Zamek w Brodnicy

Zamek krzyżacki w Brodnicy
	nr rej. A/127/46 z 10.02.1931 (ruiny zamku); i A/42 z 20.10.1970 (przedzamcze)
	(c) Kazimierz Mendlik, CC BY-SA 3.0; Widok od strony ul. Zamkowej
Państwo	Polska
Miejscowość	87-300 Brodnica
Adres	ul. Zamkowa 1
Typ budynku	Zamek
Styl architektoniczny	gotycki murowany zamek konwentualny
Wysokość całkowita	wieża: 54 m
Kondygnacje	obecnie brak (pozostałości piwnic zamkowych)
Rozpoczęcie budowy	1305 lub 1312
Ukończenie budowy	1317 lub 1330
Ważniejsze przebudowy	1415 – Mikołaj Fallenstein
Zniszczono	1550 (pożar), 1785 (rozbiórka)
Pierwszy właściciel	Zakon krzyżacki
Kolejni właściciele	starostowie brodniccy; Skarb Państwa; od 1986 roku w posiadaniu Muzeum Regionalnego w Brodnicy;
	Plan budynku;
	Położenie na mapie Brodnicy Zamek krzyżacki w Brodnicy
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Zamek krzyżacki w Brodnicy
	Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 Zamek krzyżacki w Brodnicy
	Położenie na mapie powiatu brodnickiego Zamek krzyżacki w Brodnicy
	53°15′27,98″N 19°23′55,44″E/53,257772 19,398733
	Strona internetowa

Zamek w Brodnicy – ufortyfikowany zamek krzyżacki w Brodnicy.

Opis

Makieta zamku

Zbudowany został na planie kwadratu. Cztery skrzydła zamku otaczały wewnętrzny dziedziniec. Wysoka, 50-metrowa wieża posiadała wejście na wysokości drugiej kondygnacji. W narożach zamku umieszczono wieżyczki wysunięte poza linię murów zamkowych. Piwnice zamkowe pełniły rolę pomieszczeń gospodarczych. W poziomie przyziemia umieszczone były pomieszczenia o funkcji reprezentacyjnej: kaplica, refektarz, kapitularz, infirmeria, izba komtura i inne. Wejścia do nich prowadziły z krużganka okalającego dziedziniec. Druga kondygnacja mieściła w sobie: od strony dziedzińca magazyny i spichlerz, strona zewnętrzna to ganek obronny umieszczony wewnątrz murów zamkowych. Obok wieży głównej umieszczona była brama, do której podjeżdżało się przez most zwodzony. W skład całego kompleksu obronnego wchodziło także ufortyfikowane przedzamcze. Położone było pomiędzy miastem a zamkiem. Miało kształt litery „L”, mieściły się w nim stajnie, kuźnie, młyn i browar, spichlerze i mieszkania załogi zamku. Przedzamcze posiadało dwie bramy: od południa – prowadzącą do miasta i od północy – wiodącą do traktu toruńskiego^[2]. Całość chroniona była systemem fos, który pozwalał na szybkie piętrzenie wody i zatopienie okolicy wraz z częścią miasta.

Historia

Wieża zamku w Brodnicy jest najwyższą gotycką wieżą na wschód od Wisły, widok od strony rzeki Drwęcy

Murowany zamek powstał w pierwszej połowie XIV wieku, według niektórych w latach 1312-1330 według innych w latach 1305-1317, a według T. Trupindy nie wcześniej niż w latach 30. XIV wieku^[3]. Na pewno w 1337 roku zamek był ukończony, ponieważ pomiędzy 1335 a 1337 rokiem utworzono w Brodnicy komturię krzyżacką^[4]. W kronikach odnotowany jest zapis dotyczący przyjazdu do Brodnicy wielkiego mistrza Wernera von Orselna i uroczystości konsekracji ołtarza w kaplicy zamkowej. W 1415 r. fortyfikacja została przystosowana do walk z użyciem broni palnej. Prace były prowadzone pod kierunkiem Mikołaja Fellensteina. Pierwszym komturem w Brodnicy (od 1337) był Fryderyk von Spangenberg. Po bitwie pod Grunwaldem zamek i miasto poddały się wojskom polskim, jednak w 1411 wróciły pod władzę zakonu. Komturzy sprawowali władzę na zamku w Brodnicy do 1454, czyli do zajęcia miasta i zamku przez oddziały Związku Pruskiego. W 1456 bulla papieska nakazywała zwrot ziem pod władzę krzyżacką. Podzamcze zostało zajęte przez czeskie wojska zaciężne w służbie zakonu (załoga polska na zamku poddała się dopiero w 1462). Ziemie i zamek wróciły pod panowanie polskie po pokoju toruńskim w 1466^[5]. Załoga czeska, pod wodzą Bernarda Szumborskiego opuściła zamek dopiero w 1479 (Krzyżacy zalegali z żołdem, oddziały czeskie zajmowały zamek żądając spłaty zobowiązań. Miało to miejsce dopiero w 1478).

Pierwszym starostą króla polskiego został Wincenty ze Skępego. W latach 1485–1604 ziemie brodnickie znajdowały się w rękach rodu Działyńskich. Najpomyślniejszy okres dla miasta miał miejsce podczas pobytu na zamku Anny Wazówny, siostry Zygmunta III Wazy, która w 1604 otrzymała w posiadanie starostwa golubskie i brodnickie. Podczas jej życia nastąpił szybki rozwój tych regionów. Po jej śmierci (6 lutego 1625 na brodnickim zamku) rozpoczął się okres konfliktów zbrojnych niszczących gospodarkę.

Brodnica w latach 1738-1745 z widocznym zamkiem. Rysunek Georga Friedricha Steinera.

Po pierwszym rozbiorze Polski Brodnica dostała się pod panowanie pruskie. W 1785 Prusacy nakazali rozbiórkę zamku i murów obronnych miasta. Dewastacja została wstrzymana przez króla Fryderyka Wilhelma IV w 1842. Z zamku pozostała wieża i fundamenty oraz piwnice odkopane w 1940. Prace konserwatorskie zostały rozpoczęte w 1953 i są kontynuowane.

Chorągiew komturstwa brodnickiego w Banderia Prutenorum

Zamek Krzyżacki

(c) Kazimierz Mendlik, CC BY-SA 3.0

Zamek krzyżacki w Brodnicy

Wieża krzyżacka

piwnice zamkowe

ruiny piwnic zamkowych

fosa zamkowa

(c) Kazimierz Mendlik, CC BY-SA 3.0

fosa zamkowa

(c) Krzysztof Knapczyk, CC BY-SA 3.0

most zamkowy

Zabytki do zwiedzania na terenie zamku

Na terenie zamku krzyżackiego w Brodnicy w jego piwnicach zlokalizowane są wystawy stałe i czasowe, natomiast wieża zamkowa jest punktem widokowym o wysokości 54 m., z którego można podziwiać przepiękną panoramę miasta.

Zobacz też

Przypisy

↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021 [dostęp 2013-03-03] .
↑ Kazimierz Grążawski: Szkice brodnickie : praca zbiorowa. Brodnica: Towarzystwo Miłośników Ziemi Michałowskiej, 1993, s. 40.
↑ O zamkach konwentualnych państwa zakonnego w Prusach na marginesie najnowszej książki Tomasza Torbusa, Zapiski Historyczne, 79, z. 4, 2014 | Janusz Trupinda – Academia.ed..., www.academia.edu [dostęp 2017-11-27] (ang.).
↑ Brodnica – Zamek w Brodnicy – OPIS – (Polskie zamki ), www.zamki.pl [dostęp 2017-11-27] .
↑ Bohdan Guerquin, Zamki w Polsce, Arkady, Warszawa 1984, s.116.

Bibliografia

Źródło: Opis Zamku na jego dziedzińcu.
Arszyński Marian Tak zwany „Pałac Anny Wazówny” w Brodnicy, Biuletyn Historii Sztuki 1959, XXI(2), s. 231-234.
Haftka M., Zamki krzyżackie w Polsce. Szkice z dziejów, Malbork – Płock, 1999.

Linki zewnętrzne

Zamek w Brodnicy na zamkipolskie.com
Zamek w Brodnicy na zabytek.pl
Zamek w Brodnicy na zamki.pl
Zamek w Brodnicy na zamki.net.pl

[zabytek-1] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021 [dostęp 2013-03-03] .

[2] Kazimierz Grążawski: Szkice brodnickie : praca zbiorowa. Brodnica: Towarzystwo Miłośników Ziemi Michałowskiej, 1993, s. 40.

[3] O zamkach konwentualnych państwa zakonnego w Prusach na marginesie najnowszej książki Tomasza Torbusa, Zapiski Historyczne, 79, z. 4, 2014 | Janusz Trupinda – Academia.ed..., www.academia.edu [dostęp 2017-11-27] (ang.).

[4] Brodnica – Zamek w Brodnicy – OPIS – (Polskie zamki ), www.zamki.pl [dostęp 2017-11-27] .

[5] Bohdan Guerquin, Zamki w Polsce, Arkady, Warszawa 1984, s.116.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne