Zamek w Świrzu

Zamek w Świrzu
Zamek, front
Państwo	Ukraina
Miejscowość	Świrz
Typ budynku	zamek
Architekt	Paweł Grodziski
Inwestor	Świrscy
Ukończenie budowy	XV wieku
Ważniejsze przebudowy	XX wieku
Zniszczono	1648 r., 1914 r., 1939–1945
Pierwszy właściciel	Świrscy
Kolejni właściciele	Aleksander Cetner, Tadeusz Komorowski
Położenie na mapie obwodu lwowskiego Zamek w Świrzu
Położenie na mapie Ukrainy (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Zamek w Świrzu
49°39′09″N 24°25′55″E/49,652500 24,431944

Zamek w Świrzu – wznieśli w XV wieku Świrscy herbu Szaława z Romanowa^[1][2].

Historia

W 1427 roku w miejscowości Świrz przebywał król Władysław Jagiełło, jednak nie wiadomo czy już wtedy istniała tu warownia, ponieważ pierwsza wzmianka o zamku pochodzi dopiero z 1530 roku.

W 1648 r. podczas Powstania Chmielnickiego warownię zdobyli Kozacy. W 1649 roku zginął w bitwie pod Zborowem ostatni z rodu rotmistrz Paweł Świrski, w związku z czym zamek przeszedł w ręce kasztelana halickiego i chorążego podolskiego Aleksandra Cetnera herbu Przerowa^[3]. Nowy właściciel rozbudował zamek do kształtu obecnego, umieszczając na wieży bramnej swój herb Przerowa i swojej żony Hanny Zamoyskiej. W 1672 r. zamek zdobyli Turcy, jednak powtórne ich oblężenie w 1675 roku było dla nich niepomyślne, bo warownia wzmocniona o załogę zamku w Pomorzanach obroniła się. W latach 20. XIX wieku właścicielami przestała być rodzina Cetnerów i zamek często zmieniał właścicieli. W 1907 roku zamek kupiła Irena z Wolańskich Pinińska, która następnie wyszła za generała Roberta Lamezana-Salinsa (oboje zostali pochowani w krypcie kaplicy zamkowej w Świrzu). Zamek po remoncie udostępniono zwiedzającym. Podczas I Wojny światowej zamek w 1914 roku został spalony przez wycofujących się Rosjan i następnie niszczał jako ruina bez sklepień i dachów. Gruntowną odbudowę przeprowadził gen. Lamezan-Salins w latach 1920–1926. Córka generała Irena wyszła za mąż za Tadeusza Bór Komorowskiego herbu Korczak, który zamieszkał w zamku w 1930 roku. W czasie II wojny światowej zamek ponownie zdewastowano. Po 1945 roku mieściła się w nim szkoła traktorzystów i internat dla uczniów.

W latach 1975–1983 obiekt poddano pracom remontowo-konserwatorskim w celu umieszczenia w nim domu pracy twórczej^[1], jednak przez wiele lat pozostawał opuszczony.

Od 2018 roku zamkiem zarządza Centrum Kulturalne „Zamek Świrz”, które w okresie letnim udostępniło zamek dla zwiedzających.

Architektura

Zamek w Świrzu

Zamek, front

Zamek, dziedziniec

Zamek, drugi dziedziniec

Zamek, wieża

Zamek, bok

Zamek, tył

Zamek, brama

Zamek, ściana frontowa

Zamek, fragment elewacji

Zamek zbudowano na planie nieregularnego czworoboku na wzgórzu wznoszącym się nad stawem. W obrębie zabudowań znajdują się dwa dziedzińce: główny o charakterze reprezentacyjnym i dziedziniec gospodarczy. Oba posiadające osobne wjazdy dziedzińce położone są na różnych poziomach i łączą je schody. Wjazd główny mieści się w wieży bramnej na osi skrzydła zamykającego od południa dziedziniec reprezentacyjny. Nad bramą dawniej znajdowały się dwa herby: Aleksandra Cetnera (Przerowa) i Hanny Zamoyskiej umieszczone na niej po 1649 roku. Od strony wjazdu do zamku znajdują się w narożach dwie czworoboczne baszty ze strzelnicami. Główne zabudowania mieszkalne znajdowały się po przeciwległej stronie od wjazdu. Nad jednym z okien umieszczono płaskorzeźbę przedstawiającą gryfa. Na tablicy wmurowanej w ścianę zamku umieszczono po jednej z renowacji napis po łacinie:

HAEC DOMUS TEMPORE

BELLI COMBUSTA ANNO

DOMINI MCMXVII REEDIFICATA

Przypisy

Bibliografia

• JacekJ. Tokarski JacekJ., Lwów i okolice, Bielsko-Biała: Wyd. Pascal, 2007, s. 317-318, ISBN 978-83-7304-776-1, OCLC 749499813 .

Linki zewnętrzne

• Zamek w Świrzu na filmie z drona, 2018.
• Archiwalne widoki zamku w bibliotece Polona