Zamek w Prudniku

Zamek w Prudniku

Wogendrüssel

Makieta zamku (przedstawiająca stan z przełomu XV i XVI wieku)
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Miejscowość	Prudnik
Typ budynku	zamek
Styl architektoniczny	gotyk
Rozpoczęcie budowy	1255
Ukończenie budowy	XIII wiek
Zniszczono	27 sierpnia 1806
Pierwszy właściciel	Wok z Rożemberka
Kolejni właściciele	Henryk z Rożemberka Albrecht z Fulštejnu Mikołaj II opawski Bolesław Pierworodny Bolesław II niemodliński Henryk I niemodliński Henryk VIII Wróbel Bernard niemodliński Bolko V Husyta
Położenie na mapie Prudnika Zamek w Prudniku
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Zamek w Prudniku
Położenie na mapie województwa opolskiego Zamek w Prudniku
Położenie na mapie powiatu prudnickiego Zamek w Prudniku
Położenie na mapie gminy Prudnik Zamek w Prudniku
50°19′22,706″N 17°34′42,196″E/50,322974 17,578388

Rysunek Zamku Woka (Wogendrüssel) w XVIII w. autorstwa Friedricha Bernharda Wernera

Rysunek zamku w Prudniku autorstwa Schreibera

Projekt stajni garnizonowych na terenie zamku w Prudniku z lat 30. XIX wieku

Plac Zamkowy w Prudniku

Wieża Woka

Zamek w Prudniku (hist. Warownia Woka, niem. Wogendrüssel) – zamek, który znajdował się w Prudniku (Plac Zamkowy). Zniszczony w 1428 roku podczas wojen husyckich oraz podczas pożaru w 1806 roku.

Historia

Średniowiecze

Zamek gotycki w zakolu rzeki Prudnik został wzniesiony w XIII-wieku z inicjatywy czeskiego szlachcica Woka z Rożemberka, który jest uważany za założyciela Prudnika^[1]. W latach 50. XIII wieku prowadził on działalność osadniczą w okolicach Opawy^[2].

Inna wersja powstania zamku^[3], obalona przez Augustina Weltzla w XIX w. mówi, że został założony ok. 1000 roku przez templariuszy, co jest ewidentną nieprawdą, gdyż zakon powstał dopiero w 1118 roku.

Zamek znajdował się na wyniesieniu ograniczonym dolinami Prudnika i Złotego Potoku, na lewym brzegu rzeki Prudnik. Zajmował najwyższą część tego wyniesienia, a u jego podnóża od południa rozłożyło się miasto. Warownia była otoczona fosą i niezależnymi od obwarowań miejskich murami obronnymi^[4]. Mury zamku zostały zbudowane z kamieni szarogłazu, pozyskiwanego w kamieniołomach w niedalekich Górach Opawskich^[5]. Od strony miasta był on łatwo dostępny, jego obronność zasadzała się na stromiźnie zboczy doliny rzecznej. Z tego powodu w południowej stronie skupiana była większość szykan obronnych, wieżę zamkową oraz rozbudowany zespół bramny. Lessowe, strome zbocze doliny rzecznej stanowiło problem budowlano-architektoniczny. Zostało wzmocnione w strefie górnej krawędzi murami oporowymi z łupków^[4].

W 1337 król Czech Jan Luksemburski przekazał zamek wraz z ziemią prudnicką księciu niemodlińskiemu Bolesławowi Pierworodnemu.

Zamek uległ zniszczeniu wiosną 1428 roku na skutek działań wojsk husyckich^[6] (zob. Zdobycie Prudnika). Książę głogówecko-prudnicki Bolko V Wołoszek obsadził prudnicki zamek swoim wojskiem, traktując go jako bazę operacyjną w planowanym najeździe na księstwo nyskie^[7].

Za panowania w Prudniku księcia Bolka V zamek składał się z górnego i dolnego członu, które były oddzielone murami. Całość otaczał wał i podwójna fosa, z której zasilano wodociąg miejski. Między fosami był sad i ogród warzywny. Z dolnej części miasta do zamku prowadził most zwodzony. W materiałach archiwalnych wspominane były liczne szopy, stajnie, zabudowania mieszkalne służby i folwark, które z nim sąsiadowały^[6]. Bolko miał wiosną 1430 obsadzić prudnicki zamek swoim wojskiem, traktując je jako bazę operacyjną w planowanym najeździe na księstwo nyskie^[7].

Nowożytność

Rada miejska wykupiła zamek od cesarza w 1597^[6].

Po zajęciu Śląska przez Prusy 1741 król Fryderyk II Wielki przekazał jeden z budynków zniszczonego zamku prudnickim ewangelikom z przeznaczeniem na dom modlitwy, a pozostałą część wykorzystywano jako koszary ze stajniami i ujeżdżalnią. Po zakończeniu I wojny śląskiej król pomógł w odbudowie zamku^[8].

Podczas pożaru zaprószonego przez czeladnika tkackiego 27 sierpnia 1806 roku spłonął cały zamek oprócz Wieży Woka^[9], która jest jedyną pozostałością po zamku. Na jego miejscu w 1837 wzniesiono kompleks stajni garnizonowych^[10][11]. Fosa zamkowa została zasypana gruzem z rozbieranych murów, a teren splantowano pod ogród warzywny ojców bonifratrów^[12].

W 2010 zleceniem Muzeum Ziemi Prudnickiej na terenie dawnego zamku przeprowadzone zostały prace archeologiczne. Znaleziono wówczas fragmenty ceramiki i piecowych kafli datowanych na wczesne średniowiecze i okres lateński^[13].

W 2018 Muzeum Ziemi Prudnickiej we współpracy z czeskim partnerem ze Zlatych Hor stworzyło makietę prudnickiego zamku z przełomu XV i XVI wieku^[14]. Projekt makiety wykonała Małgorzata Chorowska^[15][16].

Architektura

Wieża Woka

Wieża ostatecznej obrony pozwalająca zamieszkiwać w niej przez niedługi czas i przetrwać oblężenie zamku, lecz niedostosowana do rezydowania w niej na stałe. Było to utrudniane przez grube i zimne mury, brak okien, wysokie położenie wejścia i brak wygodnego pomieszczenia. U podstawy ma kształt cylindra o średnicy około 12,5 m. Jej mury osiągają grubość od 4 do 5 m na poziomie fundamentowania, natomiast jej góra jest ośmioboczna. Wewnątrz cylindra mieścił się loch o średnicy 2 m i wysokości 13 m. Otwór do niego znajdował się na górze w sklepieniu nad lochem. Powyżej znajdowały się dwa pomieszczenia oddzielone stropami belkowymi^[17].

Mury obronne

Wewnętrzny mur obwodowy powstał wraz z wieżą i domem mieszkalnym Rożemberków. Zewnętrzny mur nie był zbyt wysoki w celu dostosowania go do broni palnej. Powstał prawdopodobnie podczas wojen husyckich, za panowania księcia Bolka V Wołoszka. Został wzniesiony z kamienia łamanego i otynkowany. Jego zwieńczenie stanowiło blankowanie. Teren pomiędzy murami obrastała zieleń. Na podstawie wyników badań georadarowych z 2009 udało się ustalić, że w najgłębszym miejscu fosy mur miał ok. 4 m wysokości^[18].

Dom dwuskrzydłowy

Dwuskrzydłowy dom wzniesiony na planie litery L stanowił mieszkalną część zamku. W XIII wieku powstało skrzydło północne, a za panowania Bolka V Wołoszka prostopadłe do niego i bardziej okazałe skrzydło zachodnie. Kondygnacja budynku była zaopatrzona z dwóch stron w 11 okien i nadbudowana salą bez stropu, lecz z otwartą więźbą dachową^[19].

Zespół bramny i fosa

Zespół bramny zamku był okazały. Składał się z piętrowego budynku z przejazdem bramnym poprzedzonego przedbramiem, wysokiej baszty czworobocznej przylegającej od północy do tego budynku i niskiej baszty flankującej południowy narożnik zamku^[20].

Przypisy

Bibliografia

• Anna Chodkowska, Małgorzata Chorowska: Wirtualna rekonstrukcja średniowiecznego zamku w Prudniku. 2019. (pol. • ang.)