Zator płynem owodniowym

Zator płynem owodniowym
ICD-10	O88.1

Zator płynem owodniowym (ang. amniotic fluid embolism, AFE) – rzadkie powikłanie ciąży. Zator płynem owodniowym jest piątą przyczyną zgonów ciężarnych^[1].

Pierwszy przypadek AFE przedstawił Meyer w 1926 roku. Dokładny opis przedstawili Steiner i Luschbaugh z University of Chicago w 1941 i ponownie w 1954 roku.

Częstość AFE szacuje się na 1:8 000–1:80 000 ciąż^[2]. W serii 272 pacjentek przeżyło 39 kobiet, co daje śmiertelność rzędu 86%^[3].

Patofizjologia

Płyn owodniowy może dostać się do układu krążenia matki poprzez rozerwane podczas porodu sploty żylne szyjki macicy. Ryzyko to związane jest również z cięciem cesarskim lub pęknięciem macicy, z mikrourazami podczas porodu, które mogą przyczynić się do przedostania się wód płodowych do układu krążenia krwi matki; z zabiegiem amniotomii^[4]. Płyn owodniowy po dostaniu się do układu krążenia kobiety może doprowadzić do reakcji zapalnej, a tym samym przyczynić się do zapaści przypominającej wstrząs anafilaktyczny lub septyczny. Sam proces zatoru płynem owodniowym oraz jego konsekwencje są poznane, jednak nadal nic nie wiadomo o indywidualnej podatności kobiet. W jego przebiegu dochodzi do nadciśnienia płucnego, następnie do niewydolności lewej komory serca i skurczu tętnic wieńcowych prowadzącego do niedokrwienia mięśnia sercowego. U około 40% kobiet, które przeżyły początkowy etap, rozwija się wtórna koagulopatia^[5]. Przyczyna tej koagulopatii nadal jest niewyjaśniona, choć wiadomo, że płyn owodniowy jest w tej sytuacji prokoagulantem^[6]. Istnieją doniesienia o wystąpieniu zatoru płynem owodniowym znacznie później, tzn. po cięciu cesarskim, a nie bezpośrednio podczas tej operacji. Sugeruje to, że opóźniona reakcja może wystąpić jako bezpośredni skutek znieczulenia przewodowego: mija blokada i powraca napięcie żylne, płyn owodniowy obecny w rozszerzonych żyłach macicy dopiero wtedy się przesuwa^[7].

Diagnoza

Rozpoznaje się go na podstawie badania sekcyjnego, podczas pośmiertnego badania histopatologicznego w płucach matki znajduje się płyn owodniowy lub elementy morfotyczne płodu^[8]. Jest także możliwość diagnozy u kobiet, które przeżyły zator, na podstawie badania próbki odwirowanej krwi pochodzącej z naczyń płucnych matki (pobranej z żył ośrodkowych) lub po znalezieniu elementów naskórka płodu w plwocinie. Badania te przeprowadza się wyłącznie w sytuacji, gdy stan matki jest ciężki. Znajduje się również grono naukowców, którzy przyznają, że diagnozę można postawić, opierając się tylko na objawach klinicznych. S. Clark podaje opis triady objawów: niedociśnienie, niedotlenienie i zaburzenia koagulacji. Istnieją również podejrzenia zatoru płynem owodniowym u zdrowych kobiet, gdy w sytuacji porodu, cięcia cesarskiego lub bezpośrednio po nim rozwija się niewydolność oddechowa lub krążeniowa^[9][10][11].

Objawy

Według analiz American Registry, objawy u kobiet zdiagnozowanych zatorem płynu owodniowego są następujące (w kolejności występowania):

• ciężki stan płodu,
• niedociśnienie,
• obrzęk płuc,
• sinica,
• koagulopatia,
• zaburzenia oddychania,
• drgawki,
• atonia macicy,
• skurcz oskrzeli^[12],
• zatrzymanie pracy układu krążenia i oddechowego.

U poszczególnych kobiet objawy te mogą występować osobno lub w połączeniu z innymi oraz w zmienionej kolejności. U 10-15% kobiet mogą pojawić się drgawki jako pierwsze oznaki zatorowości i w takim przypadku może dojść do błędnej diagnozy - rzucawki.

Czynniki ryzyka

• nadmierna czynność skurczowa,
• wiek (starszy wiek rodzącej),
• ciąża mnoga,
• wieloródka,
• indukcja porodu/stymulacja czynności porodowej,
• inwazyjne zabiegi podczas porodu.

Przypisy