Zamek w Prószkowie

Zamek w Prószkowie
Symbol zabytku nr rej. 114/54 z 12.07.1954
Ilustracja
Widok od wschodu
Państwo Polska
Województwo opolskie
MiejscowośćPrószków
Położenie na mapie Prószkowa
Mapa konturowa Prószkowa, w centrum znajduje się punkt z opisem „Zamek w Prószkowie”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Zamek w Prószkowie”
Położenie na mapie powiatu opolskiego
Mapa konturowa powiatu opolskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Zamek w Prószkowie”
Położenie na mapie gminy Prószków
Mapa konturowa gminy Prószków, w centrum znajduje się punkt z opisem „Zamek w Prószkowie”
Ziemia50°34′39,0″N 17°52′10,6″E/50,577500 17,869611

Zamek w Prószkowie - renesansowy zamek znajdujący się w Prószkowie[1].

Opis

Zamek to kompleks o cechach palazzo in fortezza, murowany z cegły, trzykondygnacyjny, podpiwniczony, wzniesiony na planie czworoboku z prostokątnym dziedzińcem wewnętrznym, dwiema wieżami w elewacji frontowej i masywnymi, zaostrzonymi pawilonami w części tylnej, o cechach bastionowych. W kompleksie zachowały się częściowo renesansowe portale (w tym frontowy, z tablicą erekcyjną z 1563 roku), barokowe dekoracje wnętrz (m.in. w kaplicy), na dziedzińcu sześcioboczna fontanna z XVIII wieku, na elewacjach zewnętrznych fragmenty renesansowych sgraffit (odkrytych w 1934 roku)[2]. Wokół zamku park krajobrazowy z przełomu XVIII i XIX wieku oraz relikty umocnień (m.in. basteja od strony ul. Młyńskiej).

Renesansowe założenie wzniósł w roku 1563 właściciel Prószkowa, Georg von Proskau, najpewniej na miejscu wcześniej istniejącego założenia obronnego, wykorzystującego naturalne wzniesienie, opadające mocno w kierunku południowym i zachodnim. Kompleks zrealizowano na planie prostokąta, z krużgankowym dziedzińcem (podobnie jak na zamku w Niemodlinie i Brzegu). Elewacje otrzymały sgraffitowe dekoracje (sceny alegoryczne, batalistyczne i mitologiczne, również postacie filozofów i sławnych mężów), w roku 1613 pałac został rozbudowany. W czasie wojny trzydziestoletniej, w roku 1644, Prószków i pałac zniszczyły oddziały szwedzkie. W latach 1677-83 Georg Christoph von Proskau odbudował założenie, w zgodzie z barokowymi tendencjami[3]. Pracami kierował architekt Giovanni Seregno, pochodzący z Toskanii, odpowiedzialny również za wzniesienie kościoła św. Jerzego w Prószkowie. Skrzydło frontowe otrzymało wtedy wieże w obecnym kształcie, zamurowano również krużganki, zachowano większość pierwotnych podziałów wnętrz, wokół pałacu powstały bastionowe umocnienia, zniwelowane w XIX wieku[4].

W roku 1763 w północnej oficynie zamku Leopold von Proskau założył fabrykę fajansu. Po wygaśnięciu rodu w 1769 roku, dobra prószkowskie przeszły w posiadanie spowinowaconego z rodem dotychczasowych właścicieli, księcia Karola Maksymiliana von Dietrichstein(ang.). Następnie pałac został sprzedany w roku 1783 królowi pruskiemu Fryderykowi II za ⅓ miliona dukatów. W roku 1853 pałac strawił pożar, skutkiem czego fabryka fajansu została zamknięta, a wnętrza pałacu zaczął wykorzystywać Zakład Rolniczy przekształcony potem w Królewską Akademię Rolniczą. Od roku 1881 kompleks był zajmowany przez seminarium nauczycielskie, następnie szpital (od 1930 dla chorych umysłowo). Obecnie mieści się w nim Dom Pomocy Społecznej.

Przypisy

  1. Zamek - Zabytek.pl, zabytek.pl [dostęp 2021-12-15] (pol.).
  2. Marzanna Jagiełło-Kołaczyk, Sgraffita na Śląsku, 1540-1650, Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2003, ISBN 83-7085-700-0, OCLC 58482685 [dostęp 2021-12-15].
  3. Mariusz Pawelec, Zamek w Prószkowie jako przykład górnośląskiej rezydencji magnackiej ..., „Studia Śląskie”, 68, Wydawn. Państwowego Inst. Naukowego Instytutu Śląskiego, 2009.
  4. Super User, Prószków, www.palaceslaska.pl [dostęp 2021-12-15] (pol.).

Bibliografia

  • B. Guerquin, Zamki w Polsce, Arkady, 1974.
  • Polska: mapa zamków – Warszawa Wrocław: Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych im. Eugeniusza Romera, 1995.
  • Zabytki sztuki w Polsce. Śląsk, Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków, 2006.

Linki zewnętrzne

Rzut architektoniczny zamku w zasobach cyfrowych Politechniki Wrocławskiej.

Media użyte na tej stronie

Opole Voivodeship location map.svg
Autor: Tymek1988, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Opole Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 51.2778 N
  • S: 49.942 N
  • W: 16.8461 E
  • E: 18.8073 E
Opole County location map02.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Opole County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 51.00 N
  • S: 50.49 N
  • W: 17.42 E
  • E: 18.37 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Upper Silesia coat of arms.png
Historical coat of arms of Upper Silesia (Oberschlesien). The region is now in Poland and there exists the voivodship of Silesia, but it has different borders.
Prószków location map.png
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Prószków, Poland.