Zapatystowska Armia Wyzwolenia Narodowego

Flaga EZLN

Zapatystowska Armia Wyzwolenia Narodowego (hiszp. Ejército Zapatista de Liberación Nacional, EZLN) – ruch rewolucyjny powstały dla ochrony interesów rdzennych mieszkańców Meksyku^[1].

Nazwa

Termin „zapatystowska” wywodzi się od nazwiska historycznego chłopskiego lidera Emiliana Zapaty, którego EZLN obrała za swojego patrona^[1]. Aktywiści ruchu określani są jako „zapatyści“^[2].

Historia

Została założona przez społeczność indiańską stanu Chiapas w 1983 roku. Pierwotnie pełniła funkcję samoobrony, która miała chronić ludność przed uzbrojonymi bandami, zatrudnianymi przez właścicieli ziemskich^[3]. Międzynarodową sławę EZLN przyniosła rebelia zapoczątkowana 1 stycznia 1994 roku^[3][2]. Od 2 do 5 tysięcy rebeliantów zajęło wtedy największe miasta Chiapas: San Cristóbal de las Casas, Altamirano, Las Margaritas i Ocosingo. Powstańcy zdołali utrzymać kontrolę nad nimi przez kilka godzin^[3], następnie zostali oni wyparci na tereny leśne. W walkach zginęło po kilkadziesiąt osób z grona partyzantów, wojska i cywilów, prawdopodobnie kilkudziesięciu pojmanych partyzantów zostało rozstrzelanych przez wojsko^[3].

12 stycznia 1994 roku rozpoczęły się rozmowy pokojowe pomiędzy EZLN a rządem. 27 stycznia reprezentanci obu stron podpisali porozumienie o zawieszeniu broni i zwolnieniu jeńców^[3].

Uzbrojony zapatysta w 1999 roku

W lutym 1995 roku siły bezpieczeństwa podjęły się nieudanej próby schwytania dowódców EZLN. Operacja wywołała protesty społeczne – na ulice miast Chiapas wyszło 100 tysięcy zwolenników zapatystów. W marcu parlament Meksyku przyjął prawo, ułatwiające załagodzenie konfliktu i wznowienie rozmów z powstańcami. Powstała specjalna komisja, mająca wspierać proces pokojowy. Trwające miesiącami negocjacje były wielokrotnie zrywane i wznawiane^[3].

W lutym 1996 roku przedstawiciele EZLN i rządu podpisali w San Andrés porozumienie przyznające Indianom autonomię. Postanowienia umowy nie zostały przez rząd zrealizowane, co doprowadziło do ponownego wybuchu walk. 22-23 grudnia 1997 roku wspierana przez rząd grupa paramilitarna zmasakrowała wieś Acteal. Zginęło 43-45 cywilów^[3][4].

W połowie 1998 roku wytyczono granicę między siłami rządowymi a zapatystami^[3]. Od tego czasu EZLN częściowo zdemobilizowała się. W lutym 2001 roku członkowie ruchu apelowali w Kongresie o realną autonomię dla ludności tubylczej. W kwietniu tego samego roku wprowadzono ustawę dotyczącą uznania praw Indian. Nie spełniła ona jednak oczekiwań zapatystów^[3]. Rozczarowani zapatyści zdecydowali się na wprowadzenie porozumień z San Andrés metodą faktów dokonanych. Równocześnie zawiesili oni rozmowy z rządem i odrzucili władzę państwa. EZLN utworzył strefy autonomiczne, które de facto uznane zostały przez rząd^[3]. Pod faktyczną władzą EZLN znalazło się około 100 tysięcy ludzi^[3].

Marsz aktywistów EZLN w 2012 roku

Do dzisiaj trwają walki pomiędzy zapatystami a siłami paramilitarnymi wspieranymi przez lokalną administrację^[3]. Od 1994 roku w konflikcie w Chiapas ginie około 100 osób rocznie^[3].

Ruch formalnie nie posiada przywódcy. Za nieformalnego lidera EZLN uchodzi Rafael Guillén Vicente znany szerzej pod pseudonimem „Subcomandante Marcos”^[5].

Ideologia

Początkowo miała charakter marksistowski^[3], obecnie doktryna EZLN jest synkretyczną mieszanką socjalizmu, teologii wyzwolenia i wolnościowego municypalizmu^[3].

Zapatyści nie są rebeliantami w tradycyjnym ujęciu tego słowa, nie dążą do przejęcia władzy w kraju. Jak sami deklarują, są ruchem protestu przeciwko strukturze, która umożliwiła dominację korporacji międzynarodowych^[1].

Wśród żądań zapatystów znajdują się postulaty przyznania autonomii rdzennej ludności, wprowadzenia demokracji bezpośredniej^[3] i rezygnacji z neoliberalizmu^[4].

Zobacz też

• Chłopska Brygada Wymierzania Sprawiedliwości
• Liga Komunistyczna 23 Września
• Ludowa Armia Rewolucyjna
• Partyzanckie Ugrupowanie Ludowe
• Siły Wyzwolenia Narodowego

Przypisy