Zasław (Zagórz)

Zasław

Część miasta Zagórza
Kościół dojazdowy pw. Miłosierdzia Bożego
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	sanocki
Miasto	Zagórz
W granicach Zagórza	1959–1972 i od 1977
SIMC	0954024
Tablice rejestracyjne	RSA
Położenie na mapie Zagórza Zasław
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Zasław
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Zasław
Położenie na mapie powiatu sanockiego Zasław
Położenie na mapie gminy Zagórz Zasław
49°31′29″N 22°16′33″E/49,524722 22,275833
Portal Polska

Zasław (dawniej Zaosławie, Zasławie) – dawna wieś nad Osławą, obecnie część składowa Zagórza tworząca dwa osiedla administracyjne miasta: Zasław Bloki i Zasław za Torami.

Jesienią 1954 Zasław wszedł w skład gromady Zagórz^[1], której 31 grudnia 1959 nadano status osiedla, przez co Zasław stał się integralną częścią Zagórza. 1 listopada 1972 osiedle Zagórz włączono do Sanoka, przez co Zasław stał się integralną częścią Sanoka^[2]. 1 lutego 1977 Zasław wyłączono z Sanoka jako składową nowo utworzonego miasta Zagórz^[3].

Historia

Wieś jest położona w pobliżu ujścia rzeki Osławy do Sanu^[4]. Nazwa wsi wywodzi się od faktu, że jest położona za rzeką Osława^[5]. Była też określana jako Zaosławie^[6], Zasławie. Zgodnie powtarzanym jeszcze przed 1939 miejscowym podaniem „Woda Zasław przyniosła i woda go zabierze”^[5].

Na przestrzeni lat w Zasławiu osiedli się mieszkańcy Zagórza oraz innych pobliskich miejscowości Wielopola i Doliny^[5]. We wsi wykształcił się przysiółek Kocaby, której nazwa wywodzi się o nazwiska pierwszych mieszkańców tego rejonu^[5].

Przez wiele lat Zasław był własnością rodziny Łępkowskich^[5]. W połowie XIX wieku właścicielem posiadłości tabularnej Zasławie był Karol Łępkowski^[7]. Pod koniec XIX wieku właścicielem tabularnym dóbr we wsi był Maksymilian Łepkowski^[8][9]. Na początku XX wieku Artur Goldhammer posiadał we wsi obszar 361,3 ha, a Karol Łepkowski 234,8^[10][11].

W 1906 w Zasławiu rodzina Łepkowskich założyła cegielnię, w 1947 przejęła ją Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska”, w 1955 Zakłady Przemysłu Terenowego w Sanoku, w 1974 Rzeszowskie Przedsiębiorstwo Ceramiki Budowlanej, a w latach 90 XX w. przedsiębiorcy prywatni.

Według stanu z 1936 w Zasław liczył 600 mieszkańców^[4]. Spośród nich 507 to grekokatolicy, 80 to wyznawcy obrządku rzymskokatolickiego, a 13 było wyznawcami religii mojżeszowej^[4]. Mieszkańcy wsi byli wtedy w większości rolnikami małorolnymi, zarobnikami i robotnikami kolejowymi, natomiast jedną rodzinę stanowili ziemianie^[4]. Przed 1939 w Zasławiu zamieszkiwali Polacy, Rusini (Łemkowie, Ukraińcy), Żydzi^[4]. W tym czasie przyjęło się, że mieszkający w dolnej części wsi byli określani jako „Dołyńślańci”, a górnej jako „Horyślańci”^[4].

W drugiej połowie lat 30 XX wieku przy drodze wiodącej od Zagórza istniały ruiny zabudowań nieukończonej fabryki celulozy i papieru^[12]. Przed 1939 we wsi istniała szkoła^[13].

W okresie II wojny światowej na terenie wsi znajdował się przejściowy obóz koncentracyjny Zwangsarbeitslager Zaslaw dla ludności żydowskiej, w którym zginęło ponad 10 000 Żydów. Po wojnie ustanowiono tam upamiętnienia. Istnieją także pozostałości po sowieckich bunkrach granicznych z II wojny światowej (tzw. Linia Mołotowa).

W latach 1972-1977 Zasław znajdował się w granicach administracyjnych "wielkiego" Sanoka jako osiedle.

W Zasławiu znajduje się Kościół dojazdowy pw. Miłosierdzia Bożego.

Zabytki

Dwór rodu Zasławskich (obecnie w ruinie). W okresie II wojny światowej w konspirację zaangażowała się mieszkająca we dworze Olga Sulimirska, udzielając pomocy uciekinierom obozowym. W dworze były wytwarzane płótna do snopowiązałek, wata izolacyjna i działała tapicernia. W późniejszych latach działała tam Spółdzielnia Inwalidów „Spójnia” z Sanoka

Przemysł

Na początku lat 50 XX w. w zabudowaniach byłej fabryki celulozy stworzono produkcję przyczep Sanockiej Fabryki Autobusów Autosan, później pod nazwą Zakład Budowy Przyczep i Naczep w Zasławiu, obecnie funkcjonujący w Andrychowie jako Zasław TSS. Był największym producentem przyczep w kraju oraz współpracował z włoskim producentem „Piacenza”. W 1991 zakład został usamodzielniony w odrębną spółkę, a w 1994 podzielony na Zakład Przyczep i Naczep oraz Zakład Mechaniczny. Na terenie przemysłowym powstały inne podmioty, m.in. Zakład Usług Przemysłowych.

Urodzeni w Zasławiu

• Roman Wajda – polski inżynier i główny, m.in. pomysłodawca budowy Polskiego Ośrodka Społeczno-Kulturalnego w Londynie.
• Stanisław Nabywaniec – polski duchowny katolicki, teolog, historyk, nauczyciel akademicki

Przypisy

Bibliografia

• Zofia Panciewiczówna: Kwestionariusze z badania środowiska.. 1936/1938/1939, s. 1-11.
• Zasław – dzielnica przemysłowa. W: Zbigniew Osenkowski: Zagórz nad Osławą. Z dziejów miasta i gminy. Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2006, s. 127-136. ISBN 83-922799-6-4.
• Miejscowości gminy Zagórz. Zasław. W: Zbigniew Osenkowski: Zagórz nad Osławą. Z dziejów miasta i gminy. Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2006, s. 195-206. ISBN 83-922799-6-4.

Linki zewnętrzne

• Zasławie, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 448 .