Zamek w Niemodlinie

Zamek w Niemodlinie

nr rej. 20/50 (R/315) z 22 maja 1950[1]
Zamek Niemodlin z lotu ptaka (2017)
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Miejscowość	Niemodlin
Rozpoczęcie budowy	XIV wiek
Plan budynku
Położenie na mapie Niemodlina Zamek w Niemodlinie
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Zamek w Niemodlinie
Położenie na mapie województwa opolskiego Zamek w Niemodlinie
Położenie na mapie powiatu opolskiego Zamek w Niemodlinie
Położenie na mapie gminy Niemodlin Zamek w Niemodlinie
50°38′30,8″N 17°37′23,3″E/50,641889 17,623139
Strona internetowa

Zamek w Niemodlinie (niem. Schloss Falkenberg) – późnorenesansowa budowla z elementami barokowymi oraz gotyckimi reliktami, znajdująca się w Niemodlinie; rezydencja książąt opolskich, niemodlińskich i strzeleckich.

Architektura

Czteroskrzydłowy, wokół zasadniczo prostokątnego dziedzińca, skrzydło zachodnie z kwadratową wieżą bramną (w górnej części ośmioboczną), skrzydło wschodnie niższe (dwukondygnacyjne, pozostałe skrzydła - trzykondygnacyjne). W narożnikach dziedzińca częściowo wtopione w bryłę cztery wieże z klatkami schodowymi. Dachy mansardowe (skrzydła północne i południowe) oraz dwuspadowe (skrzydła wschodnie i zachodnie), hełm wieży dwukondygnacyjny, prześwitowy, późnobarokowy^[2].

Historia

Dziedziniec widziany z bramy wjazdowej

W 1313 roku książę Bolesław, syn księcia opolskiego Bolka I, wzniósł nizinny, murowany zamek na miejscu XIII-wiecznej kasztelanii, na wschodnim krańcu miasta, na lewym brzegu Ścinawy. Pierwotna, niewielka budowla średniowieczna wtopiła się całkowicie w późniejsze, nowożytne mury. Pozostałości gotyckiej zendrówki oraz fragmenty kamieniarki zauważalne są w południowo-zachodnim skrzydle zamku.

W 1428 roku zamek został zniszczony przez najazd husytów, w 1552 przez pożar, w 1643 ucierpiał w efekcie wojny trzydziestoletniej^[3]. Po katastrofalnym pożarze z 1552 roku, został przejęty w zastaw przez hrabiego von Logau, który następnie sprzedał go wraz z całym Niemodlinem Kasparowi von Pückler. Nowożytna rezydencja budowana była w trzech etapach (1573–1577, 1589–1592, 1610). Fundatorami była rodzina Pücklerów, a od XVII w. kolejnych właścicieli zamku – Promnitzów. Czteroskrzydłowa budowla z prostokątnym dziedzińcem z arkadami, podobnie jak w nieodległych pałacach w Brzegu czy Prószkowie, inspirowana była renesansowymi założeniami krużgankowymi, w tym zamkiem na Wawelu. W tej fazie szczególnie efektowne było skrzydło kurtynowe od strony rzeki - z pomieszczeniami w przyziemiu i ażurowym krużgankiem na II kondygnacji, otwierającym widok na krajobraz i rzekę poniżej zamku. Po roku 1787, z inicjatywy nowego właściciela, hrabiego Jana II Nepomuka von Praschma, w zamku zmieniono wystrój wnętrz i dokonano licznych przeróbek na poszczególnych kondygnacjach. Kolejne prace, z wieku XIX, doprowadziły m.in. do zamurowania arkad krużganków i przebudowy kaplicy^[4].

Szczególnie charakterystyczna dla niemodlińskiego pałacu jest sylwetka wieży bramnej, ozdobionej techniką sgraffito. Zachowały się też elementy wyposażenia i dekoracji z różnych faz budowy (eklektyczne stiuki, klasycystyczny kominek w sali południowego skrzydła, ornamenty kolebkowego sklepienia, polichromowane kasetony stropów, neostylowe malowidła w kaplicy). Nad dawną fosą istnieje kamienny most ozdobiony rzeźbami świętych (Wendelina, Floriana, Antoniego Padewskiego, Jana Nepomucena).

Po II wojnie światowej

Krużganek skrzydła zachodniego z zachowanymi "witrażami" wykonanymi na potrzeby filmu "Jasminum"

Ostatnim przedstawicielem dawnych rodów, których własnością był zamek w Niemodlinie, był do 1945 hrabia Fryderyk Leopold von Praschma.

Po II wojnie światowej zamek był siedzibą: Państwowego Urzędu Repatriacyjnego, liceum, szkoły podoficerskiej. W roku 1990 zrujnowany i bezustannie dewastowany i rozkradany obiekt kupił prywatny inwestor. We wnętrzach zamku Jan Jakub Kolski nakręcił film Jasminum, który miał premierę w 2006 roku (do dziś zachowały się malowane na sklejkach obramowania filmowych cel mnichów na dziedzińcu, polichromia z ucieczką do Egiptu w pomieszczeniu nad bramą wjazdową i "witraże" z kolorowej folii w krużgankach). W tym samym roku właścicielem zabytku został łódzki Instytut Postępowania Twórczego.

Daniel na schodach zamku w Niemodlinie

W 2015 roku zamek w Niemodlinie trafił w ręce nowego właściciela^[5], spółki Centrum z Łodzi. Powołana została Fundacja na Rzecz Zamku Książęcego Niemodlin 1313^[6]. Prace remontowe doprowadziły do zabezpieczenia bryły nowymi dachami, osuszenia fundamentów, udrożnienia piwnic, dzięki czemu możliwe było otworzenie obiektu dla zwiedzających. W 2016 roku przy finansowym wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego wymieniono na prawie 4 tys. mkw. poszycie dachowe, układając „w łuskę” ok. 120 tys. dachówek. W planach jest wymiana stolarki, w tym wszystkich okien oraz renowacja elewacji. Ma ona, według nowatorskiej koncepcji, eksponować kolejne etapy budowy i rozbudowy zamku^[7].

Zamek, dzięki promocji i atrakcjom – takim jak średniowieczna izba tortur, kopia Bursztynowej Komnaty w jednej z sal zamku, biesiady i widowiska rycerskie, stado danieli zamieszkujących park – stał się jednym z najpopularniejszych obiektów turystycznych województwa opolskiego. W ciągu dwóch miesięcy 2017 roku odniósł zwycięstwa w konkursach Polskiej Organizacji Turystycznej. W listopadzie 2017 roku zdobył Certyfikat Internautów – Najlepszy Produkt Turystyczny 2017, a wcześniej – we wrześniu – zajął I miejsce w głosowaniu Top Zamki i Pałace w Polsce^[8]. Aktualnie - stan na lato 2022 - trasa turystyczna obejmuje ciąg piwnic pod trzema skrzydłami zamku oraz kaplicę. == Przypisy ==

Bibliografia

• Tomasz Jurasz: Zamki i ich tajemnice. Warszawa: Wydawnictwo Iskry, 1972.
• Teresa Kudyba: O panach na Niemodlinie. [dostęp 2008-03-12].