Zarządca infrastruktury kolejowej

Zarządca infrastruktury kolejowej – podmiot odpowiedzialny za zarządzanie infrastrukturą kolejową, jej eksploatację, utrzymanie, odnowienie lub udział w rozwoju tej infrastruktury, a w przypadku budowy nowej infrastruktury, podmiot, który przystąpił do jej budowy w charakterze inwestora[1][2].

Zarządcą infrastruktury może być zarówno właściciel, dzierżawca bądź najemca elementów infrastruktury kolejowej[3].

Zadania zarządcy infrastruktury

Zarządzanie infrastrukturą kolejową polega na:

  • budowie i utrzymaniu infrastruktury kolejowej;
  • prowadzeniu ruchu pociągów na liniach kolejowych;
  • utrzymywaniu infrastruktury kolejowej w stanie zapewniającym bezpieczne prowadzenie ruchu kolejowego;
  • udostępnianiu tras pociągów dla przejazdu pociągów na liniach kolejowych i świadczeniu usług z tym związanych;
  • zarządzaniu nieruchomościami wchodzącymi w skład infrastruktury kolejowej[1].

Forma prawna

Zarządca może być agencją rządową (która została w Polsce zastąpiona instytucją agencji wykonawczej) utworzoną na podstawie odrębnej ustawy lub rozporządzenia, kontrolowaną przez właściwe ministerstwo, lecz najczęściej odrębnej organizacyjnie. W takim modelu budżet agencji jest skorelowany z budżetem państwa w ten sposób, że nadwyżka z działalności musi być przekazywana do budżetu (tzw. budżetowanie netto)[4].

Z drugiej strony zarządzanie można zorganizować w formie spółki, która charakteryzuje się większą autonomią zarządzania, lecz w tym przypadku wiele decyzji także wymaga zatwierdzenia przez właściwego ministra. W tym wypadku rząd decyduje o strategii spółki oraz o poziomie inwestycji, jednocześnie gwarantując wymaganymi dotacjami dostarczanie nieekonomicznych społecznych usług. Istnieją też sytuacje pośrednie, w których występują mieszane formy współpracy publiczno-publicznej, a także publiczno-prywatnej. Przykładowo usługi kolejowe mogą być zapewnione poprzez umowę z prywatnym przedsiębiorstwem, gdzie, zachowując pełną własność, rząd zleca zadania, np. utrzymanie infrastruktury, podmiotowi prywatnemu. Przykładem takiej umowy jest umowa o zarządzanie czy też koncesja na usługi lub dzierżawa. Wreszcie, można także spotkać partycypację w formie wspólnego przedsięwzięcia będącego w większym stopniu ingerencją prywatną w zarządzanie publicznym mieniem. Rozwiązaniem ostatecznym jest prywatyzacja zarządzania infrastrukturą[4].

W pozostałym zakresie spotykane są różne formy prawne. Szwajcarski zarządca/przewoźnik CFF/SBB jest spółką akcyjną, podobnie DB Netz AG, ÖBB-Infrastruktur oraz węgierski MAV. RFF ma status tzw. EPIC (Établissement public à caractère industriel et commercial), czyli jest instytucją sui genesis (de facto agencją rządową), której działalność ograniczona jest tylko do wyznaczonych prawem działań, ma autonomiczny budżet wydzielony z budżetu centralnego, a jej działania kontrolowane są przez komisarzy rządowych oraz Cour des comptes (Trybunał Obrachunkowy). Model skandynawski, holenderski i czeski jest podobny do francuskiego – szwedzki Trafikverket jest agencją rządową, podobnie jak holenderski Prorail, czeski SZDC oraz fińska agencja transportowa (FTA). W Szwecji postawiono na wspólne zarządzanie różnymi modelami transportu przez jedną agencję. Brytyjski Network Rail jest specyficzną spółką z o.o. ograniczoną przez gwaranta (państwo) o charakterze „not for dividend” (forma charakterystyczna dla organizacji non-profit wg Companies Act 2006)[4].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Dz.U. z 2021 r. poz. 1984.
  2. ↑ Directive 2001/14/EC of the European Parliament and of the Council of 26 February 2001 on the allocation of railway infrastructure capacity and the levying of charges for the use of railway infrastructure and safety certification. s. 5.
  3. ↑ Zarządzanie Infrastrukturą Kolejową w Polsce – na podstawie prawa polskiego i wspólnotowego. Urząd Transportu Kolejowego. s. 6. [dostęp 2014-06-15].
  4. ↑ a b c Analiza ekonomiczno-prawna w zakresie zagospodarowania linii kolejowych o niskiej rentowności. Urząd Transportu Kolejowego, s. 45.