Zamek Sivý Kameň

Zamek Sivý Kameň
Ilustracja
Ruiny zamku Sivý Kameň
Państwo Słowacja
MiejscowośćPodhradie
Rozpoczęcie budowy2 poł. XIII w.
ZniszczonoXVIII w.
Położenie na mapie kraju trenczyńskiego
Mapa konturowa kraju trenczyńskiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Ruiny zamku Sivý Kameň”
Położenie na mapie Słowacji
Mapa konturowa Słowacji, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Ruiny zamku Sivý Kameň”
Ziemia48°41′09″N 18°38′20″E/48,685833 18,638889
Ruiny zamku Sivý Kameň

Zamek Sivý Kameň (słow. Hrad Sivý Kameň) – ruiny zamku na terenie wsi Podhradie w powiecie Prievidza na Słowacji.

Zamek wzniesiono na andezytowym wzgórzu podciętym potokiem Ťapkov, na pograniczu Kotliny Górnonitrzańskiej i grupy górskiej Ptacznik. Powstał zapewne w II połowie XIII w. (chociaż niektórzy autorzy przesuwają datę jego budowy na lata 1320-1352[1]) jako królewska strażnica, zbudowana dla ochrony szlaku handlowego wiodącego w górę doliny Nitry do Kotliny Turczańskiej i dalej na północ, ku granicom Polski. U stóp zamku powstało podgrodzie, już w XIV w. wspominane jako wieś. Pierwsza wzmianka o zamku pochodzi z 1352 r., kiedy to władcy zamku w Bojnicach, dotychczas określani jako castellani de Baymocz, byli wzmiankowani już jako castellani de Baymocz et Kesselőkő. Pierwotna nazwa w jęz. węgierskim (Kesselőkő) oznaczać miała Sępi Kamień (keselyű – sęp, – kamień). Aktualna słowacka poszła zapewne od jasnoszarej barwy jego murów.

Do 1388 r. zarządzali zamkiem wspomniani kasztelani z Bojnic, później kilkakrotnie zmieniał właścicieli. W 1434 r. król Zygmunt darował go jako dobro dziedziczne Gregorovi Majthényiemu z Demandic. Zamek stał się siedzibą niewielkiego „państwa” feudalnego. Spalony w 1524 r., został odbudowany i rozbudowany o tzw. zamek dolny przez Majthényich w II połowie XVI w. Ponownych zniszczeń doznał w czasie antyhabsburskiego powstania Gabriela Bethlena w 1626 r., przy czym zamek, zdobyty przez oddział generała Mansfelda, najbardziej splądrowali po jego odejściu mieszkańcy sąsiedniej Prievidzy. Wtedy jego właściciele przenieśli swą siedzibę do kasztelu w Novákach. Z początkiem następnego wieku zajęły go kuruckie wojska Franciszka II Rakoczego. Zdobyty w 1708 r. przez siły cesarskie, został przez nie spalony (jak wiele innych, odbitych z rąk Rakoczego) wraz z przechowywanym w nim jeszcze archiwum rodziny Majthényich i od tego czasu pozostaje w ruinie.

Zamek składał się prawdopodobnie z czworokątnej wieży obronnej, budynku mieszkalnego i niewielkiego podwórca, otoczonych murem obronnym. Później był rozbudowany o niżej położone fragmenty. Pierwotna dyspozycja zamku jest już słabo czytelna, zwłaszcza że część murów jeszcze została z czasem rozebrana dla pozyskania budulca przez mieszkańców wsi Podhradie.

Ruiny znajdują się w granicach pomnika przyrody Sivý kameň. W 1973 r. zostały objęte ochroną jako narodowy zabytek kultury (słow. Národná kultúrna pamiatka). Od 2013 r. prowadzony jest program ich zabezpieczenia.

Przypisy

  1. Ukrop Milan: Majthényiovci v Demandiciach [1]

Bibliografia

  • Adamec Vladimír, Jedličková Nora: Slovensko. Turistický lexikon, wyd. Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava 1991, ​ISBN 80-7096-152-X​.
  • Barański Mirosław J.: Na Biały Kamień, w: „Gazeta Górska” R. XXV, nr 4 (100), jesień 2017, s. 20-25;
  • Králik Ivan, Školna Peter, Štrba Ján i in.: Kremnické vrchy. Vtáčnik. Turistický sprievodca ČSSR, wyd. Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava 1989, b. ISBN.
  • Vtáčnik. Horná Nitra. Turistická mapa 1:50 000, 4 wyd., VKÚ Harmanec 2010, ​ISBN 978-80-8042-516-6​.

Media użyte na tej stronie

Trenčín Region - outline map.svg
Autor: Caroig, Licencja: CC BY-SA 3.0
Outline map of the Trenčín Region, Slovakia, ready for the Geobox template, calibrated at en:Template:Geobox locator Trenčín Region
Legenda ruiny.svg
Symbol ruin do legendy mapy
Coat of Arms of Slovakia.svg
Coat of arms of Slovakia
Coat of arms of Slovakia.svg
Coat of arms of Slovakia
Sivy kamen 2.jpg
Autor: Magda.adgaM, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ruins of Sivý kameň castle. Podhradie, Slovakia.
Sivy kamen 1.JPG
Autor: Magda.adgaM, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ruins of Sivý kameň castle. Podhradie, Slovakia.