Zamek w Czortkowie
 Zamek | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Miejscowość | |
| Rozpoczęcie budowy | początek XVII w. |
| Ważniejsze przebudowy | XVIII w. |
| Pierwszy właściciel | |
| Kolejni właściciele | Golscy, Potoccy, Wróblewscy, Sadowscy, szarytki, PTTK |
Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego  | |
Położenie na mapie Ukrainy  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
 49°00′N 25°46′E/49,000000 25,766667 | |
Zamek w Czortkowie – murowany zamek zbudowany na początku XVII wieku nad lewym brzegu rzeki Seret[1] w Wygnance w miejsce poprzedniego zamku drewnianego z połowy XVI wieku. Obecnie w Czortkowie.
Historia
Inicjatorem budowy rezydencji był Stanisław Golski. W 1612 r. po śmierci Stanisława Golskiego zamek stał się własnością jego brata kasztelana kamienieckiego Jana Golskiego, a w 1618 r. wdowa po nim Zofia z Zamiechowa Golska, w zamian za zrzeczenie się roszczeń wobec niej z tytułu tzw. "skarbu podhajeckiego", odstąpiła zamek wraz z miastem Stefanowi Potockiemu, w którego rodzinie zamek pozostał przez ponad 100 lat.
Zamek zbudowany został z kamienia i cegły na planie nieregularnym z trzema basztami, z których jedna już dzisiaj nie istnieje. Wewnątrz obwodu stał pałac właścicieli. Od zamku w kierunku zachodnim biegły wały obronne, u ich końca, w okolicy stacji kolejowej, wzmiankowane były ruiny innej budowli. Według legend podziemne lochy miały ciągnąć się z zamku pod rzeką aż do Bilcza Złotego w powiecie borszczowskim. Zamek bronił się wiele razy w czasie licznych najazdów tatarskich i nie został przez nich zdobyty.
W 1655 roku podczas wojny polsko-rosyjskiej po trwającej kilka dni obronie prowadzonej przez wojewodę Piotra Potockiego, zamek został zdobyty przez idące na Lwów wojska kozacko-moskiewskie. W 1670 roku zamek był oblegany przez Turków. Po zdobyciu go w 1672 roku do roku 1683 był rezydencją tureckiego baszy, po czym odbity został przez wojska polskie pod dowództwem hetmana Andrzeja Potockiego. Wkrótce na zamek przybył Jan III Sobieski.
W XVIII wieku zamek przebudowano południowo-zachodnie skrzydło zamieniając baszty w ryzality i budując taras widokowy. W 1750 r. zamek przeszedł z rąk Potockich do rodziny Wróblewskich, a następnie Sadowskich, która ulokowała w nim po 1809 r. skład tytoniu, a następnie wynajęła władzom austriackim. Po 1815 roku urządzono w nim areszt miejski, w którym w 1863 r. Austriacy więzili internowanych w Galicji powstańców styczniowych.
Ostatni właściciel, zmarły w 1895 roku Hieronim Sadowski[2], przeznaczył cały swój majątek, a wraz z nim zamek, na cele dobroczynne. W zamku od tego czasu mieścił się przytułek dla starców i kalek, a także szkoła dla dzieci. Opiekę nad całością sprawowało Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego à Paulo (szarytki) ze Starego Czortkowa. Zamek, który nie był remontowany, popadał w coraz większą ruinę. Po częściowym rozebraniu zapadł się dach. W pomieszczeniach, które nie zostały zniszczone, znajdowały się nadal składy kupieckie[1]. W 1937 r. zamek kupiło Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze, które przeprowadziło częściową renowację baszty zamkowej i urządziło w niej schronisko turystyczne, świetlice fotograficzną oraz muzeum regionalne. Po II wojnie światowej i wcieleniu miasta do ZSRR (1945) w pobliżu zbudowano bazę transportową, a sam zamek niezabezpieczony i nieużytkowany ulegał dalszej degradacji, która trwa do dnia dzisiejszego.
Architektura
Pierwotnie w tym miejscu stała drewniana warownia, lecz nie zapewniała ona dostatecznego bezpieczeństwa. Wybudowano więc nową z kamienia i cegły. Posiadała ona dwukondygnacyjny budynek mieszkalny, trzy baszty oraz potężne mury obronne z licznymi strzelnicami. W kierunku zachodnim biegły także wały obronne, a przy ich zakończeniu stał stary zameczek, z którego później pozostały tylko fragmenty. Podobno zamkowe lochy ciągnęły się pod rzeką aż do wsi Bilcze Złote[1].
Przypisy
- ↑ a b c Wygnanka. [dostęp 13.9.13].zły zapis daty dostępu
- ↑ Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. XIV. Warszawa: 1880-1902, s. 83-84.
Bibliografia
- Aftanazy Roman, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej. Województwo ruskie, Ziemia Halicka i Lwowska, T. 7, wyd. 2 przejrzane i uzupełnione, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, Warszawa, 1995, ISBN 83-04-03701-7 całość, ISBN 83-04-04229-0 t. 7, ss. 52-54,
- Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XIV, Warszawa, 1880–1902, ss. 84-85
- D. Frankel, Dzieje zamku czortkowskiego, "Podole" nr 63, 1930
- Aleksander Czołowski, Przeszłość i zabytki województwa tarnopolskiego, Tarnopol 1926, s.73
Linki zewnętrzne
- Wygnanka 4.) W., wś, pow. czortkowski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 83.
- Opis zamku w j. ukraińskim
- Zamek w Wygnance
- Archiwalne widoki zamku w bibliotece Polona
Media użyte na tej stronie
Autor: RosssW, Licencja: CC BY-SA 4.0
Районы Тернопольской области с 17 июля 2020 года
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Ukraine
Autor: Haidamac, Licencja: CC BY-SA 4.0
To jest zdjęcie miejsca lub budynku wpisanego do Państwowego Rejestru Zabytków Nieruchomych Ukrainy pod numerem: 61-103-0024
Chortkiv Castle, sketch dated 1892
Symbol ruin do legendy mapy
Autor: Tomasz Leśniowski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Schemat zamku w Czortkowie