Zamek w Krasnymstawie

Zamek w Krasnymstawie

Zamek w 1794 roku na akwareli Zygmunta Vogla
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Miejscowość	Krasnystaw
Ukończenie budowy	XIV w.
Położenie na mapie Krasnegostawu Zamek w Krasnymstawie
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Zamek w Krasnymstawie
Położenie na mapie województwa lubelskiego Zamek w Krasnymstawie
Położenie na mapie powiatu krasnostawskiego Zamek w Krasnymstawie
50°59′13,739″N 23°10′30,179″E/50,987150 23,175050

Ruiny zamku w XIX wieku na rysunku Sierakowskiego

Zamek w Krasnymstawie – zamek w Krasnymstawie w województwie lubelskim. Zniszczony w połowie XVII wieku, ostatecznie rozebrany w 1824 roku.

Gośćmi zamku byli m.in. królowie Polski: Władysław Jagiełło i Stanisław August Poniatowski.

Historia

Zamek w Krasnymstawie został zbudowany w XIV wieku przez Kazimierza Wielkiego nad brzegiem Wieprza w odległości około 700 metrów na południe od drewnianego ruskiego grodu (dzisiejsza północno-wschodnia część miasta, okolice obecnego amfiteatru), w rejonie miejsca przeprawy przez rzekę. Dla zabezpieczenia fos zamkowych w razie opadnięcia poziomu Wieprza wykopano staw, który nazwano Krasnym Stawem; w późniejszym okresie nazwa stawu stała się także nazwą miasta, pierwotnie zwanego Szczekarzowem.

W ciągu wieków zamek był wielokrotnie niszczony przez najeźdźców (Tatarów, Szwedów, Kozaków), odbudowywany i rozbudowywany. W 1588 roku przebywał w nim przez rok pod strażą Marka Sobieskiego arcyksiążę Maksymilian III Habsburg, wzięty do niewoli w bitwie pod Byczyną; odwiedzał go tu kanclerz wielki koronny i hetman wielki koronny Jan Zamoyski, zwycięzca spod Byczyny. Wieża, w której osadzono Maksymiliana Habsburga, była odtąd zwana Wieżą Maksymilianowską.

W połowie XVII wieku zamek został częściowo zniszczony, ale stopniowo zaczęto go remontować. W lustracji z lat 1661-65 zamek opisano tak:

W 1816 roku stały jeszcze dwie ściany. W 1824 roku resztki ruin rozebrano, a na fundamentach zamku zbudowano dwie stajnie dla garnizonu rosyjskiego stacjonującego w budynkach klasztoru augustianów. Materiał pochodzący z rozbiórki wykorzystywano do odbudowy miasta po pożarze w 1811 roku.

Relikty

W latach 70. XX wieku część dawnego terenu zamku uległa zniszczeniu w trakcie budowy amfiteatru; na pozostałej części prowadzono w latach 1984, 1985 i 1998 badania archeologiczne, w których trakcie odkryto pozostałości wału ziemnego otaczającego zamek od wschodu oraz fragmenty muru ogrodzeniowego zbudowanego z opoki i cegieł łączonych zaprawą wapienno-piaskową. Na podstawie tych badań można sądzić, że zamek otoczono pierścieniem wałów i fos oraz podwójnym murem obronnym w pierwszej połowie XVI wieku, natomiast XVIII wieku dobudowano górną partię muru ogrodzeniowego.

Z zamku zachowały nieliczne elementy architektoniczne, rozproszone w różnych miejscach:

• kilka fragmentów nadproży wydobytych z Wieprza, przechowywanych w Muzeum Regionalnym w Krasnymstawie
• fragment późnogotyckiego portalu wmontowanego w narożnik pałacu biskupiego w Krasnymstawie przy kościele św. Franciszka
• nadproże jednej z bram zamkowych przewiezione przez księżnę Izabelę Czartoryską do Puław

Bibliografia

• Elżbieta Sobczuk, „Rozwój przestrzenny Krasnegostawu w świetle źródeł pisanych oraz badań i nadzorów archeologicznych”, [w:] Archeologia Polski Środkowowschodniej, t. V, Lublin 2000, s. 136-145 [1]
• Elżbieta Sobczuk, „Krasnostawski zamek”, „NESTOR”, Czasopismo Artystyczne, 2008, 1(3), s. 7.
• Elżbieta Sobczuk, „Średniowieczny i nowożytny system obronny Krasnegostawu”, „NESTOR”, Czasopismo Artystyczne, 2008, 1(3), s. 9.
• Krasnystaw, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 641 .
• Ludwik Grajewski, „Nieistniejący zamek w Krasnymstawie”, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, 1988, 1, s. 49-54
• Tadeusz Marian Nowak, „Czy plan kwadratowego zamku bastionowego, znajdujący się w rękopisie Artylerii Józefa Naronowicza Narońskiego, przedstawia zamek w Krasnymstawie?” Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, 1988, 1, s. 55-57
• „Ruiny zamku w Krasnymstawie. Więzienie Maksymiliana w Krasnymstawie z rysunku Sierakowskiego”, rysunek pióro, atram., 15,2x19,6; Rys. Pol. 2947, w: Rysunki z kolekcji J. I. Kraszewskiego w Muzeum Narodowym w Warszawie, WAiF, s. 222, poz. 811, Warszawa 1961.
• Jan Bodio, „Profesor doktor Wiktor Zin o zamku w Krasnymstawie”, NESTOR, 2008, 2(4), 5.

Linki zewnętrzne

• Widok zamku w Krasnymstawie na akwareli Zygmunta Vogla z 1794 roku w Gabinecie Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie (na stronie Piankoteka Zaścianek)
• Strona o Zamku