Zamek w Rakanciszkach

Zamek w Rakanciszkach
(c) VietovesLt, CC BY 3.0 Widok na wzgórze z ruinami zamku
Państwo	Litwa
Miejscowość	Wilno
Typ budynku	zamek
Ukończenie budowy	XII w.
Ważniejsze przebudowy	XVI w.
Zniszczono	XVII w.
Pierwszy właściciel	Holsza
Kolejni właściciele	Paweł Algimunt Holszański, Bona Sforza, Olbracht Gasztołd, Stanisław Gasztołd, Zygmunt II August, Stefan Pac
Położenie na mapie Wilna Zamek w Rakanciszkach
Położenie na mapie Litwy (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Zamek w Rakanciszkach
54°41′23,8128″N 25°23′33,7873″E/54,689948 25,392719

Zamek w Rakanciszkach (Rekanciszkach) – zbudowany w XII wieku, obecnie znajduje się w parku regionalnym w dzielnicy Wilna Nowa Wilejka.

Przypuszcza się, że zamek w Rakanciszkach jest jednym z najstarszych na Litwie. Z kronik i legend wiadomo, że został zbudowany w XII wieku przez księcia Holszę^[1].

Historia

W 1390 roku Krzyżacy z wielką armią zasiloną przez rycerstwo zachodnie oblegali Wilno, a jeden z oddziałów Zakonu opanował nad Wilenką zamek myśliwski w Rakanciszkach, który wówczas był drewniany. Murowany zamek wzniesiono dopiero na przełomie XV i XVI wieku^[2].

W 1530 roku ostatni potomek książąt holszańskich, biskup wileński Paweł Algimunt Holszański zapisał zamek królowej Bonie. Do 1542 roku zamek należał również do Olbrachta Gasztołda i jego syna Stanisława Gasztołda^[2], następnie przeszedł w ręce króla Zygmunta Augusta^[3], a później stał się własnością Paców^[4].

Za czasów Olbrachta Gasztołda sprowadzono do Rakanciszek (dokładniej do obecnej wsi Strielčiukai) strzelców z włości miednickiej. Byli to Hryc Zusin i brat Marcinowy Piotr z dziećmi, nowo osiedleni nazwali się Gudokty lub Gudajtie. Byli poddanymi potomków Tatara księcia Baraszy Baranowskiego, któremu Aleksander Jagiellończyk nadał wsie Jankowszczyzna i Nielidowszczyzna z pustoszami we włości miednickiej. Synowie Baraszy książę Afendiej i książę Chałkendiej, upominając się o zbiegłych poddanych wnieśli skargę do króla Zygmunta I Starego, który w sprawie „strelników” wystosował listy: jeden z Krakowa, dnia 12 kwietnia 1527 roku do Olbrachta Gasztołda i drugi z Brześcia, dnia 2 października 1544 roku do jego żony Zofii księżnej Wierejskiej, która otrzymała przywilej dożywotniego posiadania dóbr Gasztołdów. W 1610 roku o tychże poddanych upomniał się jeszcze wnuk Baraszy książę Ahmed. Prosił o przywilej nadawczy króla Zygmunta III Wazę, który potwierdziłby nadania króla Aleksandra Jagiellończyka^[2].

W 1636 roku Stefan Pac przyjął króla Władysława IV Wazę w swej ozdobnej rezydencji na zamku w Rakanciszkach. 7 sierpnia 1655 roku zamek został spalony podczas przemarszu wojsk moskiewskich przez Wielkie Księstwo Litewskie. Po zajęciu Wilna teren zamku został doszczętnie zniszczony i od tamtej pory zarastał lasem.

Stan badań

W 1940 roku ruiny badali Włodzimierz Hołubowicz i jego żona Helena, a następnie Albinas Kuncevičius w 1995 roku i Aušra Zalepūgienė w latach 2008–2010. Przeszukano łączną powierzchnię wynoszącą 1275 metrów kwadratowych, wydobyto pozostałości warownego murowanego dworu: ściany o grubości 2 m, budynek pałacowy o wymiarach 36.5 × 15.6 m (do 4.5 m wysokości), prostokątną wieżę w północnym narożniku o wymiarach 6.6 × 5 m, mur o długości 24 m i grubości 0.8 m z fragmentami murów dawnych budynków. W trakcie badań wykryto warstwę ruin z żelaznymi detalami konstrukcyjnymi, kaflami i fragmentami ceramiki^[5].

Przypisy