Zamek w Wysuczce

Zamek w Wysuczce
Ilustracja
Zamek na Wysuczce w przeszłości
Państwo

 Ukraina

Obwód

 tarnopolski

Miejscowość

Wysuczka

Typ budynku

zamek

Ukończenie budowy

XVII w.

Kolejni właściciele

Korwin-Szymanowscy, Tadeusz Czarkowski, Cyryl Czarkowski, Maria Czarkowska, Tadeusz Czarkowski-Golejewski, Cyryl Czarkowski-Golejewski

Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego
Mapa konturowa obwodu tarnopolskiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Zamek w Wysuczce”
Położenie na mapie Ukrainy
Ziemia48°47′13″N 25°59′16″E/48,786944 25,987778
Zamek w Wysuczce

Zamek w Wysuczce – zamek zbudowany na początku XVII w.[1], na niewielkim płaskowyżu na stromym i wyniosłym brzegu przy ujściu rzeki Głęboczek[2] do Niczławy.

Historia

W 1672 r. zamek został zdobyty przez Turków[1][2], a w 1675 roku obsadzony był przez załogę króla Polski Jana III Sobieskiego[2]. W 1772 w wyniku rozbioru Polski Wysuczka znalazła się pod zaborem austriackim. Pod koniec XVIII wieku należała do polskiej rodziny Szymanowskich. Około 1800 r. właścicielem został Tadeusz Czarkowski[2].

Architektura

Nie są znane opisy, plany czy przekazy ikonograficzne pierwotnego zamku. Był zbudowany z kamienia i cegły na planie nieregularnego czworoboku, tworząc obwód obronny z murami i czterema sześciobocznymi basztami w narożach[2]. Podczas budowy od najbardziej stromej wschodniej strony wzgórza budowla została wzmocniona ścianą oporową z ciosanego piaskowca[1]. Wieże miały różne wymiary, te od strony południowo-wschodniej były bardziej masywne od tych od strony południowo-zachodniej. W ścianach wież znajdowały się prostokątne szczeliny. Prawdopodobnie dolne kondygnacje wież były zwieńczone półkolistymi łukami, natomiast górne poziomy zostały wykonane z drewna[1]. Wjazd do zamku, od północnej równinnej części płaskowyżu, oddzielonej przekopem suchej fosy i wałem prowadził przez wieżę bramną na obszerny dziedziniec[1]. Budynek mieszkalny wznosił się nad urwistym, południowym krańcem wzgórza.

Pałac

Cyryl Czarkowski syn Tadeusza przed 1831 zburzył mury obronne z bramą, zasypał przekop od północy i rozpoczął przebudowę zamku na pałac, zlokalizowany między dwiema wieżami południowo-wschodnią i południowo-zachodnią[1]. Zamek wzniesiony był na fundamentach i wykutych w skale piwnicach zamkowych, być może z wykorzystaniem starych murów naziemnych. Jego żona, Maria z domu Golejewska, wobec bezdzietności ich małżeństwa, przekazała majątek wraz z zamkiem adoptowanemu krewnemu, Tadeuszowi Czarkowskiemu (1850-1940), który warunkowo przyjął jej nazwisko panieńskie[3]. Na przełomie 1890/1891 Tadeusz Czarkowski-Golejewski remontował ruiny zamku wysuckiego[4]. Od tego czasu gospodarstwem tamże zajmowała się jego matka, Wiktoria Czarkowska[5]. W maju 1891 zamieszkała tam rodzina Tadeusza, żona Maria (córka Filipa Zaleskiego) oraz synowie Cyryl i Wiktor[5].

W spisanym 1 października 1893 testamencie Maria Czarkowska (zmarła 14 października 1893) napisała: „Uniwersalnym spadkobiercą moim mianuję mojego przybranego syna Tadeusza Czarkowskiego-Golejewskiego” (jednocześnie wycofała się wcześniejszej obietnicy darowania córce Koziebrodzkich Marii dóbr w Wysuczce)[6]. Tadeusz Czarkowski-Golejewski był pierwszym ordynatem na Wysuczce, drugim był jego syn Cyryl (1885-1940, ofiara zbrodnia katyńskiej w 1940 z Ukraińskiej Listy Katyńskiej; podobnie jak drugi syn Tadeusza - Wiktor[7], a trzecim wnuk Cyryl (1915-1988)[8].

Pod koniec XIX w. stał jeszcze zachowany prawie w całości i zamieszkały obronny niegdyś zameczek[2]. Pożar zniszczył pałac pod koniec kwietnia 1899[9][10]. Na jego miejscu wybudowano około 1910 mniejszy pałac, który pozostał własnością rodziny Czarkowskich do 1939 r. W 1939 r. pałac i przyległe części starego zamku były w dobrym stanie. W zamku - pałacu mieszkał jego właściciel[1]. Po 1945 r., gdy Polsce odebrano południowe województwa i przyłączono do Ukraińskiej SRR, zamek został zburzony i rozebrany w 1991 r. Samorząd wsi postanowił rozebrać cztery wielopoziomowe wieże zamku, tłumacząc swoją decyzję niebezpiecznym stanem obiektu. Wieże zostały prawie całkowicie zburzone. Z czterech kondygnacji ocalały tylko niewielkie fragmenty do pierwszego poziomu[1]. Obecnie z ruin całego kompleksu pozostały dwie narożne wieże zamku: południowo-wschodnia sześcioboczna, masywna, z prostokątnymi strzelnicami w górnej kondygnacji rozkutymi na okna i południowo-zachodnia. Między nimi znajdują się pozostałości fundamentów pałacu z piwnicami. Wieża południowo-wschodnia zachowała się na wysokość dwóch kondygnacji. Łuki w dolnej kondygnacji wieży zachowały swój pierwotny kształt. Ze smuklejszej wieży południowo-zachodniej pozostała część pierwszej kondygnacji i strzelnicami[1].

Urodzeni

Przypisy

  1. a b c d e f g h i Замок в селе Высечка. zamki-kreposti.com.ua. [dostęp 2013-10-25].
  2. a b c d e f Sulimierski, Chlebowski i Walewski 1895 ↓, s. 144.
  3. Rąkowski 2006 ↓, s. 215.
  4. Pamiętnik 1905 ↓, s. 236-237.
  5. a b Pamiętnik 1905 ↓, s. 237.
  6. Pamiętnik 1905 ↓, s. 276.
  7. Ukraińska Lista Katyńska. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 1994. s. 15. [dostęp 2015-03-08].
  8. Cyryl Czarkowski-Golejewski – profil na stronie Genealogia Grochowski. genealogia.grocholski.pl. [dostęp 2015-03-08].
  9. Kleine Chronik. Schloßbrand. „Neue Freie Presse”. Nr 12456, s. 1, 27 kwietnia 1899 (niem.). 
  10. Pamiętnik 1905 ↓, s. 249.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Ternopil Oblast location map.svg
Autor: RosssW, Licencja: CC BY-SA 4.0
Районы Тернопольской области с 17 июля 2020 года
Legenda ruiny.svg
Symbol ruin do legendy mapy
Zamek na Wysuczce.jpg
Zamek na Wysuczce
Vysichka.JPG
(c) Kagor at the Ukrainian language Wikipedia, CC-BY-SA-3.0
село Висічка в Борщівському районі Тернопільської області. Розташоване на північному заході району над річкою Нічлава