Zamek w Gieranonach

Zamek w Gieranonach (ruiny)
Ruiny zamku na rysunku Napoleona Ordy
Państwo	Białoruś
Miejscowość	Gieranony
Ukończenie budowy	1519-1529[1]
Położenie na mapie Białorusi (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Zamek w Gieranonach (ruiny)
54°06′48″N 25°34′45″E/54,113333 25,579167

Ruiny zamku (2007)

Zamek w Gieranonach – ruiny zamku w pobliżu wsi Gieranony w rejonie iwiejskim, w obwodzie grodzieńskim na Białorusi.

Zamek zbudowany był z polecenia wojewody wileńskiego Olbrachta Gasztołda i miał niewielkie rozmiary - 27×27 m. Początkowo murowane były tylko ściany o grubości 1,4m i narożne, ośmiometrowe. Następnie, na miejscu drewnianego pałacu, do jednej ze ścian zamku dobudowano murowany, piętrowy pałac.

Niewielki zamek otoczony był potężnym wałem ziemnym z trzema narożnymi wieżami (rondlami) i jedną wieżą bramną. Rondle od strony zewnętrznej posiadały ściany o grubości 2 m, zaś od strony zamku były otwarte. Wał ziemny miał szerokość 10–15 m, od wewnątrz był umocniony ścianą o wys. 4,5 m i szer. 1,25 m. Nieco później ściana ta została dodatkowo wzmocniona przyporami-byczkami.

Zamek był jedną z pierwszych w Wielkim Księstwie Litewskim prób wznoszenia fortyfikacji w warunkach zastosowania broni palnej. Uważa się, że posiadał prototyp bastionu.

Budowla użytkowana była do śmierci Barbary Radziwiłłówny w 1551 roku, potem stopniowo popadała w ruinę, została częściowo zniszczona w czasie wojny z Moskwą toczonej w latach 1654–1661. W XVII w. opisywano ją jako zniszczoną, pozbawioną dachu. Nieużytkowanie zamku mogło być związane zarówno z faktem, że Gieranony jako królewszczyzna były oddawane w dzierżawę, jak również z tym, że wzniesiony przez Olbrachta Gasztołda zamek w późniejszych czasach stał się przestarzały i nie spełniał już funkcji obronnych. Według Aftanazego na potrzeby administracji dóbr wzniesiono obok zamku mniejszy budynek. W r. 1740 ruiny zamku zostały częściowo rozebrane.

W inwentarzu kościoła Św. Mikołaja z r. 1784 zamek opisywany jest następująco: „w rozwalinach mury, mający około wały kwadratowe usypane na łokci 20 in circuitu, którego pierwsza fosa głębiny jeszcze po niektórych miejscach na 6 łokci. Sam zamek mający niegdyś 4 wysokie baszty po rogach, jedną salę i trzy pokoje oraz sklepy na 2 kondygnacje”.

Mury zamku na początku w. XIX dochodziły do wysokości pierwszego piętra, zostały rozebrane w 1. ćw. w. XIX na materiał do różnych budowli gospodarskich w sąsiednich dobrach Lipniszki^[2].

Chronologia

• 1519-1529^[1] – na polecenie wojewody wileńskiego Olbrachta Gasztołda wzniesiono murowany zamek
• koniec XVI w. – do jednej ze ścian dobudowano murowany pałac
• 18 maja 1537 – na zamku odbył się ślub Stanisława Gasztołda, syna Olbrachta, z Barbarą Radziwiłłówną
• 1542 – zamek przeszedł na własność Zygmunta I Starego, jednak Barbara Radziwiłłówna miała prawo w nim mieszkać jako wdowa po zmarłym właścicielu
• od 1588 – zamkiem władali Sapiehowie
• od 1643 – zamkiem władali Kiszkowie
• 1654-1661 – zniszczony przez wojska moskiewskie
• 1700-1721 – ostatecznie popada w ruinę
• 1740 - częściowo rozebrany
• 1 ćw. ХІХ w. – rozebrany na cegłę

Przypisy

Bibliografia

• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т.. T. 1. Mińsk: 2006. ISBN 985-11-0314-4. (biał.)
• M. A. Tkaczou: Абарончыя збудаванні заходніх зямель Беларусі ХІІІ-XVIII стст.. Mińsk: 1978. (biał.)