Zarząd Kontroli Ruchu Granicznego MSW

Zarząd Kontroli Ruchu Granicznego MSW – jednostka organizacyjna Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej funkcjonująca w latach 1965–1972 w pionie Służby Bezpieczeństwa. Bazą do utworzenia komórki był pion kontroli ruchu granicznego Wojsk Ochrony Pogranicza, do którego przyłączono struktury Biura Rejestracji Cudzoziemców MSW.

Historia zarządu

24 czerwca 1965 r. Prezes Rady Ministrów wydał zarządzenie nr 41, na mocy którego Wojska Wewnętrzne (funkcjonujące w ramach MSW) zostały przeniesione do Ministerstwa Obrony Narodowej. Przy resorcie spraw wewnętrznych postanowiono jednak pozostawić nadzór nad Granicznymi Placówkami Kontrolnymi wykonywany dotychczas przez Oddział Kontroli Ruchu Granicznego (działający w strukturach Zarządu Zwiadu Dowództwa WOP). Sprawy te przejął 1 lipca 1965 r. Zarząd Kontroli Ruchu Granicznego MSW (formalnie utworzony zarządzeniem organizacyjnym nr 077 ministra z 5 lipca 1965 r.). W skład zarządu włączono także wydziały Biura Rejestracji Cudzoziemców MSW (funkcjonującego jako samodzielna komórka od 1960 r.).

Jednostkami terenowymi zarządu stały się od 1 listopada 1965 r. wydziały kontroli ruchu granicznego zorganizowane w pionie bezpieczeństwa komend wojewódzkich Milicji Obywatelskiej. Składały się one z grup operacyjnych oraz grup rejestracji cudzoziemców (funkcjonujących wcześniej jako samodzielne sekcje rejestracji cudzoziemców). Struktura pionu nie była jednolita dla wszystkich komend wojewódzkich i równorzędnych. Wydziałów nie utworzono w KW MO w Łodzi i Warszawie, natomiast w KW MO w Bydgoszczy, Kielcach i Poznaniu oraz w KM MO w Łodzi (czyli w tzw. województwach wewnętrznych) istniały samodzielne sekcje, które dopiero po kilku latach przekształcone zostały w wydziały (z wyjątkiem KW MO w Kielcach).

W 1968 r. struktura zarządu przedstawiała się następująco:

• Wydział I (informacyjno-ewidencyjny)
• Wydział II (kontrola ruchu granicznego)
• Wydział III (kontrola pobytów czasowych)
• Wydział IV (kontrola pobytów stałych)
• Wydział V (ogólny)

Na początku lat 70. nowe władze partyjno-państwowe postanowiły przywrócić jednolity system ochrony granic państwowych z połowy lat 60. Z tego względu decyzją nr 104 Prezydium Rządu z 30 lipca 1971 r. Wojska Ochrony Pogranicza ponownie podporządkowano resortowi spraw wewnętrznych. Zarząd Kontroli Ruchu Granicznego został rozwiązany 1 stycznia 1972 r. na podstawie zarządzenia organizacyjnego nr 0100 ministra z 18 grudnia 1971 r., natomiast zarządzeniem organizacyjnym nr 027 ministra z 30 marca 1972 r. zlikwidowano jego struktury w KW MO (z dniem 1 kwietnia 1972 r.). Zadania zarządu w zakresie kontroli ruchu granicznego przejął WOP (a także częściowo Departament III MSW oraz Biuro Prewencji i Ruchu Drogowego KG MO), natomiast sprawy rejestracji cudzoziemców przeniesione zostały do właściwości Biura Paszportów i Dowodów Osobistych MSW (w latach 1975–1990 funkcjonującego pod nazwą Biuro Paszportów MSW).

Kierownictwo

Dyrektor Zarządu Kontroli Ruchu Granicznego MSW:

• gen. bryg. Eugeniusz Dostojewski (1 sierpnia 1965 r. – 31 stycznia 1972 r.)

Bibliografia

• Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, tom II, 1956–1975, red. Paweł Piotrowski, Warszawa 2006
• Historyczno-prawna analiza struktur organów bezpieczeństwa państwa w Polsce Ludowej (1944–1990). Zbiór studiów, red. Adrian Jusupović, Rafał Leśkiewicz, Warszawa 2013
• Ludzie bezpieki w walce z Narodem i Kościołem. Służba Bezpieczeństwa w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w latach 1944–1978 – Centrala, red. M. Piotrowski, Lublin 2000
• Inwentarz Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej