Zator (medycyna)

Ten artykuł od 2017-10 wymaga zweryfikowania podanych informacji: 2017-09. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Zator (łac. embolia) – nagłe zamknięcie światła naczynia tętniczego lub chłonnego^[1] przez czop zatorowy (łac. embolus) będący skrzepliną, urwaną blaszką miażdżycową, cząsteczkami tłuszczu (np. po złamaniach kości), fragmentami tkanki nowotworowej, wodami płodowymi, bakteriami, pasożytami lub banieczkami gazu (zwykle azotu w przebiegu choroby kesonowej). Zatory najczęściej powstają w tętnicach, w których krew płynie od naczyń szerokich do coraz węższych^[1]. Zator tętnicy końcowej czynnościowo powoduje zawał.

Typy zatorów

• zator prosty (łac. embolia simplex)
  • zator jeździec (łac.embolia recurvata)
• zator nietypowy (łac.embolia atypica)
  • zator skrzyżowany inaczej paradoksalny (łac. embolia cruciata, embolia paradoxa)
  • zator wsteczny (łac. embolia retrograda)

Rodzaje czopów zatorowych

Ustrojowe

• zator skrzepliną – w krążeniu dużym najczęstszą przyczyną są oderwane skrzepliny z lewej komory lub lewego przedsionka (lewego serca). Najczęstszą przyczyną powstawania zatorów w tętnicach są:
  • • migotanie przedsionków
    • wada mitralna serca
    • zawał mięśnia sercowego
    • bakteryjne zapalenie wsierdzia
    • tętniaki serca
  • zator tętnicy obwodowej – w wyniku zaczopowania tętnicy dochodzi do niedokrwienia zaopatrywanego przez nią obszaru. Chory uskarża się na wystąpienie w kończynie silnego, nagłego bólu. Skóra kończyny staje się zimna i blada. Po pewnym czasie występują zaburzenia czucia oraz brak tętna na bardziej obwodowo położonych tętnicach. Czasem można zaobserwować zapadnięcie żył powierzchownych. Najczęściej wymaga szybkiej interwencji chirurgicznej i wykonania embolektomii. Patrz: chirurgia naczyniowa. Czasem istnieją wskazania do leczenia farmakologicznego, stosuje się heparynę lub środki trombolityczne, ewentualnie długotrwałe leczenie doustnymi lekami przeciwzakrzepowymi.
  • zatorowość płucna
• zator oderwaną blaszką miażdżycową – Bardzo częsty w przebiegu miażdżycy, jedna z najczęstszych bezpośrednich przyczyn zawałów serca, bardzo groźny również w przypadku oderwania blaszki miażdżycowej w naczyniach mózgowych (skutkuje udarem niedokrwiennym mózgu).
• zator tłuszczowy (łac. embolia adiposa) – Może powstawać po złamaniach kości, gdy fragmenty oderwanej z ich wnętrza tkanki tłuszczowej dostaną się do krwiobiegu.
• zator komórkowy – np. z komórek wątrobowych w przypadku gwałtownej martwicy wątroby, z komórek łożyska; z komórek nowotworowych może doprowadzić do powstania przerzutu, aczkolwiek mechanizm ten jest znacznie bardziej skomplikowany
• zator wodami płodowymi – może powstawać jako powikłanie ciężkiego porodu, dochodzi do niego ponieważ wody płodowe zawierają tromboplastynę tkankową i gdy dostanie się ona wraz z wodami płodowymi do krwiobiegu matki może uruchomić proces wykrzepiania wewnątrznaczyniowego, co w efekcie spowoduje powstanie groźnej dla życia skrzepliny.

Pozaustrojowe

• zator powietrzny (łac. aëroembolia) – powstający przy uszkodzeniu żył szyjnych, po zabiegach na miednicy w pozycji Trendelenburga, po iniekcji dużej ilości powietrza do światła naczynia krwionośnego.
• zator azotowy – w chorobie kesonowej.
• zator bakteryjny inaczej infekcyjny (łac. embolus infectiosus) – powstały z obumarłych fragmentów tkanek, bakterii oraz wykrzepionej krwi, stanowi ognisko ropni przerzutowych^[1].

Leczenie

Profilaktyka to przede wszystkim leczenie chorób sprzyjających powstawaniu zakrzepów, takich jak np. żylaki, zaburzenia rytmu serca, a także unikanie sytuacji prowokujących zakrzepice np. długotrwały bezruch, a w razie braku możliwości wyleczenia choroby podstawowej - stosowanie leków przeciwkrzepliwych. Wśród tych ostatnich króluje od dawna kwas acetylosalicylowy - aspiryna. Obecnie stosuje się ją przede wszystkim w zapobieganiu zakrzepom w zmienionych miażdżycowo tętnicach wieńcowych i tętnicach kończyn dolnych.

Zobacz też

• embolektomia
• zakrzep

Przypisy