Zatoka esowata

Rzut zatoki esowatej lewej (zaznaczona na niebiesko) na boczną ścianę wyrostka sutkowatego kości skroniowej.

Zatoka esowata (łac. sinus sigmoideus) jest jedną z zatok żylnych opony twardej. Jest przedłużeniem zatoki poprzecznej (łac. sinus transversus).

Przebieg

Zatoka esowata biegnie po wewnętrznej powierzchni części skalistej kości skroniowej. Jej bruzda (łac. sulcus sinus sigmoidei) znajduje się na części skalistej kości skroniowej w tylnym dole czaszki. Następnie w okolicy szczytu wyrostka zagina się prawie pod kątem prostym ku dołowi. Rzutuje się ona na 1/3 tylną część wyrostka sutkowatego, gdzie pokryta jest warstwą kostną z komórkami sutkowatymi. Czasami wpukla się ona w kość, redukując komórki wyrostka sutkowatego i pokryta jest wtedy tylko cienką blaszką kostną. Następnie przebiega ona znów nieco ku górze, by ostatecznie skręcić ku dołowi uchodząc w opuszce żyły szyjnej wewnętrznej.

Przekrój poprzeczny przez kość skroniową prawą na wysokości przewodu słuchowego zewnętrznego (External acoustic meatus) -widok od góry. Zatoka esowata zaznaczona tu jako (Transverse sinus). Widoczne także w bliskim sąsiedztwie komórki sutkowe

Zmienność przebiegu

W swoim przebiegu zatoka esowata wykazywać może liczne odchylenia ważne podczas operacji otochirurgicznych. Prawidłowa odległość w dobrze spneumatyzowanym (upowietrznionym) wyrostku sutkowatym, od jej przedniego brzegu do tylnej powierzchni przewodu słuchowego zewnętrznego wynosi 14,56 mm, przy wyrostku sklerotycznym - 10,55 mm.

Przodowanie zatoki esowatej (łac. antepositio sinus sigmoidei lub sinus procumbens) - występuje wtedy, gdy jej ściana przednia zachodzi na boczną powierzchnię jamy sutkowej. Przodowanie zatoki częściej obserwuje się po stronie prawej. W czaszkach brachycefalicznych, przodowanie może być tak duże, że ściana zatoki esowatej przylega do przewodu słuchowego zewnętrznego. Zwykle przodowanie zatoki występuje przy małym, niewydatnym kolcu nadprzewodowym kości skroniowej.

Inne anomalie zatoki esowatej

• aplazja zatoki esowatej - występująca zwykle po stronie lewej
• zdwojenie zatoki esowatej
• uwypuklenie zatoki esowatej

Otolaryngolog operując w tym obszarze musi mieć świadomość istniejących anomalii związanych z przebiegiem zatoki esowatej. Zatoki esowate zwykle są asymetryczne. Po stronie prawej zatoka jest lepiej rozwinięta. Słabsze wykształcenie lewej zatoki tłumaczy się zanikiem w rozwoju lewej żyły głównej górnej. Do zatoki esowatej wpada występująca niestale żyła wypustowa sutkowa (łac. vena emissaria mastoidea). Łączy ona zatokę esowatą z żyłami czaszki. W przypadku zakrzepowego zapalenia zatoki esowatej ulega ona obrzękowi (objaw Griesingera).

Piśmiennictwo

Otolaryngologia kliniczna. red. A. Zakrzewski. PZWL. Warszawa 1981. ​ISBN 83-200-0326-1​