Zamiar ewentualny
 | Ten artykuł od 2015-12 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
Zamiar ewentualny (zamiar wynikowy, łac. dolus eventualis) – ma miejsce, gdy sprawca przewiduje możliwość popełnienia przestępstwa i godzi się na to.
Stroną intelektualną zamiaru ewentualnego jest przewidywanie możliwości popełnienia czynu. Stroną woluntatywną jest godzenie się, różne od chęci popełnienia czynu zabronionego.
Koncepcje strony woluntatywnej zamiaru wynikowego
Koncepcja zgody
Sprawca mimo pewności, że czyn zabroniony nastąpi, nie zrezygnował z realizacji zamierzonego celu.
Koncepcja ta jest sprecyzowana w tzw. teorii woli warunkowej (na temat zamiaru ewentualnego), która zakłada, że wola człowieka zawiera w sobie sposób jego reakcji na świadomość zaistnienia różnych okoliczności.
Koncepcja prawdopodobieństwa
Różnica między zamiarem ewentualnym a świadomością nieumyślności przebiega w stopniu uświadomionego prawdopodobieństwa popełnienia czynu zabronionego; większe prawdopodobieństwo – zamiar ewentualny, mniejsze prawdopodobieństwo – świadomość nieumyślności.
Teoria ryzyka
Gdy sprawca decyduje się na działanie mimo pełnego rozeznania nietolerowanego ryzyka z nim związanego.
Teoria obiektywnej manifestacji
Gdy sprawca, dążąc do osiągnięcia celu, nie podjął środków mających na celu zapobieżenie realizacji znamion.
Koncepcja obojętności woli
Sprawca "nie chce dokonać, ale nie chce też nie dokonać" – obojętność woli mimo uświadomionego prawdopodobieństwa nastąpienia czynu.
Połączenie teorii prawdopodobieństwa z teorią obiektywnej manifestacji
Sprawca uświadamia sobie wysoki stopień prawdopodobieństwa popełnienia czynu zabronionego. Zarazem sprawca nie podejmuje działań zmniejszających stopień prawdopodobieństwa popełnienia czynu zabronionego. Zwolennikiem tej teorii jest m.in. Andrzej Zoll.
Orzecznictwo
W orzecznictwie sądów, w tym Sądu Najwyższego, stosowana jest koncepcja zgody w teorii woli warunkowej, tzn. koncepcja zakładająca, że zamiar ewentualny istnieje wtedy, gdy sprawca z góry ma zamiar akceptujący wypełnienie znamion przestępstwa (wymagana jest zgodność woli ze świadomością faktu przestępstwa, a nie samą jego możliwością lub ryzykiem):
Przestępstwo umyślne popełnione z zamiarem ewentualnym zachodzi wówczas, gdy sprawca przedstawia sobie pewien skutek przestępczy jako możliwy choć niekonieczny, skutku tego nie pragnie i do niego nie zmierza, ale na zaistnienie tego skutku – na wypadek gdyby zaszedł – z całą świadomością się godzi (wyrok SN z 13.05.1970 r., IV KR 54/70, LEX Nr 21312). Przyjmując zamiar ewentualny nie można domniemywać czy domyślać się zgody sprawcy na powstały skutek jego czynu, lecz należy wykazać, że zgoda na skutek stanowiła jeden z elementów zachodzących w psychice sprawcy (wyrok SN z 27.07.1973 r., IV KR 153/73, OSNKW 1974, Nr 1, poz. 5). Zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie istnieje słuszna tendencja do restryktywnego stosowania zamiaru ewentualnego (zob. wyrok SA w Lublinie z 26.02.1998 r., II AKa 15/98, Apel.-Lub. 1998, Nr 2, poz. 17).
...warunkiem przyjęcia, że sprawca czynu działał z zamiarem ewentualnym, jest ustalenie, iż – po pierwsze – sprawca miał świadomość, że podjęte działanie może wyczerpywać przedmiotowe znamiona ustawy karnej i – po drugie – sprawca akceptuje sytuację, w której czyn wyczerpuje przedmiotowe znamiona przestępstwa, w postaci aktu woli polegającej na godzeniu się z góry z takim stanem rzeczy, przy czym zgody na skutek nie można domniemywać czy się domyślać, lecz należy wykazać, że stanowiła ona jeden z elementów procesów, zachodzących w psychice sprawcy.