Zamek w Małej Nieszawce

Zamek w Małej Nieszawce

Ruiny zamku porośnięte roślinnością, 2020 rok
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Miejscowość	Mała Nieszawka
Rozpoczęcie budowy	ok. 1327
Zniszczono	1423–1424
Położenie na mapie gminy Wielka Nieszawka Zamek w Małej Nieszawce
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Zamek w Małej Nieszawce
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 Zamek w Małej Nieszawce
Położenie na mapie powiatu toruńskiego Zamek w Małej Nieszawce
53°00′12″N 18°32′17″E/53,003333 18,538056

Zamek w Małej Nieszawce – ruiny zamku komturskiego w Małej Nieszawce pod Toruniem.

Historia

Pierwszy zamek zakon krzyżacki wybudował w I poł. XIII w. Istniał on do 1269 roku. Na jego miejscu wybudowano murowany zamek^[1]. Budowę rozpoczęto ok. 1327 roku. Prace wstrzymano na kilka lat, na czas działań wojennych przeciw Polsce Władysława I Łokietka. Prace wznowiono w 1332 roku^[2]. Od połowy lat 50. XIII w. był siedzibą komtura i konwentu krzyżackiego, który sprawował nadzór administracyjny nad posiadłościami zakonu krzyżackiego w Kujawach, pozyskanych w większości w latach 30. XIII w. W pierwszej poł. XIV w. zamek przybrał ostatecznie kształt murowanej warowni^[3]. Po wojnie golubskiej z 1422 roku zapadła decyzja o rozebraniu warowni przez zakon krzyżacki. Demontaż obiektu nastąpiła w latach 1423–1424^[4].

26 lipca 1935 roku ruiny zamku wpisano do rejestru zabytków nieruchomych^[1].

Obecnie ruiny zamku znajdują się na terenie prywatnym^[1].

Architektura

W skład zespołu obronnego oprócz zamku wchodziły: podzamcze z młynem, piekarnią, browarem, łaźnią, wozownią i paroma dodatkowymi budynkami. Zamek wzniesiono na niewielkim półwyspie utworzonym przez zakole Wisły. Zamek zbudowano na rzucie kwadratu o boku długości ok. 35 metrów. Był on otoczony prostokątnym murem i fosą o szerokości 19 m i głębokości 5,5 m. W skład wewnętrznej zabudowy wchodziły cztery skrzydła skupione wokół dziedzińca. Największe skrzydło było skierowane na południe. Mieściło się tam zakonne dormitorium. Pod północną częścią gospodarczą skrzydła wschodniego mieściła się sklepiona piwnica, gdzie ulokowano hypocaustum. W skrzydle zachodnim prawdopodobnie mieściła się kuchnia. W północnym skrzydle mieściło się mieszkanie komtura (na piętrze) i izba dla straży (na parterze). Wjazd do zamku prowadził przez most i szyję międzymurza do bramy, a stamtąd na dziedziniec. W północno-wschodniej części warowni mieściła się drewniana studnia^[2]. Studnia miała wymiary 1,5 x 1,5 m i głębokość 5,5 m^[5].

Prawdopodobnie ze względu na działania wojenne i możliwości finansowe zakonu krzyżackiego zamek budowano etapami^[5]. Na początku wzniesiono mur obwodowy z cegły na kamiennej podmurówce i północną szyję bramną. Podczas drugiego etapu wzniesiono budynek bramny. W trzecim okresie wybudowano mury skrzydeł (zachodni, południowy, prawdopodobnie też wschodni). Rozplanowanie wyższych kondygnacji twierdzy są nieznane w wyniku niewielkiej liczby zachowanych śladów i źródeł^[2]. Studnię prawdopodobnie wybudowano pospiesznie i przy niewielkich środkach finansowych. Ze względu na niewielkie rozmiary (z którymi wiąże się mniejsza wydajność) oraz zastosowanie nietrwałej drewnianej konstrukcji cembrowiny uważa się, że studnia miała tymczasowy charakter^[5].

Przypisy

Bibliografia

• Piotr Czubla, Piotr Strzyż. Surowce skalne w produkcji amunicji artyleryjskiej na terenie Zakonu Krzyżackiego w Prusach. „Seria Archeologiczna”. 46, 2015. 
• Sławomir Józwiak. Zburzenie zamku komturskiego w Nieszawie w latach 1422-1423. „Rocznik Toruński”. 30, 2003. 
• Wacław Kulczykowski. Studnie zamkowe na terenie Państwa Krzyżackiego w Prusach. „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”. 1, 2013.