Zapora Niedzica

Zapora Niedzica
Ilustracja
Zapora Niedzica (sierpień 2016)
Państwo

 Polska

Rzeka

Dunajec

Data budowy

1975–1997

Typ zapory

ziemna

Wysokość zapory

56 m

Funkcja

ochrona przeciwpowodziowa,
energetyczna,
rekreacyjna

Położenie na mapie powiatu nowotarskiego
Mapa konturowa powiatu nowotarskiego, po prawej nieco na dole znajduje się owalna plamka nieco zaostrzona i wystająca na lewo w swoim dolnym rogu z opisem „Zapora Niedzica”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na prawo znajduje się owalna plamka nieco zaostrzona i wystająca na lewo w swoim dolnym rogu z opisem „Zapora Niedzica”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, na dole znajduje się owalna plamka nieco zaostrzona i wystająca na lewo w swoim dolnym rogu z opisem „Zapora Niedzica”
Ziemia49°25′11,0″N 20°19′24,6″E/49,419722 20,323500

Zapora Niedzica (również: Zapora Czorsztyńska[1]) – zapora wodna wybudowana w latach 1975–1997 w przysiółku Zamek, należącym do wsi Niedzica (obecnie będącym samodzielną wsią Niedzica-Zamek[2]). Znajduje się w Pieninach, spiętrza wody Dunajca, tworząc Jezioro Czorsztyńskie.

Historia

Budowę zapory rozpoczęto w 1975. W latach 80. i 90. XX wieku spotykała się ona z ostrymi protestami ekologów. Realizację zapory, zbiornika oraz elektrowni zakończono w 1997. W tym roku powołano również spółkę do ich obsługi. Patronem zespołu zbiorników wodnych został prof. Gabriel Narutowicz[3].

Charakterystyka

Zapora Niedzica jest najwyższą w Polsce zaporą ziemną z centralnym uszczelnieniem glinowym. Jej wysokość maksymalna od chodnika galerii wynosi 56 m. Długość zapory wynosi 404 m. Korona budowli ma szerokość 7 m[1] i jest udostępniana do ruchu pieszych oraz przejazdu pojazdów obsługi. Zapora została zbudowana z wykorzystaniem 1,7 mln m³ żwiru[4].

Nachylenie skarpy odwodniej zapory (od strony Jeziora Czorsztyńskiego) do poziomu 20 m wynosi 1:3,5, natomiast powyżej poziomu 20 m 1:2,25. W przypadku skarpy odpowietrznej (od strony Sromowiec) nachylenie jest zmienne i ma wartość od 1:2,5 do 1:1,85. Zabezpieczeniem skarpy odwodniej są płyty betonowe o grubości 30 cm, natomiast skarpy odpowietrznej – zazielenienie z instalacją do zraszania ziemi[1].

Wydatek przelewu stokowego zapory wynosi 975 m³ wody na sekundę, natomiast dwóch spustów dennych 360 m³ wody na sekundę. Wydatek dwóch turbin to 250 m³ wody na sekundę[1].

Galeria kontrolno-zastrzykowa ma długość 256,2 m i światło chodnika 3 x 3 m. Drenaż zapory odbywa się rurami o średnicy 100 cm ze studniami kontrolnymi[1].

Poniżej zapory znajduje się elektrownia wodna należąca do Zespołu Elektrowni Wodnych Niedzica S.A.[4].

Zapora (podziemny tunel – galeria kontrolna zapory poprowadzona w skale, 50 m pod wodą i nasypem zapory) oraz elektrownia są udostępnione do zwiedzania z przewodnikiem[4].

W momencie oddania do użytku obiekt funkcjonował w ramach Zespołu Zbiorników Wodnych Czorsztyn-Niedzica i Sromowce Wyżne im. Gabriela Narutowicza, który został w późniejszym okresie przekształcony w Zespół Elektrowni Wodnych Niedzica S.A.

Korzyści

Zapora zatrzymuje wody Dunajca i pełni funkcję przeciwpowodziową, w odniesieniu do miejscowości leżących w dole rzeki. W dniu oficjalnego otwarcia obiektu 9 lipca 1997, w trakcie tzw. powodzi tysiąclecia zaobserwowana fala powodziowa była drugą pod względem wysokości, po fali z największej powodzi w latach międzywojennych w 1934[5].

Budowa zapory pozwoliła również na dostarczenie wody pitnej do pobliskich miejscowości (przed budową zapory w tym rejonie występowały poważne niedobory wody w okresie suszy). Ustabilizowała także poziom rzeki, dzięki czemu tradycyjny spływ Przełomem Dunajca odbywa się bez przeszkód.

Galeria

  • Budowa zapory (1994)

    Budowa zapory (1994)

  • Budynek elektrowni widziany z lewego brzegu

    Budynek elektrowni widziany z lewego brzegu

  • Zapora widziana z prawego brzegu

    Zapora widziana z prawego brzegu

  • Kanał przelewowy zapory z mostem na koronie

    Kanał przelewowy zapory z mostem na koronie

  • Kanał przelewowy zapory (widok z mostku na koronie)

    Kanał przelewowy zapory (widok z mostku na koronie)

  • Kanał przelewowy zapory

    Kanał przelewowy zapory

  • Budynek elektrowni wodnej

    Budynek elektrowni wodnej

  • Kawiarnia Cafe Turbinka

    Kawiarnia Cafe Turbinka

  • Wejście na teren zapory i elektrowni

    Wejście na teren zapory i elektrowni

  • Tablica pamiątkowa z otwarcia obiektu

    Tablica pamiątkowa z otwarcia obiektu

  • Płaskorzeźba ze schematem zapory

    Płaskorzeźba ze schematem zapory

  • Płaskorzeźba z mapą jeziora

    Płaskorzeźba z mapą jeziora

Przypisy

  1. ↑ a b c d e Zapora Czorsztyńska – dane techniczne (pol.). Zespół Elektrowni Wodnych Niedzica Spółka Akcyjna. [dostęp 2017-01-17].
  2. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2013 r. w sprawie ustalenia, zmiany i zniesienia urzędowych nazw niektórych miejscowości oraz ustalenia nazwy obiektu fizjograficznego (Dz.U. z 2013 r. poz. 1629)
  3. ↑ Informacja na tablicy upamiętniającej oddanie do eksploatacji zespołu zbiorników wodnych.
  4. ↑ a b c Elektrownia wodna w Niedzicy (pol.). niedzica.pl. [dostęp 2017-01-17].
  5. ↑ Rola Zbiornika Czorsztyńskiego na Dunajcu w ochronie przeciwpowodziowej w 1997 r.. „Pieniny – Przyroda i Człowiek”. nr 12 (2012). s. 3–11. 

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Legenda jezioro.gif
Autor: Tzugaj, Licencja: CC0
znak graficzny do map, ukazujący przykładowe jezioro
Lesser Poland Voivodeship Relief location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Relief Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
Relief Map of Poland.svg
Autor: TUBSEmail Silk.svg Gallery, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Poland
PL Niedzica dam construction in 1994.jpg
Autor: Happa, Licencja: CC BY 3.0
Budowa zapory w Niedzicy, zdjęcie zrobione spod zamku w Niedzicy