Zamek krzyżacki w Toruniu

Zamek krzyżacki w Toruniu

nr rej. A/88 z 6 października 1938[1]
2019 rok
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Miejscowość	Toruń
Adres	ul. Przedzamcze 3
Styl architektoniczny	gotyk
Rozpoczęcie budowy	XIII w.
Ukończenie budowy	XIV w.
Pierwszy właściciel	Zakon krzyżacki
Położenie na mapie Torunia Zamek krzyżacki w Toruniu
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Zamek krzyżacki w Toruniu
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 Zamek krzyżacki w Toruniu
53°00′34″N 18°36′39″E/53,009444 18,610833

Zamek krzyżacki w Toruniu – najwcześniejszy zamek krzyżacki na ziemi chełmińskiej, zbudowany na planie podkowy, prezentuje wcześniejszą formę rozwoju zamków krzyżackich, jeszcze przed ustaleniem się typowego zamku konwentualnego w postaci regularnego czworoboku.

Lokalizacja

Zamek znajduje się we wschodniej części Zespołu Staromiejskiego, przy ul. Przedzamcze 3, w sąsiedztwie Hotelu 1231, dawnego Młyna Garbarskiego oraz Regionalnego Inkubatora Przedsiębiorczości.

Historia

XIII wiek

Budowę zaczęto w latach 50. XIII wieku, ukończono w drugiej ćwierci XIV wieku. Początkowo służył Krzyżakom jako baza wypadowa do podboju Prusów i stworzenia państwa zakonnego. Prawdopodobnie od początku była to siedziba komtura. 7 lutego 1454 roku torunianie jako członkowie Związku Pruskiego rozpoczęli nieudany szturm, a następnie oblężenie zamku. Następnego dnia komtur Albrecht Kelb poddał zamek i otworzył bramy krzyżackiej siedziby. Rada miejska natychmiast zdecydowała o jego wyburzeniu, aby uniemożliwić władzy zwierzchniej (niezależnie czy polskiej lub krzyżackiej) trzymanie w Toruniu wojsk^[2]. Wydarzenia te zapoczątkowały wojnę trzynastoletnią^[3].

Okres nowożytny

Makieta zamku

Gdanisko

Widok ogólny na ruiny zamku

Ganek, łączący gdanisko z zamkiem

Zbroje na zamku

Machina miotająca einarn

tzw. Generałówka, siedziba Centrum Kultury Zamek Krzyżacki

W okresie nowożytnym teren zamkowy był wykorzystywany jako bastion oraz wysypisko śmieci. Dopiero w 1966 roku ruiny zamku uporządkowano, odsłaniając zachowane do wysokości ok. 1,5 m mury parteru. Ustawiono tu także dwa metalowe miecze, nawiązujące do grunwaldzkich^[4]. Odnalezione wtedy detale architektoniczne (maswerki, zworniki) znalazły się w podziemiach zamku oraz w zbiorach Muzeum Okręgowego w Toruniu.

Z budynków zamku głównego do dzisiaj zachowała się wieża ustępowa (gdanisko) wraz z prowadzącym do niej gankiem, fosa, dolne partie murów parteru (odc. południowy) i ośmiobocznej wieży (stołp) i piwnice. Na terenie przedzamcza zachowały się budynki związane z zamkiem – dawny szpital (częściowo zburzony w końcu XIX w.) i młyn górny, a także znaczne odcinki murów przedzamcza z kilkoma bramami (w tym m.in. Młyńską i Menniczą)^[5].

Dzisiaj zamek, zakonserwowany jako trwała ruina, służy celom turystycznym i dydaktycznym. Poza wycieczkami organizowane są tutaj także festiwale uliczne, happeningi, imprezy masowe i turystyczne (pikniki, strzelanie z łuku, pokazy mody itp.). W fosie zamkowej organizowany jest Międzynarodowy Festiwal Teatralny „Kontakt” oraz Międzynarodowy Festiwal Muzyki Chrześcijańskiej Song of Songs^[6].

Od 2007 roku gospodarzem zamku jest Centrum Kultury Zamek Krzyżacki w Toruniu^[7].

Przedzamcze

Na terenie przedzamcza zachowały się obiekty związane z zamkiem^[8]:

Zdjęcie	Nazwa	Uwagi	Zabytek
	Gdanisko	Wzniesione na początku XIV w. (zwane również Danskerem). Pierwotnie było ono znacznie wyższe, a górna jego część miała kształt ośmioboku	Osobny wpis: A/921 z 24 października 1929
	Tama gotycka	Pochodzi z XIII w. i była częścią zamkowego systemu obronnego. W wypadku niebezpieczeństwa spiętrzała wody fosy. Górną kondygnację tamy zdobią ostrołukowe otwory
	Górny Młyn	Pochodzi z 1262 roku, przebudowany w XIX w. na mieszkania. Obecnie Hotel 1231 Toruń
	Młyn Dolny	Pochodzi z 1422 roku, znajduje się w pobliżu ujścia Strugi Toruńskiej do Wisły. Przebudowany w XIX w. na budynek mieszkalny
	Brama gotycka	Wschodnia brama wjazdowa do zamku
	Mur przedzamcza	Pochodzi z końca XIV w.
	Fosa	Fosa była niegdyś używana jako staw rybny. Obecnie znajduje się tu boisko i plac zabaw
	Międzymurze	Fragment muru obwodowego u wylotu ul. Przedzamcze z tablicą upamiętniającą oddanie do zwiedzania odrestaurowanych ruin zamku krzyżackiego w 1966 roku
	Nadbrzeże	XIX -wieczny mur fortyfikacji pruskich Twierdzy Toruń, wzniesiony na fundamentach starszego z 1613 roku

Komturzy toruńscy

Ciekawostka

Przy ul. Przedzamcze przy otwartym fragmencie przepływającej w kierunku Wisły Strugi Toruńskiej znajduje się ceramiczny smok. Instalacja ta nawiązuje do rzekomego pojawienia się smoka przy tej ulicy w roku 1746^[9][10].

Zobacz też

• Zabytki w Toruniu
• Turystyka w Toruniu

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Zamek krzyżacki w Toruńskim Serwisie Turystycznym
• Centrum Kultury Zamek Krzyżacki
• 1 2 (gdanisko) Ruiny zamku w okresie PRL (archiwalne zdjęcia)
• Archiwalne widoki zamku w bibliotece Polona