Zaroślak (Gdańsk)
Zaroślak (dawniej: Peterszawa, Piotrokierz, niem. Petershagen) – osiedle w Gdańsku, w dzielnicach: Śródmieście, Chełm oraz Orunia-Św. Wojciech-Lipce. Należy do okręgu historycznego Gdańsk.
Położenie administracyjne
Zaroślak położony jest na trójstyku trzech dzielnic. Otaczają go następujące podjednostki:
- od północy: Nowe Ogrody, Główne Miasto
- od zachodu: Biskupia Górka
- od wschodu: Stare Przedmieście
- od południa: Orunia
Podział historyczny
Morfogenetycznie, Zaroślak dzieli się na dwie części, które niegdyś były zupełnie niezależne od siebie:
- Zaroślak Wewnętrzny – w dzielnicy Śródmieście
- Zaroślak Zewnętrzny – w dzielnicach Chełm i Gdańsk Południe oraz Orunia-Św. Wojciech-Lipce
Podział między tymi jednostkami terytorialnymi biegnie wzdłuż nieistniejących już wałów miejskich. Obecnie jednak obie części Zaroślaka stanowią integralną całość.
Historia
Początki osady sięgają XIV wieku; lokacja wsi - własności krzyżackiej - nastąpiła w 1365. Dawne nazwy: Petershagin (1454); Petershagen innerhalb des Tores, Petershagen ausserhalb des Tores (1660); Peterszawa (XIX/XX wiek); Piotrokierz; Piotrokrze[2].
W Średniowieczu krzyżacy posiadali dwie cegielnie na terenie Zaroślaku[3].
W latach 1633-1634 został zbudowany pierwszy kościół Zbawiciela, który został rozebrany w 1656[4]. W 1695 Bartel Ranisch zbudował drugi kościół pw. Zbawiciela. W 1814 kościół został poważnie zniszczony w wyniku wybuchu granatu. Odbudowę zakończono ok. 1860. Kościół został zniszczony niemal całkowicie podczas działań wojennych w 1945, ocalała jedynie część wieży[5].
Zaroślak Wewnętrzny został przyłączony w granice administracyjne miasta w 1656, zaś Zaroślak Zewnętrzny - w 1807[2]. Zaroślak Zewnętrzny oddzielał od Wewnętrznego wysoki wał ziemny. Linia miejskich fortyfikacji nowożytnych zaopatrzona była w Bramę Oruńską, przez którą prowadził wyjazd na południe. W latach 1865-1867 zbudowana została linii kolejowa od Bramy Oruńskiej do Nowego Portu, która rozdzieliła osiedle[6]. Od 1867 brama ulegała stopniowej rozbiórce i ostatecznie przestała istnieć niedługo po I wojnie światowej.
W 1897 został rozebrany lokalny odcinek fortyfikacji nowożytnych. Na tym terenie zbudowana została ul. Augustyńskiego. Od 1918 figuruje ona w księgach adresowych jako ul. Przy Białej Wieży (Am Weißen Turm), co po II wojnie światowej przetłumaczono na Białowieską. W 1957 zostało jej nadane imię Jana Augustyńskiego[7].
Na początku XX wieku zbudowano gmach Koszar Zaroślak (przy obecnej ul. J. Augustyńskiego 1), który w okresie Wolnego Miasta Gdańska mieścił Gimnazjum Polskie w Gdańsku[5]. W czasie II wojny światowej gmach szkoły zajęło niemieckie wojsko[7].
Ludzie związani z Zaroślakiem
- Jakob Kabrun
- Wilhelm August Stryowski - artysta malarz[8]
Położenie geograficzne
Zaroślak położony jest na wschodniej skarpie Biskupiej Górki. Długość południkowa to ok. 0,7 km. W najszerszym miejscu ma równoleżnikowo ok. 0,25 km szerokości. Jego topografię zdegradował rów biegnący przez całą długość Zaroślaka, w którym znajdują się tory kolejowe.
Przez środek osiedla przepływa Kanał Raduni.
Komunikacja
Przez Zaroślak przebiega droga krajowa nr 91 tzw. stara jedynka w postaci ulic: Trakt Św. Wojciecha i Okopowej. W ciągu Traktu św. Wojciecha znajduje ważny Wiadukt Biskupia Górka. Pod wiaduktem przebiegają linie kolejowe: 9 (Gdańsk Główny - Warszawa Wschodnia) i 250 (Gdańsk Śródmieście - Rumia). Do 1965 istniał tu przystanek kolejowy Gdańsk Biskupia Górka.
Od północy osiedle ogranicza al. Armii Krajowej.
Komunikacja miejska
Na Zaroślaku zatrzymują się autobusy miejskie. Na północnej granicy osiedla znajduje się przystanek tramwajowy "Śródmieście SKM".
1 kwietnia 2015 r. oddano do użytku nowy przystanek Szybkiej Kolei Miejskiej o nazwie Gdańsk Śródmieście.[9]
Przypisy
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych. kobidz.pl.
- ↑ a b Jednostki morfogenetyczne Gdańska. [dostęp 2009-01-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-01-20)].
- ↑ Historia Bazyliki Mariackiej w Gdańsku. bazylikamariacka.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-10)].
- ↑ Gdańskie kościoły. danzig-online.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-03)].
- ↑ a b Tajemniczy Zaroślak i jego zabytki
- ↑ Leege Tor Bahnhof Danzig / Güter Ostbahnhof. gda.blox.pl.
- ↑ a b Prof. Januszajtis o polskim niebie w Gimnazjum Polskim przy Białowieskiej
- ↑ Tego na pewno nie wiecie. Gdzie mieszkał Wilhelm Stryowski?. trojmiasto.wyborcza.pl, 27 maja 2018. [dostęp 2018-05-28].
- ↑ Odwołanie w przetargu na budowę SKM Śródmieście; skm, śródmieście, przetarg, budowa, inwestycje Gdańsk, Gdynia, Sopot, www.trojmiasto.pl [dostęp 2017-11-27] (pol.).
| aktualnie | |
|---|---|
| w latach 2010-2018 |
|
| Jednostki | |
|---|---|
| Podjednostki |
|
Media użyte na tej stronie
Autor:
- 38254-new_folder-13.svg: http://www.kde-look.org/content/show.php?content=38254
- derivative work: Lampak (talk)
source of the original version: http://www.kde-look.org/content/show.php?content=38254
Autor: Brosen, Licencja: CC BY 2.5
Dawna dzielnica Gdańska: Chełm i Gdańsk Południe. 1 stycznia 2011 z dotychczasowej dzielnicy zostały utworzone trzy nowe dzielnice Gdańska: Ujeścisko-Łostowice, Chełm i Jasień
Autor: Gorwiu, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Wieża Kościoła Zbawiciela na Zaroślaku w Gdańsku (zabytek nr rejestr. A-558 z 30.10.1971
Autor: Oruniak, Licencja: CC BY-SA 3.0
Położenie gdańskiej dzielnicy Orunia-Św. Wojciech-Lipce.
Mapa gdańskiego Śródmieścia z zaznaczonymi osiedlami
Gdańsk Zaroślak, nad Kanałem Raduni, około 1900 r.
Widok gdańskiego Zaroślaka, około 1910 r.
Zaroślak w Gdańsku, w 1897 r. W środku nieistniejący kościół p.w. Zbawiciela.
Autor: faxepl (Paweł Zdziarski), Licencja: CC BY-SA 2.0
Gdańsk. Miejsce, w którym w latach 1656-1927 znajdowała się Brama Oruńska. Na pierwszym planie Opływ Motławy, w tle Zaroślak.
Autor: Artur Andrzej, Licencja: CC0
Gdańsk Zaroślak, po prawej zamarznięty Kanał Raduni. Widok w kierunku południowym.