Zator płynem owodniowym

Zator płynem owodniowym
ilustracja
ICD-10O88.1

Zator płynem owodniowym (ang. amniotic fluid embolism, AFE) – rzadkie powikłanie ciąży. Zator płynem owodniowym jest piątą przyczyną zgonów ciężarnych[1].

Pierwszy przypadek AFE przedstawił Meyer w 1926 roku. Dokładny opis przedstawili Steiner i Luschbaugh z University of Chicago w 1941 i ponownie w 1954 roku.

Częstość AFE szacuje się na 1:8 000–1:80 000 ciąż[2]. W serii 272 pacjentek przeżyło 39 kobiet, co daje śmiertelność rzędu 86%[3].

Patofizjologia

Płyn owodniowy może dostać się do układu krążenia matki poprzez rozerwane podczas porodu sploty żylne szyjki macicy. Ryzyko to związane jest również z cięciem cesarskim lub pęknięciem macicy, z mikrourazami podczas porodu, które mogą przyczynić się do przedostania się wód płodowych do układu krążenia krwi matki; z zabiegiem amniotomii[4]. Płyn owodniowy po dostaniu się do układu krążenia kobiety może doprowadzić do reakcji zapalnej, a tym samym przyczynić się do zapaści przypominającej wstrząs anafilaktyczny lub septyczny. Sam proces zatoru płynem owodniowym oraz jego konsekwencje są poznane, jednak nadal nic nie wiadomo o indywidualnej podatności kobiet. W jego przebiegu dochodzi do nadciśnienia płucnego, następnie do niewydolności lewej komory serca i skurczu tętnic wieńcowych prowadzącego do niedokrwienia mięśnia sercowego. U około 40% kobiet, które przeżyły początkowy etap, rozwija się wtórna koagulopatia[5]. Przyczyna tej koagulopatii nadal jest niewyjaśniona, choć wiadomo, że płyn owodniowy jest w tej sytuacji prokoagulantem[6]. Istnieją doniesienia o wystąpieniu zatoru płynem owodniowym znacznie później, tzn. po cięciu cesarskim, a nie bezpośrednio podczas tej operacji. Sugeruje to, że opóźniona reakcja może wystąpić jako bezpośredni skutek znieczulenia przewodowego: mija blokada i powraca napięcie żylne, płyn owodniowy obecny w rozszerzonych żyłach macicy dopiero wtedy się przesuwa[7].

Diagnoza

Rozpoznaje się go na podstawie badania sekcyjnego, podczas pośmiertnego badania histopatologicznego w płucach matki znajduje się płyn owodniowy lub elementy morfotyczne płodu[8]. Jest także możliwość diagnozy u kobiet, które przeżyły zator, na podstawie badania próbki odwirowanej krwi pochodzącej z naczyń płucnych matki (pobranej z żył ośrodkowych) lub po znalezieniu elementów naskórka płodu w plwocinie. Badania te przeprowadza się wyłącznie w sytuacji, gdy stan matki jest ciężki. Znajduje się również grono naukowców, którzy przyznają, że diagnozę można postawić, opierając się tylko na objawach klinicznych. S. Clark podaje opis triady objawów: niedociśnienie, niedotlenienie i zaburzenia koagulacji. Istnieją również podejrzenia zatoru płynem owodniowym u zdrowych kobiet, gdy w sytuacji porodu, cięcia cesarskiego lub bezpośrednio po nim rozwija się niewydolność oddechowa lub krążeniowa[9][10][11].

Objawy

Według analiz American Registry, objawy u kobiet zdiagnozowanych zatorem płynu owodniowego są następujące (w kolejności występowania):

U poszczególnych kobiet objawy te mogą występować osobno lub w połączeniu z innymi oraz w zmienionej kolejności. U 10-15% kobiet mogą pojawić się drgawki jako pierwsze oznaki zatorowości i w takim przypadku może dojść do błędnej diagnozy - rzucawki.

Czynniki ryzyka

  • nadmierna czynność skurczowa,
  • wiek (starszy wiek rodzącej),
  • ciąża mnoga,
  • wieloródka,
  • indukcja porodu/stymulacja czynności porodowej,
  • inwazyjne zabiegi podczas porodu.

Przypisy

  1. Moore J, Baldisseri MR. Amniotic fluid embolism. „Critical care medicine”. 10 Suppl (33), s. S279–85, październik 2005. PMID: 16215348. 
  2. Davies S. Amniotic fluid embolus: a review of the literature. „Canadian journal of anaesthesia = Journal canadien d'anesthésie”. 1 (48), s. 88–98, styczeń 2001. PMID: 11212056. 
  3. Morgan M. Amniotic fluid embolism. „Anaesthesia”. 1 (34), s. 20–32, styczeń 1979. PMID: 371460. 
  4. Maureen Boyle: Emergencies Around Childbirth. A Handbook for Midwives. Oxford: Radclife Medical Press, 2002, s. 151-152.
  5. Lau G., Chui P., Amniotic fluid embolism: a review of 10 fatal cases, Singapore Med, 1994, s. 180-183.
  6. Lockwood C., Bach R., Guha A. i wsp.. Amniotic fluid contains tissue factor, a potent initiator of coagulation. „Am. J. Obstet. & Gynecol”. 156, s. 1335-1341, 1991. 
  7. Margarson M.. Delayed amniotic fluid embolism following cesarean section under spinal anaesthesia. „Anaesthesia”. 50, s. 804-806, 1995. 
  8. Department of Health, Why Mothers Die: report on confidential enquiries into maternal death in the United Kingdom 1994-1996, wyd. Londyn, The Stationery Office, 1998.
  9. S. Clark. Amniotic fluid embolism. „Contemp. Rev. Obstet. Gynecol.”. 9 (4), s. 297-301, 1997. 
  10. G. Lewis. Why Mothers Die 1997-1999: the fifth report of confidential enquiries into maternal deaths in the United Kingdom. „RCOG Press”, 2001. 
  11. T. Baskett. Essential Managment of Obstetric Emergiencies. „Clinical Press”, 1999. 
  12. S. Clark, G. Hankins. Amniotic fluid embolism: analysis of the national registry. „Am. J. Obstet. Gynecol.”. 172 (4:1), s. 1158-1169, 1995. 

Media użyte na tej stronie

Amniotic fluid embolism.jpg
Autor: Yale Rosen, Licencja: CC BY-SA 2.0
Intravascular squames are present in this example of amniotic fluid embolism.