Zamek w Gorzanowie

Pałac w Gorzanowie

Pałac w Gorzanowie
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Gorzanów
Adres	Podzamcze, 57-521 Gorzanów, województwo dolnośląskie, Polska,
Styl architektoniczny	renesans, barok
Rozpoczęcie budowy	1573
Ważniejsze przebudowy	1653-1657, 1735, 1900-1906
Pierwszy właściciel	ród von Herberstein (linia śląska 1659-1728; linia styryjska 1728-1945)
Obecny właściciel	Fundacja Pałac Gorzanów
Położenie na mapie gminy Bystrzyca Kłodzka Pałac w Gorzanowie
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Pałac w Gorzanowie
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Pałac w Gorzanowie
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego Pałac w Gorzanowie
50°21′04,7880″N 16°38′04,4160″E/50,351330 16,634560

Gorzanów - zespół zamkowy - oficyna (2012)

Gorzanów - zespół zamkowy - oficyna i browar (2012)

Zamek w Gorzanowie (niem. - Schloss Grafenort) – zespół zamkowy z XVI wieku we wsi Gorzanów w województwie dolnośląskim.

Historia

Pierwszy zamek zbudowany w średniowieczu powstał na północ od istniejącej obecnie budowli i zniszczono w czasie wojen husyckich, a ostatecznie rozebrano w 1804 roku^[1]. Nowy pałac na obecnym miejscu zaczęto wznosić około 1573 roku, a rozbudowano go do obecnych rozmiarów i nadano charakter barokowy w latach 1653–1657 pod kierunkiem Wawrzyńca Nicelo, a później Andrei Carove^[1]. W tym czasie zaczęto rozbudowywać część gospodarczą. Ponowna przebudowa nastąpiła w 1735, według daty na wieży zamkowej. W latach 1900–1906 podczas prac renowacyjnych unowocześniono system wodno-kanalizacyjny w pałacu. Wzbogacono dekorację elewacji pałacu. Do dzisiaj zachowało się wykonane wówczas sgraffito. Wykonano w tynku dekorację szczytów południowego i północnego, a także czterech małych szczytów od strony wschodniej i zachodniej na dachu skrzydła głównego – złożyły się na nią pilastry, wiązki gzymsów, narożne sterczyny^[2].

Przez prawie 300 lat rodowa siedziba Herbersteinów^[1].

Pierwsza połowa XIX w. była czasem rozkwitu. Pałac od 1880 był dostępny dla publiczności i stał się atrakcją ziemi kłodzkiej. Teatr dworski rozwijał się jako filia teatru w Lądku Zdroju (niem. Bad Landeck)^[3].

Park był jednym z pierwszych barokowych założeń ogrodowych na Śląsku. Prace nad nim rozpoczęto w połowie XVII w. w stylu baroku włoskiego i austriackiego. Na jednym z obrazów z 1738 uwidoczniono połączenie pałacu z ogrodem przez tzw. sala terrena, czyli salą na parterze, zazwyczaj w głównej osi pałacu, łącząca ogród z przedsionkiem lub schodami. Sala terrena jest typowa dla zamku z XVIII w. Około 1800 ogrody zostały przekształcone w park krajobrazowy. W XIX w. pałac i park po otwarciu dla społeczeństwa stały się okoliczną atrakcją^[3].

Zamek został znacjonalizowany w 1945 przez władze polskie, został opuszczony w latach 60. XX w. i popadał w ruinę; w wyniku czego ostatnich latach zawaleniu uległa część dziedzińca południowego. W 2012 jego właścicielem została Fundacja Pałac Gorzanów i przystąpiono do renowacji obiektu. Przykryto zrekonstruowanymi dachami skrzydło wschodnie i zachodnie, rekonstruowane są stropy, przemurowano rozspojone mury^[2].

Od 2012 nowy właściciel prowadzi prace rekonstrukcyjne. 21 września 2013 uruchomiono zegar na wieży zamkowej.

Gorzanów - zespół zamkowy - pawilon w parku (2012)

Architektura

Kompleks został założony na planie prostokąta wokół wewnętrznego dziedzińca z odrębną częścią gospodarczą od południa^[1]. Skrzydło środkowe, trzykondygnacjowe, jednoosiowe, nakrywa dach siodłowy, wsparty na fryzie arkadowym z lunetami. Fasady pokrywa dekoracja sgraffitowa o motywach geometrycznych i wiciach roślinnych^[1]. Ponad gzymsem wznoszą się trzy trójkątne szczyty. Drugie piętro fasady skrzydła głównego od strony dziedzińca zamykają loggie, pochodzące z 1735. Oś środkową akcentuje wysoka wieża z portalem wejściowym i dwustronnymi schodami. Z dawnych, bogatych wnętrz zachowała się jedynie sala balowa ze stiukowymi dekoracjami na suficie oraz kilka sal z belkowymi, malowanymi stropami, ponadto częściowo uszkodzone wnętrza sali teatralnej i kaplicy^[1]. Niektóre sale zamku połączone są amfiladą.

Dzięki Fundacji Pałac Gorzanów^[4], obiekt zaczęto remontować. Po naprawieniu dachu i murów wieży, uruchomiono zegar. Drewniane stropy przywrócono z pomocą dawnych technologii, a konstrukcja głównego gmachu została wzmocniona i zaczął się remont kaplicy. Na rekonstrukcję i renowację czekają ścienne dekoracje, drewniane polichromie, unikatowe sztukaterie oraz unikalny teatr dworski, oraz barokowy park z pawilonem-rotundą z 1640^[5].

Ten monumentalny kompleks o charakterze rezydencjonalno-obronnym, utrzymany w stylu renesansu południowoniemieckiego, stanowi jeden z najcenniejszych obiektów tego typu w całej Polsce południowo-zachodniej^[6].

W skład zespołu wchodzi zamek, zabudowania gospodarcze, park, oficyna przy ul. Podzamcze 7/8, ściana kurtynowa południowa, oficyna mieszkalno-gospodarcza, ściana kurtynowa zachodnia, oficyna–browar przy ul. Podzamcze 12 oraz ściana kurtynowa północna.

Przypisy

Bibliografia

• WaldemarW. Brygier WaldemarW., TomaszT. Dudziak TomaszT., IwonaI. Chomiak IwonaI., Ziemia Kłodzka, Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Rewasz", 2010, ISBN 978-83-89188-95-3, OCLC 751422625 .
• Zamek w Gorzanowie (pol.). [dostęp 2008-03-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (13 czerwca 2008)].

Linki zewnętrzne

• Galeria zdjęć archiwalnych i aktualnych
• http://palacgorzanow.pl/
• https://www.facebook.com/FundacjaPalacGorzanow