Zamek w Rożnowie

Zamek w Rożnowie
Symbol zabytku nr rej. 11-142-KR/935 z 24.01.1935 (ruiny zamku); XII-48/5 z 18.04.1930 oraz A-701 z 5.07.1993 (fortyfikacje renesansowe: beluard, mur kurtynowy, budynek bramny)[1]
Ilustracja
Ruiny zamku górnego w Rożnowie
Państwo

 Polska

Miejscowość

Rożnów

Położenie na mapie gminy Gródek nad Dunajcem
Mapa konturowa gminy Gródek nad Dunajcem, blisko centrum na lewo u góry znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Zamek w Rożnowie”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum na prawo znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Zamek w Rożnowie”
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego
Mapa konturowa powiatu nowosądeckiego, blisko górnej krawiędzi znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Zamek w Rożnowie”
Ziemia49°46′22″N 20°41′44″E/49,772778 20,695556
Fragment ruin

Zamek w Rożnowie – kompleks zabytkowych obiektów obronnych nad Dunajcem we wsi Rożnów w powiecie nowosądeckim w województwie małopolskim, obejmujący ruiny średniowiecznego zamku rycerskiego, pierwotnie z XIV wieku (tzw. zamek górny), i renesansowe fortyfikacje z XVI wieku (tzw. zamek dolny).

Ruiny zamku średniowiecznego

Ruiny znajdują się na stromym wzgórzu nad Dunajcem; pierwotnie stała tam strażnica wzniesiona w XIII wieku przez ród Gryfitów. Zamek, kamienna budowla w stylu gotyckim, został zbudowany w okresie między 1336 a 1370 roku prawdopodobnie przez ojca Piotra i Klemensa Rożena herbu Gryf na przewężeniu cypla otoczonego pierwotnie zakolem Dunajca[2]. Miał kształt zbliżony do prostokąta o wymiarach 44 metry na 20 metrów. W 1409 roku przeszedł w ręce Piotra Kurowskiego, który w 1410 roku nabył także dobra w Gródku nad Dunajcem[3]. W 1426 roku znalazł się w posiadaniu sławnego Zawiszy Czarnego z Garbowa[4]; po jego śmierci w 1428 roku należał do jego potomków. Kolejnymi właścicielami byli Wydżgowie, a od drugiej połowy XV wieku Tarnowscy. W XVI i XVII wieku zamek zaczął popadać w ruinę; obecnie zachowały się jedynie fragmenty murów.

Ruiny średniowiecznego zamku w Rożnowie są tematem rysunków Macieja Bogusza Stęczyńskiego[5] oraz Napoleona Ordy[6].

Fortyfikacje renesansowe

Renesansowe fortyfikacje

Zamek dolny powstały w czasach renesansu usytuowano w dolinie nad brzegiem Dunajca i składa się z trzech części: kamiennego beluardu zbudowanego na planie wydłużonego pięcioboku, budynku bramnego oraz łączącego je muru kurtynowego wyposażonego w krzyżowe strzelnice[2]. Budowę zamku dolnego w Rożnowie rozpoczął około 1560 roku hetman wielki koronny Jan Tarnowski, który w tym okresie rozbudował również zamek w Tarnowie. Beluard jest zbudowany z muru kamiennego o grubości 2,5 m i 3 m. We wnętrzu rozpiętość sklepienia w najszerszym miejscu wynosi 16 metrów. Zachowały się w środku ślady ganku i wiodącej do niego równi pochyłej. Z ganku wychodzą strzelnice krzyżowe, odrębne dla broni ręcznej i artylerii[7]. Beluard prezentuje bardzo wczesny typ fortyfikacji przystosowanej do użycia broni palnej. Jan Tarnowski był prawnukiem Zawiszy Czarnego (synem jego wnuczki Barbary z Rożnowa) i wybitnym teoretykiem sztuki wojennej, autorem dzieła Consilium rationis bellicae (Rada sprawy wojennej, 1558). Forteca w Rożnowie, wznoszona w związku ze wzrostem zagrożenia tureckiego po bitwie pod Mohaczem, miała być jedną z najnowocześniejszych fortyfikacji w ówczesnej Polsce (w zamierzeniu była to tzw. palazzo in fortezza), jednak po śmierci hetmana w 1561 roku jej budowa nie została ukończona. W beluardzie mieściły się później: ludwisarnia, zbór braci polskich, gorzelnia[8][9].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021 [dostęp 2012-01-03].
  2. ↑ a b L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm: Leksykon zamków w Polsce. Warszawa: Arkady, 2012. ISBN 978-83-213-4158-3.
  3. ↑ Rożnów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 868.
  4. ↑ Sąd ziemski krakowski zatwierdza sprzedaż 1/2 zamku Rożnowa z wsiami przez Piotra z Kurowa Zawiszy Czarnemu, jednocześnie Piotr odstępuje Zawiszy drugą część zamku, będącą w zastawie u Rafała z Kęsnej, w Krakowie. [w:] Dokumenty z czasów Jagiełły ze zbiorów Archiwów Głównego Akt Dawnych [on-line]. 1426-03-18. [dostęp 2011-02-12].
  5. ↑ "Rozwaliny zamku w Rożnowie w obwodzie Sandeckim od południa", [w:] Maciej Bogusz Zygmunt Stęczyński, Okolice Galicyi, Lwów 1847 [1]
  6. ↑ "Rożnow nad rzeką Dunajcem (Galicya)", [w:] Napoleon Orda, Album Widoków Historycznych Polski, 1873-1883 [2]
  7. ↑ Andrzej Gruszecki "Bastionowe Zamki w Małopolsce", MON, 1962, s.242
  8. ↑ Renesansowa twierdza w Rożnowie. [dostęp 2014-03-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-09)].
  9. ↑ Z historii braci polskich nad Dunajcem

Bibliografia

  • G. Leńczyk, Katalog grodzisk i zamczysk z terenu Małopolski, Muzeum Archeologiczne w Krakowie, Kraków 1983
  • A. Marciniak-Kajzer, "Z badań nad siedzibami Leliwitów - rezydencje hetmana Jana Amora Tarnowskiego", [w:] Archaeologia Historica Polona, t. 3, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 1996
  • J. Marszałek, Katalog grodzisk i zamczysk w Karpatach, Wydawnictwo Stanisław Kryciński, Warszawa 1993

Linki zewnętrzne

Zamki nad Dunajcem

Media użyte na tej stronie

Lesser Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Legenda zamek.svg
Symbol zamku do legendy mapy
POL Roznow ruiny zamku Rozena.jpg
Autor: Krzys L, Licencja: CC BY-SA 3.0
Rożnów, widok na ruiny zamku wybudowanego przez Piotra Rożena, należącego później do Zawiszy Czarnego z Garbowa, następnie rodu Tarnowskich
Roznow3.jpg
Autor: Jerzy Strzelecki, Licencja: CC BY-SA 3.0
Rożnów
Zamek w Rożnowie PCR17 (2).jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ruiny zamku w Rożnowie