Zamek w Świerklańcu
 Zamek w Świerklańcu (lata 40. XX wieku) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres | ul. Parkowa 30 |
| Typ budynku | |
| Inwestor | |
| Ukończenie budowy | 2. połowa XVI wieku |
| Zniszczono | 1962 r. |
| Pierwszy właściciel | prawdopodobnie książęta oleśniccy |
| Kolejni właściciele | |
Położenie na mapie gminy Świerklaniec  | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu tarnogórskiego  | |
 50°26′08,1″N 18°56′51,2″E/50,435583 18,947556 | |
Zamek w Świerklańcu (niem. Schloss Neudeck) – obecnie ruiny dawnego zamku (starego pałacu) na mokradłach w miejscowości Świerklaniec w powiecie tarnogórskim. Pierwotnie założony w średniowieczu przez Piastów na otoczonej wodą wyspie na planie owalnym, z dziedzińcem oraz wieżą. Przebudowywany później znacznie przez kolejnych właścicieli.
Historia
W średniowieczu znajdujący się w tym miejscu zamek należał do Piastów. W 1289 r. właściciel zamku książę piastowski Kazimierz II złożył hołd królowi Czech Wacławowi, a po śmierci Kazimierza II nastąpił podział ziem podległego mu piastowskiego Księstwa Bytomskiego pomiędzy trzech jego synów, w wyniku czego zamek i okoliczne ziemie przypadły jednemu z nich, księciu Władysławowi.
Po śmierci Władysława oraz jego braci, w tym ostatniego Bolesława, król Czech Karol IV podzielił ostatecznie w 1369 r. ziemie księstwa na dwie części. Okolice Świerklańca wraz z zamkiem otrzymał w spadku książę Konrad I oleśnicki. W 1475 r. król Węgier Maciej Korwin zajął księstwo bytomskie, dając w 1477 r. w zastaw Janowi z Żerotina ziemię bytomską i zamek w Świerklańcu. W 1498 r. ziemię bytomską wraz z zamkiem w Świerklańcu kupił książę opolski Jan II Dobry z rodu Piastów za kwotę 19 000 florenów[1]. W 1513 roku budowla w większej części była zbudowana z drewna dębowego a murowane były jedynie eliptyczny mur obwodowy i piwnice. W 1526 r. zamek w Świerklańcu i Bytom przeszły na własność margrabiego Jerzego Hohenzollerna, księcia Karniowa. Od tej pory była to własność dynastii Hohenzollernów. 6 stycznia 1620 r. zamek wydzierżawił na trzy lata Jan Siekwieciński. Od 1623 r. zamek stał się główną siedzibą – pochodzącego ze Spiszu – rodu Henckel von Donnersmarck, a po podziale na linie w 1671 r. był do 1945 r. własnością linii świerklaniecko-tarnogórskiej, której członkowie przebudowali go w stylu neogotyckim. W 1945 roku zamek został rozgrabiony i zniszczony w 65–70%. Ruiny w 1957 roku Wojewódzki Konserwator Zabytków wpisał do rejestru zabytków. W 1960 roku podjęto decyzję o rozbiórce spalonych w czasie wojny części XIX-wiecznych (nie uznawanych ówcześnie za cenne) i odrestaurowanie odsłoniętych w ten sposób murów z okresu średniowiecza. 20 grudnia 1961 roku Ministerstwo Kultury i Sztuki wydało decyzję nakazującą odbudowę zamku. Pomimo tego Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Tarnowskich Górach zleciło ZGKiM w Świerklańcu rozbiórkę ruin zamku, co nastąpiło poprzez wysadzenie go przez wydelegowanych do tego górników we wrześniu 1962 roku. Pozostałości zamku uprzątnęła miejscowa ludność w zamian za możliwość wykorzystania gruzów na własny użytek. Wojewódzki Konserwator Zabytków dowiedział się o zniszczeniu zamku dopiero 30 listopada 1962 r.[2]
Panowie zamku
- Piastowie opolscy
- Jan II Dobry (książę Opola i Raciborza, założyciel i pan Tarnowskich Gór) – 1497-1526
- Hohenzollernowie
- Jerzy von Ansbach (margrabia na Ansbach, książę Karniowa, potem także Opola i Raciborza, założyciel i pan Tarnowskich Gór) – 1526-1543
- Jerzy Fryderyk von Ansbach (margrabia na Ansbach, książę Karniowa, Opola i Raciborza, potem Żagania, pan Tarnowskich Gór) – 1543-1603
- Joachim Fryderyk (elektor Brandenburgii, pan Tarnowskich Gór) – 1603-1608
- Jan Jerzy (książę Karniowa, pan Tarnowskich Gór) – 1608-1620
- 1620 – Habsburgowie miasto odebrali Hohenzollernom
- Henckel von Donnersmarckowie
- Łazarz I Starszy (pan Tarnowskich Gór, Bytomia i Bogumina) – 1623-1624
- Łazarz II Młodszy (pan Tarnowskich Gór, Bytomia i Bogumina) – 1624-1664
- Jerzy VII Fryderyk (pan Tarnowskich Gór i Bytomia) – 1664-1671
- Karol Maksymilian (pan Tarnowskich Gór) – 1671-1716
- Leon Maksymilian (pan Tarnowskich Gór, 3. wolny pan stanowy Bytomia) – 1716-1727
- Karol Erdmann (pan Tarnowskich Gór) – 1727-1760
- Erdmann Gustaw (pan Tarnowskich Gór, 6. wolny pan stanowy Bytomia) – 1760-1805
- Gustaw Adolf (pan Tarnowskich Gór do 1808, 7. wolny pan stanowy Bytomia) – 1805-1813
- Karol Łazarz Henckel von Donnersmarck (tyt. 9. wolny pan stanowy Bytomia) – 1813-1848
- Guido Henckel von Donnersmarck (tyt. 13. wolny pan stanowy Bytomia, 1. książę von Donnersmarck) – 1848-1916
- Guidotto Henckel von Donnersmarck (2. książę von Donnersmarck) – 1916-1945
Galeria
Brama z herbem Donnersmarcków około 1925 roku
Zamek około 1925 roku
Stary zamek w 1930 roku
Południowa część zamku w 1938 roku
Ruiny Starego zamku w 1958 roku
Zobacz też
Przypisy
Ważniejsza literatura
 | Tę sekcję należy dopracować |
- M. Zgórniak, Pałac w Świerklańcu – zapomniane dzieło Hectora Lefuela, w: Architektura XIX i początku XX wieku, pod red. T. Grygiela, Wrocław-Warszawa-Kraków 1991, s. 101–111
- J. A. Krawczyk, A. Kuzio-Podrucki, Zamki i pałace Donnersmarcków. Schlösser der Donnersmarcks, Radzionków 2002.
- A. Kuzio-Podrucki, P. Nadolski, D. Woźnicki, Herbarz bytomski, Bytom 2003.
- A. Kuzio-Podrucki, Henckel von Donnersmarckowie. Kariera i fortuna rodu, Bytom 2003.
- J. A. Krawczyk, E. Wieczorek, Dziedzictwo kulturowe gminy Świerklaniec, Bytom 1997.
- M. Wroński Świerklaniec w dawnych widokach, Tarnowskie Góry 2000.
- J. Rolak, „Zamek w Świerklańcu. Historia wyburzenia w świetle materiałów archiwalnych Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach”, [w:] Wiadomości Konserwatorskie Województwa Śląskiego, T. 2, Katowice 2010.
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of en:Silesian Voivodeship with counties (powiats) and municipalities (gminas). Geographic limits of the map:
- N: 51.1617 N
- S: 49.2956 N
- W: 17.8872 E
- E: 20.0559 E
Historical coat of arms of Upper Silesia (Oberschlesien). The region is now in Poland and there exists the voivodship of Silesia, but it has different borders.
Autor:
wnętrze zamku w Świerklańcu
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
The gate of the old palace in Świerklaniec. The gate is decorated with two knight sculptures and the coat of arms of the Donnersmarck family.
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Front view of the old palace in Świerklaniec. He was build in the 19th century in the Tudor Stile and burned down in 1945. The ruins were pulled down in 1961.
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Południowa część zamku w Świerklańcu. Został on przebudowany w XIX w. w stylu Tudorów. Spłonął w 1945 roku, ruiny rozebrano w 1961 roku.
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Tarnowskie Góry County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
- N: 50.6412 N
- S: 50.3183 N
- W: 18.55 E
- E: 19.154 E
Autor: ThomasHelmut, Licencja: CC BY-SA 4.0
Schloss Neudeck_1940–1944 - altes Schloss, Dia: Helmut Schmid-Dankward, Scann: Thomas Schmid-Dankward, 2018
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
The ruins of the old palace in Świerklaniec. It was build in the 19th century in the Tudor Style and burned down in 1945. The ruins were pulled down in 1961.
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
The old palace in Świerklaniec. He was build in the 19th century in the Tudor Stile and burned down in 1945. The ruins were pulled down in 1961.