Zanokcicowate

Zanokcicowate
Ilustracja
Zanokcica serpentynowa
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadatelomowe
Gromadanaczyniowe
Klasapaprocie
Podklasapaprotkowe
Rządpaprotkowce
Rodzinazanokcicowate
Nazwa systematyczna
Aspleniaceae Newman
Hist. Brit. Ferns: 6. 1840[2]

Zanokcicowate (Aspleniaceae) – rodzina paproci z rzędu paprotkowców (Polypodiales). Obejmuje 2 rodzaje z ok. 730 gatunkami[2]. Są to paprocie naziemne, naskalne i epifityczne występujące niemal kosmopolitycznie, jednak o największym zróżnicowaniu w strefie tropikalnej[3]. Do polskiej flory należy 9 gatunków tradycyjnie zaliczanych do rodzaju zanokcica (Asplenium), a także włączony do tego rodzaju w systemach z XXI wieku, a tradycyjnie wyodrębniany w ramach osobnego rodzaju języcznik zwyczajny (Phyllitis scolopendrium, współcześnie Asplenium scolopendrium)[4][5].

Morfologia

Asplenium adiantum-nigrum i Asplenium ceterach
Asplenium nidus

Kłącze płożące, podnoszące się lub niemal wyprostowane, pokryte siateczkowatymi łuskami na wierzchołku i u podstawy ogonków liściowych. Liście o jednakowym kształcie (monomorficzne). Wiązki przewodzące pierzaste lub rozwidlające się, zwykle otwarte. Kupki zarodni wydłużone, nierzadko równowąskie, wzdłuż żyłek, z równowąskimi zawijkami[3].

Systematyka

W systemie Smitha i in. (2006) rodzina w rzędzie paprotkowców (Polypodiales). Podkreślono w opisie rodziny niejasne granice międzyrodzajowe i dowiedzione już wówczas zagnieżdżenie niektórych tradycyjnie wyróżnianych rodzajów w obrębie rodzaju Asplenium. W efekcie wskazano tu przynależność od 1 do 10 rodzajów w zależności od ujęcia systematycznego[3]. W systemie PPG I (2016) rodzina ma pozycję siostrzaną w stosunku do monotypowej rodziny Hemidictyaceae w obrębie podrzędu Aspleniineae H.Schneid. & C.J.Rothf. 2016 odpowiadającemu kladowi „eupolypods II” w systemie Smitha i in. (2006)[2]. Wyróżniono w jej obrębie dwa rodzaje: zanokcica Asplenium i Hymenasplenium. Do tego pierwszego włączono wcześniej wyróżniane w rangach osobnych rodzajów m.in.: śledzionkę (Ceterach) i języcznik (Phyllitis)[2].

Pozycja filogenetyczna rodziny w rzędzie paprotkowców[6][7][2]
paprotkowce


Saccolomataceae




Cystodiaceae




Lonchitidaceae



Lindsaeaceae







Pteridaceaeorliczkowate




Dennstaedtiaceae





Cystopteridaceaepaprotnicowate





Rhachidosoraceae




Diplaziopsidaceae




Desmophlebiaceae




Aspleniaceaezanokcicowate



Hemidictyaceae








Thelypteridaceaezachylnikowate




Woodsiaceaerozrzutkowate





Onocleaceaeonokleowate



Blechnaceaepodrzeniowate




Athyriaceaewietlicowate









Didymochlaenaceae




Hypodematiaceae




Dryopteridaceaenerecznicowate





Nephrolepidaceaenefrolepisowate



Lomariopsidaceae





Tectariaceae




Oleandraceae




Davalliaceaedawaliowate



Polypodiaceaepaprotkowate













Wykaz rodzajów[2]
  • Asplenium L., Sp. Pl. 2: 1078. 1753zanokcica
  • Hymenasplenium Hayata, Bot. Mag. (Tokyo) 41 (492): 712. 1927

Przypisy

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
  2. a b c d e f g The Pteridophyte Phylogeny Group, A community-derived classification for extant lycophytes and ferns, „Journal of Systematics and Evolution”, 54 (6), 2016, s. 563–603, DOI10.1111/jse.12229.
  3. a b c Smith, A. R., K. M. Pryer, E. Schuettpelz, P. Korall, H. Schneider & P. G. Wolf. A classification for extant ferns. „Taxon”. 55 (3), s. 705–731, 2006 (ang.). 
  4. Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Vascular plants of Poland – a checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. IB PAN, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  5. Phyllitis scolopendrium (L.) Newman. W: The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2017-03-04].
  6. Samuli Lehtonen. Towards Resolving the Complete Fern Tree of Life. „PLoS ONE”. 6, 10, s. e24851, 2011. DOI: 10.1371/journal.pone.0024851. 
  7. Carl J. Rothfels, Anders Larsson, Li-Yaung Kuo, Petra Korall, Wen- Liang Chiou, Kathleen M. Pryer. Overcoming Deep Roots, Fast Rates, and Short Internodes to Resolve the Ancient Rapid Radiation of Eupolypod II Ferns. „Systematic Biology”. 61, 1, s. 70, 2012. 

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Slezinik-nepravy-asplenium-adulterinum-milde-l-2.jpg
Autor: Václav Lupínek, Licencja: CC BY-SA 3.0 cz
Asplenium adulterinum
7675-Asplenium nidus.JPG
Autor: Vojtěch Zavadil, Licencja: CC BY-SA 3.0
Asplenium nidus, Gunung Kemiri, n. Sumatra
Asplenium adiantum-nigrum Asplenium ceterach 030208.jpg
Autor: Bernd Haynold, Licencja: CC BY-SA 3.0
Asplenium adiantum-nigrum & Asplenium ceterach, Spessart, Germany