Zamek w Załoźcach

Zamek w Załoźcach

(c) Yriy Kozhiy at the Ukrainian language Wikipedia, CC-BY-SA-3.0 fragment ruin zamku
Państwo	Ukraina
Obwód	tarnopolski
Miejscowość	Załoźce
Typ budynku	zamek
Ukończenie budowy	1516 r.
Zniszczono	1649 rok
Pierwszy właściciel	Marcin Kamieniecki
Kolejni właściciele	Stanisław Kamieniecki, Konstanty Wiśniowiecki, Jarema Michał Wiśniowiecki, Dymitr Wiśniowiecki, Sobiescy, Potoccy, Józef Potocki, Ignacy Miączyński, Włodzimierz Dzieduszycki
Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego Zamek w Załoźcach
Położenie na mapie Ukrainy (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Zamek w Załoźcach
49°47′42″N 25°22′44″E/49,795000 25,378889

Zamek w Załoźcach – obronny zamek zbudowany w 1516 roku przez Marcina Kamienieckiego^[1] herbu Pilawa, wojewodę podolskiego nad rzeką Seret^[2].

Historia

Wieś Załoźce wraz z okolicznymi miejscowościami należała w XV w. do rozległych dóbr oleskich, które po śmierci Jana z Sienna, przypadły jego synowi Piotrowi, z podziału dokonanego w 1477 r. Piotr pozostawił dwie córki: Annę wydaną za Fryderyka Herburta, kasztelana bieleckiego i Jadwigę, wydaną za Marcina Kamienieckiego, wojewodę podolskiego^[2]. W czasach, gdy właścicielem zamku był książę Konstanty Wiśniowiecki w murach warowni w 1603 roku gościł car Dymitr Samozwaniec I^[1] i tam obmyślał plan wyprawy na Moskwę^[3]. Na zamku spędzał swą młodość książę Jeremi Wiśniowiecki, ojciec króla Polski Michała Korybuta Wiśniowieckiego. W 1649 r. warownia została zdobyta i zniszczony przez wojska kozackie^[1]. Książę Dymitr Wiśniowiecki odbudował zamek i przywrócił mu dawną świetność. W 1675 r. był ponownie oblegany, tym razem przez wojska tureckie^[1]. Baszowie zwyczajem tureckim postanowili naprzód zasięgnąć wróżby, nim przystąpili do oblężenia. Wypuszczono z obozu tureckiego czarną kurę ku zamkowi, śledząc gdzie się zwróci. Kura z gdakaniem wróciła w szeregi muzułmańskie^[2]. Turcy odstąpili od oblężenia. Następnymi właścicielami była rodzina Sobieskich a po nich Potockich.

Architektura

Zamek w Załoźcach. Schemat

Panorama zamku

Pod koniec XVI w. zamek był ogromną czteroskrzydłową warownią, zbudowaną z kamienia i cegły na planie czworoboku. Budowlą wysoką na dwa piętra^[2], wydłużoną wzdłuż osi północny zachód i południowy wschód^[1]. Stojący pośród niedostępnych mokradeł rzeki Seret, otoczony murem obronnym, był trudną do zdobycia warownią. Wjazd prowadził przez most zwodzony i bramę w skrzydle południowym. W narożach znajdowały się cztery^[1] wieloboczne, trzypiętrowe baszty z otworami strzelniczymi^[2]. Przed zamkiem było przedzamcze otoczone murem i wodą. Brama wjazdowa, ze śladami mostu zwodzonego znajdowała się w skrzydle południowym. Po prawej stronie bramy była wyniosła czworoboczna wieża^[2] z zegarem, nakryta kopułą. Pod koniec XIX w. mury obwodowe zamku i baszt były w wielu miejscach zarysowane i poszczerbione, gdzieniegdzie widoczne były tynki i ciosowe obramienia okien. Pod zamkiem znajdowały się rozległe piwnice, użyte w części na składy piwa a w części zawalone^[2]. Murowane budynki gospodarczej część zamku stały po obu stronach bramy. Po stronie lewej trzy a po prawej dwa. Mieściły się w nich m.in.: stajnie, wozownie, spichlerz itp. To na co zabrakło miejsca na przedzamczu mieściło się w skrzydle zamkowym przylegającym do bramy. Była więc tam piekarnia, pralnia, spiżarnia, a także magazyny. Wszystko to mieściło się na parterze natomiast piętro zajmowały pokoje właścicieli, gościnne, a także biblioteka, skarbiec, pokój bilardowy i kawiarniany oraz kaplica zamkowa. W pokojach znajdowały się białe piece kaflowe a cały dach przykryty był dachówką^[3]. W latach 1920-50 lokalni mieszkańcy z ruin zamku pobierali materiał budowlany na swoje potrzeby^[1].

Rezydencja

Zamek znacznie upiększył Józef Potocki, hetman wielki koronny, zmieniając go w magnacką rezydencję. Po jego śmierci w 1751 r. obiekt zaczął niszczeć. Ignacy hr. Miączyński^[2], szambelan ostatniego króla Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego, nabywa prawie już ruiny w 1790 r. i w upadającej rezydencji zakłada fabrykę sukna^[1], którą po kilku latach zamknięto i zamieniono w fabrykę koców - kilimów załozieckich, ale i ta długo się nie utrzymała^[2]. Gdy właścicielem zamku został Włodzimierz hr. Dzieduszycki w zamku znajdował się browar^[1]. Pod koniec XIX w. obronny niegdyś zamek był zrujnowany, a jego znaczne resztki były częściowo zamieszkałe oraz zamienione na browar i stajnie^[2]. Podczas I wojny światowej dawna warownia została obrócona w gruzy.

Czasy współczesne

Zamek pozostał w postaci fragmentów ruiny, która maksymalnie wznosi się do poziomu czwartej części oryginalnych budynków. W niektórych miejscach budowla zburzona jest do fundamentów. Najlepiej zachowana jest niewielka część ściany południowo-zachodniej i północno-zachodniej do wysokości jednej kondygnacji oraz piwnice pałacu, położone w części południowo- wschodniej. W zachowanej północno-zachodniej części kompleksu znajdują się kazamaty budynku, pierwotnie dwupoziomowe oraz łukowata brama główna i narożna pięcioboczna wieża. Zachowała się również piwnica piętrowej wieży, nakryta półkolistym łukiem. Na zewnętrznej ścianie północnej wieży zachowały się dwa kamienne rzeźbione herby właścicieli zamku^[1]: Pilawa, Róża i Poraj.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Załoźce, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 354 .
• Zamek w Załoźcach
• Archiwalne widoki zamku w bibliotece Polona