Zasolenie

Mapa zasolenia wód morskich (2001)

Zasolenie wód jest miarą zawartości soli w wodzie. Jest to łączna masa substancji rozpuszczonych z pominięciem gazów, koloidów, zawiesiny i materii organicznej. Zwykle podawane jest w promilach (‰).

Zasolenie mórz i oceanów

Zasolenie wody morskiej zasadniczo różni się od zasolenia wód śródlądowych występujących w słonych jeziorach, ponieważ woda wszystkich oceanów i mórz otwartych zawiera takie same sole, będące w takim samym stosunku procentowym, a różni się między sobą jedynie stężeniem, czyli stosunkiem ilości wszystkich soli do ilości wody. Natomiast wody śródlądowe mają całkowicie odmienny zestaw rozpuszczonych soli, w których jest mniej chlorków, a więcej węglanów i siarczanów. Ponadto występują duże różnice w składzie i stężeniu soli pomiędzy różnymi zbiornikami. Obecnie panuje pogląd, że oceany zostały zasolone w zamierzchłej przeszłości solami wydobywającymi się z wnętrza ziemi i na przestrzeni dziejów ich zasolenie zmieniało się tylko nieznacznie.

Średnie zasolenie oceanu światowego wynosi około 35‰[1], co oznacza, że w 1 kg wody znajduje się 35 g soli. Na zasolenie ma wpływ bilans strat i zysków wody w danym akwenie, który zmienia się na skutek parowania, topnienia, napływu wody słodkiej (z lądu), ilości opadów atmosferycznych, topnienia lodów morskich oraz mieszania się wód[2].

Temperatura zamarzania wody morskiej jest niższa niż wody słodkiej. Dla typowego zasolenia 35‰ wynosi ona ok. −2 °C[3].

Ścisła definicja

Na potrzeby oceanografii i nauk pokrewnych stosuje się bardziej precyzyjną definicję.

Zasolenie to ogólna mineralizacja wody morskiej, określająca zawartość substancji stałej w gramach przypadającej na 1 kg wody morskiej po usunięciu wszystkich substancji organicznych i po zastąpieniu wszystkich bromków i jodkówchlorkami, a węglanówtlenkami.

Zasolenie S [‰] określa się oznaczając stężenie chlorków i stosując empiryczny wzór:

S = 1,80655·CCl

gdzie CCl jest stężeniem jonów chlorkowych w promilach.

Obecnie najczęściej jest stosowane pojęcie zasolenia praktycznego (PSU), zdefiniowane z wykorzystaniem łatwej do zmierzenia wartości stosunku przewodnictwa elektrycznego badanej próbki wody morskiej do przewodnictwa wzorca (K15). Pomiary wykonuje się w temperaturze 15 ˚C przy ciśnieniu 101325 Pa. Wzorcem jest wodny roztwór chlorku potasu o stężeniu masowym równym 32,4356 g KCl na 1 kg roztworu. Do obliczeń wyniku pomiaru – wartości PSU – stosuje się empiryczną zależność PSU = f(K15), która pozwala uzyskiwać wartości praktycznie równe zasoleniu wyrażonemu w promilach (PSU ≅ S ‰)[4].

Konsekwencje zasolenia wód

  • Im bardziej zasolona jest woda, tym większy jest jej ciężar właściwy.
  • Woda morska nie nadaje się do spożycia i nawadniania upraw.
  • Woda morska jest bardziej "agresywna" wobec metali – około 50 razy bardziej niż woda słodka.
  • Woda morska jest dobrym przewodnikiem prądu elektrycznego.
  • Woda zasolona ma inną zależność gęstości od temperatury niż woda słodka.
  • Woda morska, inaczej niż woda słodka, nie powoduje krasowienia skał wapiennych, stąd jaskinie w nadmorskich skałach są zazwyczaj wynikiem erozji mechanicznej spowodowanej ruchem wody.

Zasoby słonej wody morskiej

ZwiązekWzórSubstancje rozpuszczone w 1 km³

(1 026 000 000 ton) wody morskiej

% substancji

rozpuszczalnych

IlośćJednostkappm
chlorek soduNaCl27 213 000tona26,52326 523,477,80
chlorek magnezuMgCl23 807 000tona3,7113 710,510,90
siarczan magnezuMgSO41 658 000tona1,6161 616,04,70
siarczan wapniaCaSO41 260 000tona1,2281 228,13,60
siarczan potasuK2SO4865 000tona0,843843,12,50
węglan wapniaCaCO3123 000tona0,120119,90,35
bromek magnezuMgBr276 000tona 0,07474,10,22
białko i inne związki organiczne1 400tona 0,0011,4
RAZEM35 003 400tona34,11634 116,499,53
Wybrane pierwiastki
PierwiastekSymbolIlośćJednostkappb
fluorF33 000tona0,032 32 164
barBa500tona 487
jodJ500tona 487
argonAr100tona 97
srebroAg300kilogram 0,292
rubidRb200kilogram 0,195
złotoAu4kilogram 0,004
radRa0,02kilogram 0,000019

Słone jeziora

Za najbardziej zasolony zbiornik wodny (jezioro) uważane jest Morze Martwe (ok. 231‰, tj. 6,6 razy więcej niż średnie zasolenie oceanów), jednak bardziej słone są jeziora Asal w Dżibuti (348‰), Patience (nawet do 428‰) w Kanadzie i staw Don Juan na Antarktydzie (338–402‰).

Ich zasolenie wielokrotnie przekracza największe zasolenie wód morskich – ok. 41‰ w przypadku Morza Czerwonego.

Przypisy

  1. Ocean Water: Salinity. US Office of Naval Research. [dostęp 2016-11-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2002-11-05)].
  2. Czynniki wpływające na zasolenie zaczerpnięte z książki "Geografia. Bogactwo przyrodnicze Ziemi", podr. dla LO, wyd. Ortus, W-wa 2007, s.89
  3. Ocean Water: Temperature. US Office of Naval Research. [dostęp 2016-11-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2002-10-23)].
  4. Badanie przewodnictwa elektrycznego wody morskiej o różnych zasoleniach (pol.). W: Materiały dydaktyczne Uniwersytety Szczecińskiego, Wydział Matematyczno-Fizyczny; Pracownia fizyki morza [on-line]. www.wmf.univ.szczecin.pl. [dostęp 2012-06-18].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie