Zamek w Rydzynie
 nr rej. 52 z 29.04.1930[1] | |
 Elewacja zachodnia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres | pl. Zamkowy 1 |
| Architekt | |
| Inwestor | |
| Rozpoczęcie budowy | 1685[2] |
| Ukończenie budowy | 1695[2] |
| Właściciel | |
Położenie na mapie Rydzyny  | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu leszczyńskiego  | |
Położenie na mapie gminy Rydzyna _location_map.png "Mapa lokalizacyjna gminy Rydzyna") | |
 51°47′14,5278″N 16°40′15,7506″E/51,787369 16,671042 | |
| Strona internetowa | |
Zamek w Rydzynie – zamek znajdujący się w Rydzynie przy Placu Zamkowym 1[3]. Z powierzchnią 42,5 tys. m2 jest największym zamkiem w Wielkopolsce[4].
Historia
Pierwotny gotycki zamek Rydzyńskich z lat 1403-22 został zbudowany na sztucznej wyspie[5] i przetrwał niecałe dwa stulecia, aż do najazdu Szwedów. W latach 1685–1695, częściowo na jego murach, wzniesiono barokową rezydencję Leszczyńskich herbu Wieniawa według projektu królewskiego architekta Józefa Szymona Bellottiego[2][4] lub Pompeo Ferrariego[5]. Już wówczas zamek uzyskał formę czterokondygnacyjnego, czteroskrzydłowego założenia z wewnętrznym dziedzińcem i czterema basztami na narożach[5]. Dekorację wnętrz zrealizował Michelangelo Palloni. W zamkowym teatrze w 1687 odbyła się polska premiera komedii Moliera Mieszczanin szlachcicem. Około 1700 (1698?)[4] z inicjatywy Stanisława Leszczyńskiego dokonana została przebudowa zamku według projektu Pompeo Ferrariego[2], specjalnie sprowadzonego przez Leszczyńskich z Rzymu. Na wzór projektów Berniniego (Palazzo Barberini, przebudowa Luwru) przebudował on zachodnie skrzydło zamku, tworząc wyrazistą oś z rynkiem miasta.
Wówczas powstała dwupiętrowa sala balowa[4]. W 1707 zamek płonął[4]. Stanisław Leszczyński po nieudanej reelekcji sprzedał w 1736[7] lub 1738[4] Rydzynę Aleksandrowi Sułkowskiemu, stronnikowi Augusta III[4][2]. Kolejna przebudowa, dokonana już dla Sułkowskich, miała miejsce w latach 1742–1745[4]. Śląski architekt Karol Marcin Frantz[4], początkowo realizując koncepcje Pompeo Ferrariego, zmienił wystrój elewacji na rokokowy, założył nowe dachy i hełmy na basztach. Frantz przebudował także salę balową, w której znalazł się plafon śląskiego malarza Georga Wilhelma Neunhertza z 1745[4] przedstawiający apoteozę zaślubin Aleksandra Józefa Sułkowskiego z Aleksandrą Przebendowską (bogowie olimpijscy składający hołd połączonym herbom Sułkowskich i Przebendowskich)[8]. W dalszych latach Frantz realizował już własne pomysły, m.in. ok. 1750 stworzył dodatkową oś od strony północnej poprzez wzniesienie okazałych budynków stajni, wozowni i oficyn[4]. W samym zamku, w skrzydle północnym, dodał środkowy ryzalit, stanowiący wejście do głównej klatki schodowej[4] oraz wybudował kamienny most łączący wejście z owalnym placem przed budynkami gospodarczymi. Z tego samego okresu (1752) pochodzą kamienne sfinksy Jana Rimplera[4]
Architektem ostatniej większej przebudowy z lat 1783–1796 był Ignacy Graff wraz z Dominikiem Merlinim[4]. Przebudowano wtedy salę balową, a także oficyny i budynki gospodarcze[4]. W latach 1916-1918 obiekt gościł niemiecki obóz jeniecki. W latach 1927–1928 (pod kierunkiem Stefana Cybichowskiego)[8] adaptowano budynek na potrzeby gimnazjum[4].
Od 1928 do wybuchu wojny w 1939 zamek był siedzibą eksperymentalnej szkoły Gimnazjum i Liceum im. Sułkowskich[2], prowadzonej przez istniejącą od 1924[4] Fundację Sułkowskich[5] pod dyrekcją Tadeusza Łopuszańskiego. Uczniem tego gimnazjum był m.in. Franciszek Walicki, dziennikarz muzyczny, publicysta, autor tekstów piosenek, działacz kulturalny, współtwórca wielu zespołów muzycznych i także kompozytor.
W latach okupacji w zamku mieściła się szkoła Hitlerjugend z internatem.
W 1945, bezpośrednio po wyzwoleniu, zamek został ograbiony i spalony do gołych murów[2] przez żołnierzy Armii Czerwonej. Odbudowa do stanu surowego dokonana została w latach 1950-1965[5]. Później zamek został przekazany Stowarzyszeniu Inżynierów i Techników Mechaników Polskich[4]. Nowy właściciel przeprowadził w latach 1972–1977 rekonstrukcję konserwatorską niektórych wnętrz, przeznaczając budynek na hotel z zapleczem konferencyjnym i gastronomicznym, którą to rolę zamek pełni do dziś. Ukoronowaniem prac rekonstrukcji zamku do dawnej świetności było nadanie dyplomu „Europa Nostra” 15 maja 1994. W uroczystości Prezes Rady Naukowej organizacji Europa Nostra, prof. Gianni Perbelinii, wręczył Dyplom Honorowy Przewodniczącemu Rady Głównej SIMP-u[9].
Hotel „Zamek w Rydzynie” jest przedsiębiorstwem należącym do Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Mechaników Polskich – SIMP.
Park
Po wschodniej stronie zamku znajduje się park z II poł. XVII wieku, pierwotnie regularny[5], przebudowany w 1783-1785[5], a ok. 1820 przekształcony na krajobrazowy, w stylu angielskim. W parku istniało wiele pawilonów (m.in. pomarańczarnia, pawilon turecki, zameczek myśliwski), z których obecnie zachował się tylko odremontowany pawilon strzelnicy z 1772.
Legenda
Istnieje legenda, że raz do roku podczas burzliwej nocy na zamku mszę świętą odprawia kościotrup księdza razem z ministrantami. W nabożeństwie tym uczestniczy biała pani, która następnie spowiada się, ale nie otrzymuje rozgrzeszenia, a później widma znikają[8].
Zobacz też
- Widmo w zamku Rydzyńskim, legenda spisana przez Lucjana Siemieńskiego i przywołana w opisie miasta w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego (Wikiźródła)
Przypisy
- ↑ Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków na terenie województwa wielkopolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 105. [dostęp 2017-12-30].
- ↑ a b c d e f g h i Bartłomiej Kaczorowski: Zabytki architektury polskiej. Wyd. 2 zmienione. T. 3. 2009, s. 74. ISBN 978-83-02-10662-0.
- ↑ Zamek w Rydzynie. Kontakt. zamek-rydzyna.com.pl. [dostęp 2016-02-29].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Kazimierz Szalewski: Leszno i okolice. Sport i Turystyka, 1981, s. 120-123. ISBN 83-217-2348-9.
- ↑ a b c d e f g Jerzy Kwiatek: Polska – Urokliwy świat małych miasteczek. Wyd. 3. Warszawa: Sport i Turystyka MUZA SA, 2006, s. 453-457. ISBN 83-7319-993-4.
- ↑ Galeria Wielkopolska * Rydzyna * Zamek w Rydzynie * Fotografie wnętrza * zdjęcia *, www.galeriawielkopolska.info [dostęp 2017-11-27].
- ↑ Rydzyna, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 86.
- ↑ a b c Rydzyna. Zamki Wielkopolski. [dostęp 2017-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (1 grudnia 2017)]. (pol.).
- ↑ „Rydzyniak” Nr 3/1995 ISNN 1233-3492
Bibliografia
- „Zamek i Klucz Rydzynski” – Leon Preibisz, Rydzyna 1938; reprint 1991.
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Greater Poland Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 53.70 N
- S: 51.05 N
- W: 15.68 E
- E: 19.19 E
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Symbol zamku do legendy mapy
Autor:
Mapa powiatu leszczyńskiego, Polska
Logo Pomników Historii Polski
Autor: Janusz Stor, Licencja: CC BY-SA 3.0
Zespół zamkowy z XVII-XVIII, XX w.: oficyna ( prawa ) ujeżdżalnia - Rydzyna / pow. leszczyński / woj. wielkopolskie - nr 65
Autor:
Mapa Rydzyny, Polska
Autor:
Mapa gminy Rydzyna, Polska
Rydzyna, ul. Zamkowa - zespół zamkowy z XVII-XVIII, XX w.: zamek Sułkowskich (zabytek nr 52)
Autor: P.R.Schreyner, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Rydzyna, ul. Zamkowa - zespół zamkowy z XVII-XVIII, XX w.: zamek (zabytek nr 52)
Autor: Janusz Stor, Licencja: CC BY-SA 3.0
Zamek z XVII-XVIII, XX w. ( str. pn. - zach. ) Rydzyna / pow. leszczyński / woj. wielkopolskie - nr 52
Autor: P.R.Schreyner, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Rydzyna, ul. Zamkowa - zespół zamkowy z XVII-XVIII, XX w.: zamek (zabytek nr 52)