony zamek przejęło miasto, rozpoczęto remont
• 1999–2002 – remont zamku i nadanie mu obecnego wyglądu
• 2002 – na zamku zaczyna działalność Sosnowieckie Centrum Sztuki-Zamek Sielecki

Zobacz też

Park Sielecki

Przypisy

Bibliografia

• Zamek Sielecki: strona oficjalna. www.zameksielecki.pl. [dostęp 2011-12-12].
• Zamek Sielecki w Encyklopedii Zagłębia Dąbrowskiego