Zamek półswobodny

Roller delayed blowback action.svg
FAMAS Bolt-gr.PNG

Zamek półswobodny – jeden ze sposobów działania automatyki broni palnej gazodynamicznej, w którym lufa pozostaje nieruchoma, a zamek posiada dodatkowe opory hamujące jego ruch w pierwszej fazie. Zamek służy do otwierania i zamykania przewodu lufy od strony wlotowej. Jego zadaniem jest utrzymanie łuski w komorze nabojowej podczas strzału i uszczelnienie komory nabojowej w celu zapewnienia odpowiedniego ciśnienia gazów prochowych wyrzucających pocisk[1].

Zamek półswobodny wykorzystuje w swym działaniu bezwładność odpowiednio dużej masy, jednak w odróżnieniu od zamka swobodnego, posiada dodatkowe opory hamujące jego ruch w pierwszej fazie, gdy ciśnienie gazów prochowych jest największe. Siłę hamującą uzyskuje się dzięki wykorzystaniu: siły tarcia, bezwładności układów dźwigniowych lub zastosowania rolek napędzających. Po pokonaniu wstępnych oporów i rozpędzeniu się zamek półswobodny działa dalej jak zamek swobodny. Dzięki swej konstrukcji, zamek półswobodny jest lżejszy od zamka swobodnego, co korzystnie wpływa na zmniejszenie ciężaru całej broni[1].

Odrzut zamka półswobodnego

Odrzut zamka półswobodnego jest zmodyfikowaną zasadą działania strzeleckiej broni automatycznej[2].

Zasada ta opiera się na wykorzystaniu energii odrzutu zamka, który podczas strzału nie jest sztywno zaryglowany, a w odróżnieniu od układów z zamkiem swobodnym, specjalne urządzenia maja za zadanie opóźnienie ruchu odrzucanego do tyłu zamka lub jego przedniej części[2].

Są następujące sposoby, którymi mogą być osiągane opóźnienie ruchu zamka do tyłu[2]:

  1. Przez układy, które zapewniają powstanie dużej siły tarcia, kiedy odłączany jest zamek od lufy, dzięki czemu jest zmniejszona prędkość odrzutu. Takie rozwiązanie zostało zastosowane np. w pistolecie maszynowym Thompson, w którym osiągnięto opóźnienie ruchu zamka za pomocą ruchomej wkładki kształtowej. Siła tarcia jaka powstała na powierzchni wkładki, wycięć w zamku oraz komorze nabojowej hamowała ruch zamka. W związku z jej niedoskonałością, zasada ta nie rozpowszechniła się.
  2. Przez układy z zamkiem, który jest zbudowany z dwóch części, a nieznaczne przesunięcie przedniej części zamka powoduje duże przesunięcie tylnej części np. przez układ dźwigniowy. Dzięki temu w czasie działania ciśnienia gazów łuska wychodzi z komory nabojowej na odległość nie przekraczającą dopuszczalnej granicy.

Przykład zastosowania omawianej zasady stanowi ogólny układ ciężkiego karabinu maszynowego Schwarzlose. W latach 30. XX wieku rozwiązanie oparte o zamek dwudzielny i dźwignie opatentował polski konstruktor broni Edward Stecke[3]. Taki rodzaj układu w zmodyfikowanej postaci był stosowany przez niemieckich konstruktorów w karabinie maszynowym MG 42. Po 1945 ten układ zamka miał zastosowanie w karabinie automatycznym CETME na nabój pośredni, który był dostosowany do 7,62 mm zunifikowanego naboju NATO. Ma on również zastosowanie we wzorach broni francuskiej oraz szwajcarskiej[2].

W CETME występuje następująca zasada działania układu: rolki znajdujące się w położeniu zaryglowanym, pod naciskiem skośnych powierzchni trzona zamkowego wychodzą poprzez otwory boczne tłoka zaporowego, opierając się na gniazdach oporowych komory zamkowej. Podczas wykonywania strzału łuska ciśnie do tyłu na czółko tłoka zaporowego, a ten z kolei naciska na rolki, które to częściowo opierają się w gniazdach komory zamkowej, a częściowo naciskają na skośną powierzchnię trzona zamkowego. Gniazdo, które znajduje się w komorze zamkowej umożliwia, że rolki oraz tłok zaporowy przesuwa się w tylne położenie. Trzon zamkowy zostaje odsunięty przez rolki względem tłoka zaporowego, a z kolei pozostałe części zamka są pociągane przez trzon zamkowy. W tym samym czasie ciśnienie w lufie osiąga odpowiednio niskie wartości, które maja zapewnić bezpieczeństwo i niezawodność działania jej mechanizmów[2].

Przypisy

  1. a b Andrzej Ciepliński, Encyklopedia współczesnej broni palnej. Od połowy XIX wieku, Ryszard Woźniak (red.), Warszawa: Wydawnictwo WiS, 1994, s. 245, ISBN 83-86028-01-7, OCLC 36057898.
  2. a b c d e Jerzy Modrzewski (red.), Encyklopedia techniki wojskowej, wyd. 2, Warszawa: Wydawn. Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987, s. 440–441, ISBN 83-11-07275-2, OCLC 22169692.
  3. U.S. Patent 2 089 671

Media użyte na tej stronie

Roller delayed blowback action.svg
Autor: Thuringius, Licencja: CC BY-SA 3.0
beweglich abgestützter Rollenverschluss A: verriegelt, B: kurz nach der Schussauslösung, der Verschlussträger hat eine höhere Rücklaufgeschwindigkeit als der Verschlusskopf, C: Verschlussträger und Verschlusskopf bewegen sich gleich schnell nach hinten, leere Hülse wird ausgeworfen
FAMAS Bolt-gr.PNG
A schematic of the FAMAS rifle's Lever delayed blowback system.