Zamek w Czarnem

Zamek w Czarnem

nr rej. A-96 z 21.02.1959 (ruina)[1]
Neogotycki pałac wzniesiony na terenie rozebranego zamku
Państwo	Polska
Miejscowość	Czarne
Typ budynku	zamek
Styl architektoniczny	gotyk
Rozpoczęcie budowy	1395
Ukończenie budowy	1403
Ważniejsze przebudowy	koniec XVI wieku
Zniszczono	XVII wiek XVIII wiek 1830
Pierwszy właściciel	zakon krzyżacki Konarscy
Położenie na mapie Czarnego Zamek w Czarnem
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Zamek w Czarnem
Położenie na mapie województwa pomorskiego Zamek w Czarnem
Położenie na mapie powiatu człuchowskiego Zamek w Czarnem
Położenie na mapie gminy Czarne Zamek w Czarnem
53°41′03″N 16°56′31″E/53,684167 16,941944

Zamek w Czarnem – zamek pokrzyżacki znajdujący się dzisiaj w stanie ruiny. Znajduje się w mieście Czarne, nad rzeką Czernicą, w województwie pomorskim.

Zamek został wzniesiony przez Zakon krzyżacki w latach 1396-1403^[2] w celu zabezpieczania traktu Człuchów-Szczecinek oraz razem z warowniami w Białym Borze i Lędyczku miał za zadanie chronić pobliską granicę z Księstwem Zachodniopomorskim. W warowni rezydował komornik krzyżacki.

Fortyfikację wybudowano na planie trapezu. Najkrótszą, 38-metrową flankę od strony nieobronnego miasta, wzmocnioną mokrą fosą, zaopatrzono w kwadratową wieżę o boku 9 m, wysuniętą na 3 m przed lico murów. Bramę umieszczono na przeciwległym krańcu wschodniego boku zamku (o długości 80 m) wzniesionego równolegle do drogi w kierunku Bytowa. W północnym narożniku zamku zachowały się relikty prostokątnej baszty otwartej ku dziedzińcowi. Nie wiadomo gdzie znajdował się główny dom zamkowy. Od północnego zachodu do zamku przylegało podzamcze otoczone murem o wymiarach 65 x 60 m, na terenie którego w XVI wieku powstało 12 domów.

Po zakończeniu wojny polsko-krzyżackiej w roku 1410, król Władysław Jagiełło nadał zamek swemu sprzymierzeńcowi księciu pomorskiemu Bogusławowi VIII, który jednak nie zdołał go utrzymać, w związku z czym zamek wrócił we władanie Zakonu Krzyżackiego.

W 1448 r. na zamku zatrzymał się wielki mistrz Konrad von Erlichshausen, a w 1454 r. Krzyżacy pertraktowali tutaj z księciem Erykiem I w sprawie wojsk zaciężnych.

Podczas wojny trzynastoletniej w 1454 roku propolski Związek Pruski obronił się na zamku przed atakiem Krzyżaków przypuszczonym siłą 1500 żołnierzy najemnych, a następnie w styczniu 1455 r., kiedy obronił zamek przed 1900 żołnierzami Zakonu Krzyżackiego.

Po II pokoju toruńskim w 1466 roku zamek został objęty przez władze polskie, w związku z czym rezydował w nim starosta niegrodowy. W połowie XVI stulecia na zamku rezydował starosta Mikołaj Konarski, który na jego terenie wybudował dwukondygnacyjny drewniany pałac, stajnię i budynki gospodarcze. Pod koniec XVI wieku zamek został rozbudowany i umocniony poprzez budowę w północno-wschodnim boku podzamcza, bliżej narożnika zwróconego ku rzece, oktagonalną wieżę, określoną przez Bohdana Guerquina jako basteja.

Zamek broniony w 1626 r. przez starostę Sapiehę przed Szwedami nie posiadał już niezbędnych walorów obronnych, w związku z czym został zdobyty. W kwietniu 1627 roku pod zamkiem wojska polskie stoczyły zwycięską bitwę z wojskami szwedzkimi, w związku z czym zamek ponownie został obsadzony przez polską załogę.

Pałac z widocznymi pozostałościami krzyżackiego zamku

W roku 1659 zamek został zdobyty przez oddziały szwedzkie pod dowództwem Adolfa Jana, brata króla szwedzkiego Karola X Gustawa.

Po pokoju w Oliwie, w miejsce drewnianego dworu Konarskiego późniejsi polscy starostowie z rodu Sapiehów lub Wejherów (od 1695 roku) wznieśli barokowy pałac.

Po Rozbiorach w 1830 roku władze pruskie rozebrały większość zamku. W latach 1847-1850 rodzina von Livonius na terenie dawnego zamku wzniosła nowy neogotycki pałac, który zachował się do dzisiaj.

Północno-wschodni odcinek murów o długości 75 m został rozebrany w czasach PRL w 1961 roku^[3].

Do dzisiaj zachowały się fragmenty murów obwodowych.

Przypisy

Bibliografia

• P. Gartkiewicz, J.Widawski, Czarne – charakterystyka układu i zabudowy zabytkowej, Warszawa, maszynopis, Urząd Konserwatorski w Koszalinie [1960].
• Bohdan Guerquin, Zamki w Polsce, 1984, s. 129.
• Leszek Kajzer, Leksykon zamków w Polsce, 2001, s. 137.
• Zbigniew Radacki, Materiały Zachodniopomorskie, Nowa Seria, t. II/III, 2005/2006, z. 2, s. 16-19 [1]
• P. Gartkiewicz, J. Widawski, Czarne – charakterystyka układu i zabudowy zabytkowej, Warszawa, maszynopis, Urząd Konserwatorski w Koszalinie [1960].