Zatrucie alkoholem metylowym

Zatrucie alkoholem metylowym – zatrucie organizmu powstające na skutek spożycia metanolu (alkoholu metylowego). Do części zatruć dochodzi pomyłkowo, ponieważ własności organoleptyczne (konsystencja, smak i zapach) alkoholu metylowego i etylowego są podobne.

Metanol wchłania się dobrze z przewodu pokarmowego oraz przez drogi oddechowe. Po dostaniu się do krwi trafia do tkanek i kumuluje się w narządach najbardziej uwodnionych, jak gałka oczna. Nie jest całkowicie spalany w organizmie człowieka, a w wyniku jego bardzo szybkiego metabolizowania powstają dwa szkodliwe produkty: formaldehyd i kwas mrówkowy. Po około 2 godzinach od wchłonięcia metanol nie występuje prawie wcale we krwi, natomiast w organizmie obecne jest wysokie stężenie kwasu mrówkowego^[1].

Większość metanolu jest wydalana z moczem w postaci metabolitów, niewielka ilość także przez drogi oddechowe wraz z powietrzem wydechowym.

Toksyczność

Metanol jest głównie toksyczny pośrednio. Toksyczne są przede wszystkim jego metabolity (aldehyd i kwas mrówkowy). Uszkadzają one bezpośrednio komórki, denaturując białka, działają też szkodliwie na nerwy (szczególnie nerw wzrokowy). Toksyczność metanolu dotyczy zatem przede wszystkim ośrodkowego układu nerwowego, a także nerek, wątroby i serca. W oku, poza nerwem wzrokowym, uszkadzana jest także siatkówka. Oprócz tego kwas mrówkowy powoduje powstanie kwasicy metabolicznej^[1].

Najniższa zanotowana dawka śmiertelna (LD_Lo) alkoholu metylowego dla człowieka to 143 mg/kg^[2], a LD₅₀ dla szczurów wynosi 1,2^[2]–5,6^[3] g/kg (doustnie). Ze względu na metabolizowanie do kwasu mrówkowego utrata wzroku może nastąpić już przy znacznie mniejszej dawce tego alkoholu^[1].

Fazy zatrucia metanolem

1. Faza narkotyczna – działanie zbliżone do działania etanolu, nie ma jeszcze toksycznych metabolitów, objawy:
   • przyśpieszony oddech
   • bóle i zawroty głowy
   • nudności i wymioty.
2. Faza kwasicza – powstający kwas mrówkowy powoduje kwasicę metaboliczną, objawy:
   • bóle brzucha
   • zaczerwieniona skóra, przekrwione spojówki
   • spadek ciśnienia krwi.
3. Faza uszkodzenia OUN – uszkodzenie nerwów, objawy:
   • zaburzenia widzenia, problemy z ostrością widzenia
   • rozkojarzenie motoryczne
   • pobudzenie, a później zaburzenia świadomości do śpiączki włącznie
   • w końcowym stadium zniesienie odruchów fizjologicznych i porażenie ośrodka oddechowego.

Do zgonu może dojść już po kilku godzinach od wypicia większej ilości metanolu.

Jeżeli osoba zatruta przeżyje ten okres, a kwasica zostanie wyrównana, dochodzi do powikłań takich jak całkowita ślepota (pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego), ostra niewydolność nerek, uszkodzenia wątroby i mięśnia sercowego.

Leczenie

Pierwsza pomoc według karty charakterystyki (MSDS) metanolu (dla osoby przytomnej)^[3]:

• wywołać w dowolny sposób wymioty;
• podać ok. 100 ml etanolu 40% (zapobiega dalszemu wchłanianiu się metanolu i spowalnia jego metabolizm);
• zabezpieczyć funkcje życiowe;
• wezwać pogotowie ratunkowe.

Pierwsza pomoc, wersja alternatywna^[4]:

• wywoływanie wymiotów;
• podanie do 4 g wodorowęglanu sodu co pół godziny;
• zabezpieczenie funkcji życiowych;
• natychmiastowa pomoc specjalistyczna, medyczna.

Leczenie szpitalne:

• zwalczanie kwasicy metabolicznej – podawanie wodorowęglanu sodu pod kontrolą badania gazometrycznego;
• przeprowadzenie hemodializy w celu usunięcia metanolu z krwiobiegu;
• podawanie rozcieńczonego roztworu etanolu dożylnie w postaci kroplówki w celu zapobiegania gromadzenia się toksycznych metabolitów metanolu.

Alkohol etylowy (etanol) oraz fomepizol są odtrutkami swoistymi w leczeniu zatrucia metanolem.

Zobacz też

• zatrucie glikolem etylenowym
• zbiorowe zatrucie alkoholem w Szczecinie
• zatrucia czeskim metanolem w 2012

Przypisy

Bibliografia

• Toksykologia. Podręcznik dla studentów, lekarzy i farmaceutów. Witold Seńczuk (red.). Wyd. IV. Warszawa: PZWL, 2002. ISBN 83-200-2648-2.