Zamek w Cieszynie

Zamek w Cieszynie

Zamek na miedziorycie Mateusza Meriana (ok. 1650)
Państwo	Polska
Miejscowość	Cieszyn
Właściciel	Piastowie cieszyńscy
Położenie na mapie Cieszyna Wzgórze Zamkowe w Cieszynie
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Wzgórze Zamkowe w Cieszynie
Położenie na mapie województwa śląskiego Wzgórze Zamkowe w Cieszynie
Położenie na mapie powiatu cieszyńskiego Wzgórze Zamkowe w Cieszynie
49°45′05″N 18°37′34″E/49,751389 18,626111

Zamek w Cieszynie – gród gotycko-renesansowy powstały na bazie wcześniejszego grodu gołęszyckiego i kasztelańskiego na tzw. Górze Zamkowej, będący siedzibą Piastów cieszyńskich. W znacznym stopniu zniszczony podczas wojny trzydziestoletniej, poza tzw. Wieżą Piastowską oraz rotundą pw. św. Mikołaja ostatecznie rozebrany w połowie XIX wieku.

Historia

(c) stoik / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0

Rotunda św. Mikołaja i wieża Piastowska

Na przełomie IX i X wieku na Górze Zamkowej założony został słowiański gród z drewniano-ziemnym obwałowaniem wzmiankowany po raz pierwszy w 1155. W monarchii wczesnopiastowskiej gród z palatium stał się siedzibą kasztelanii, a za sprawą przylegającej do niego rotundy św. Mikołaja ośrodkiem religijnym. Po powstaniu nowego księstwa cieszyńskiego prawdopodobnie rozpoczęła się na Górze Zamkowej intensywna rozbudowa pod nadzorem pierwszego jego księcia, Mieszka. Jego syn i wnuk, Kazimierz I oraz Przemysław I Noszak kontynuowali prace budując gotycką rezydencję. W 1412 na zamku książę Bolesław I cieszyński gościł Władysława Jagiełłę a w 1454 orszak narzeczonej Kazimierza Jagiellończyka, Elżbiety Rakuszanki, liczący dwa tysiące polskich i czeskich rycerzy. Po licznych pożarach w XV i XVI wieku zamek był szybko odnawiany i odbudowywany zgodnie z panującymi wówczas prądami architektonicznymi. Kres świetności zamku wyznaczyły wydarzenia wojny trzydziestoletniej. W 1646 zamek został zdobyty przez okupujące miasto wojska szwedzkie, a jego ówczesna rezydentka, księżna Elżbieta Lukrecja uciekła do Królestwa Polskiego, do Kęt. W 1647 zamek został odbity przez wojska cesarskie, jednak po powrocie księżnej Elżbiety Lukrecji zamek nie nadawał się do zamieszkania, a książęcą rezydencją do śmierci ostatniej cieszyńskiej Piastówny w 1653 stały się przyrynkowe kamienice. Następnym właścicielem zamku zostali Habsburgowie, którzy umieścili tu zarząd dóbr Komory Cieszyńskiej. W 1659 rozpoczęto rozbiórkę zrujnowanych zabudowań zamkowych stawiając na ich miejscu nowe obiekty gospodarcze i browar. Ostateczna likwidacja pozostałości zamku poza Wieżą Piastowską i rotundą nastąpiła w połowie XIX wieku. Na ich miejscu założony został park.

Architektura

Zamek gotycki dzielił się na część górną i dolną. Zamek dolny był trójkondygnacyjny (z podziemiem), posiadał baszty z armatami, ponadto mieścił pomieszczenia gospodarcze, zbrojownię, mieszkania dla służby dworskiej, lochy oraz stajnie. Natomiast na zamek górny składały się budynki mieszkalne z reprezentacyjnymi komnatami książęcymi. Starsza rotunda pełniąca funkcję kaplicy zamkowej pozostawała na dziedzińcu, otoczonym potrójnym murem z basztami. Oprócz kaplicy na dziedzińcu znajdowała się stojąca do dziś wieża stanowiąc miejsce ostatniego schronienia, a także pełniąc funkcje mieszkalne, więzienne oraz strażniczo-obserwacyjne.

Bibliografia

• Mariusz Makowski: Szlacheckie siedziby na Śląsku Cieszyńskim. Cieszyn: Regio/Muzeum Śląska Cieszyńskiego, 2005, s. 14-25. ISBN 80-239-6051-2.
• Władysław Sosna: Cieszyn. Przewodnik krajoznawczy. Cieszyn: Offsetdruk i Media Sp. z o.o., 2005. ISBN 83-918061-9-7.
• Dzieje Cieszyna od pradziejów do czasów współczesnych. Cieszyn: Książnica Cieszyńska, 2010. ISBN 978-83-927052-6-0.