Zawada (gmina Kłomnice)

Zawada

wieś
(c) Adam Chamczyk, CC BY 3.0 ul. Częstochowska
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	częstochowski
Gmina	Kłomnice
Liczba ludności (2008)	872
Strefa numeracyjna	34
Tablice rejestracyjne	SCZ
SIMC	0134545
Położenie na mapie gminy Kłomnice Zawada
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Zawada
Położenie na mapie województwa śląskiego Zawada
Położenie na mapie powiatu częstochowskiego Zawada
50°56′12″N 19°25′29″E/50,936667 19,424722

Zawada – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie częstochowskim, w gminie Kłomnice.

Pod koniec XIX wieku majątek Janaszów zakupili bracia Jan i Edward Reszkowie, znani śpiewacy operowi^[1].

Do 1953 roku miejscowość była siedzibą gminy Konary, a w latach 1953–1954 gminy Zawada w województwie łódzkim. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa częstochowskiego.

Legenda

Jak każda wieś, tak i Zawada posiada swoją legendę przekazywaną ustnie z pokolenia na pokolenie. Według niej, kiedy król III Sobieski wraz z wojskiem podążał na odsiecz Wiednia i przebywając w klasztorze gidelskim udał się do ówczesnego wojewody sieradzkiego Denholfa do Kruszyny, jego powóz wraz z nim zaczął tonąć przy przeprawie przez Wartę w Zawadzie. Na ratunek królowi pośpieszyli mieszkańcy wsi, a jeden z nich przezwiskiem Miś wyratował króla z topieli, za co król obdarował go przywilejami nadaniem ziemi.

Historia

Zawada była dawniej wsią książęcą, później królewską. Jej początek sięga prawdopodobnie czasów piastowskich. Z badań etymologów wynika, że nazwa osady Zawada pochodzi z wczesnego średniowiecza i oznacza nazwę obronną lub granicę osadnictwa na tym terenie. Może też oznaczać miejsce za wodą, ponieważ od strony Gidel płynie rzeka Warta, a za nią jest wieś. Zawada wraz z Konarami, Śliwakowem, a od 1966 roku z Rudnikami tworzyły klucz królewski Konarski. Starostwa Konarskie we wczesnym średniowieczu zajmowały się hodowlą koni. Do końca I Rzeczypospolitej pozostały w Polsce trzy Starostwa Konarskie, a ich starostowie zasiadali w parlamencie… Jednym ze starostów Konarskich był Mikołaj z Garbowa – ojciec Zawiszy Czarnego. Pierwsza wzmianka w dokumentach, to rok 1474 i pochodzi z akt Metryki Królewskiej. Dokument ten wystawiony został przez króla Kazimierza Jagiellończyka. Dobra królewskie były w zasadzie dzierżawione dożywotnio przez szlachtę. Pod koniec XV wieku Zawada wraz z Konarami dzierżawione były przez ród Bąków z Bąkowej góry. Od 1520 roku dzierżawcami wsi przez ponad 100 lat była rodzina Przerębskich z Przerębu, która dzierżawiła lub wykupiła większość wsi na naszym terenie. W 1552 roku nastąpiła lustracja, według której Zawada posiadała 4,5 łana ziemi (1 łan = 17 ha) i 11 kmieci, karczmę i młyn wodny na prawie wieczysto czynszowym.

Kiedy na tron Polski w 1575 roku zasiadł Stefan Batory, jedną z reform jakie wprowadził w państwie była reforma wojska. Wydaniem dekretu w 1578 roku zorganizował Piechotę Wybraniecką, do której powołano chłopów z dóbr królewskich. Wybrańcem z Klucza Konarskiego został Jan Miś, który brał udział w wojnie z Moskwą o Inflanty. Piechota Wybraniecka w czasie trzech wypraw wykazała swą przydatność a żołnierze odznaczali się odwagą i bohaterstwem. Po zwycięskiej wojnie z Moskwą król wydał dekret dla wszystkich wybrańców uczestniczących w tej wojnie, na mocy którego Jan Miś dopiero w 1613 roku z rąk króla Zygmunta III Wazy otrzymał przywilej wolności osobistej dla siebie i swoich spadkobierców. Wraz z tym przywilejem otrzymał łan ziemi i możliwość wycinania drzew w lasach, łowienia ryb w rzekach, warzenia piwa i palenia gorzałki na swoje potrzeby, a ponadto czynił go wolniejszym od pańszczyzny, czynszów a obligował do stawiania się na wyprawy wojenne. Przywilej ten potwierdzony był dla jego potomków przez wszystkich królów polskich, aż do upadku I Rzeczypospolitej. Administracyjnie Zawada należała przez wieki do ziemi sieradzkiej. W XVI wieku podlegała pod Starostwo Olsztyńskie. Powinnością wsi było wystawianie 6 zbrojnych do obrony zamku w Olsztynie lub dostarczanie 6 wozów drewna brzozowego. Według lustracji w 1789 roku dzierżawcą wsi był Ludwig Karsznicki. Wieś posiadała karczmę i młyn w Śliwakowie. Zawada w tym czasie liczyła 82 gospodarzy. Po rozbiorach Polski Zawada wchodzi w skład Ekonomii Gidelskiej gdzie był zarząd dóbr rządowych. Po utworzeniu Księstwa Warszawskiego staje się wsią włościańską z prywatną własnością ziemi.

W centrum wsi (obecnie teren parafialny) 3 morgi ziemi należały do majątku Konary i w tym miejscu właśnie wybudowano w latach 20. XIX wieku budynek szkoły powszechnej, w którym od 1856 roku mieścił się Urząd Gminy Konary. Była to dość rozległa gmina. W latach międzywojennych należały do niej Konary, Zawada, Pacierzów, Bartkowice, Śliwaków, Grabie, Zberezka, Ludwików, Gowarczów, Widzów, Lgota Mała i Teklinów. Od roku 1935 roku mieścił się tam również posterunek policji, a od 1919 OSP. Budynek ten spłonął w latach 20. XIX wieku. W roku 1935 zbudowano nowy budynek gminy istniejący do dzisiaj. W 1904 roku rozpoczęła się budowa w Zawadzie kaplicy na ziemi, którą darowali dla wsi Lubomirscy z Kruszyny. Byli oni właścicielami Konar. Budowę kaplicy ukończono w 1907 roku, a 24 sierpnia 1919 została powołana Parafia Św. Apostołów Piotra i Pawła pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny Częstochowskiej w Zawadzie, wyodrębniona z parafii Kłomnice, do której wieś należała przez wieki. Do obecnego stanu kościół został rozbudowany w latach 1930–1935. W roku 1919 została utworzona w Zawadzie Ochotnicza Straż Pożarna, a w końcu lat 20. XX wieku została wybudowana drewniana remiza, którą w 1958 zastąpił obecny murowany budynek. W roku 1929 w Zawadzie wybuchł groźny pożar, który strawił 160 budynków w tym 30 budynków mieszkalnych.

Obecnie

Obecnie w Zawadzie mieści się Ochotnicza Straż Pożarna, Szkoła Podstawowa im. Janusza Korczaka, koło łowieckie, Związek Młodzieży Wiejskiej (ZMW) oraz parafia Św. Apostołów Piotra i Pawła.

Przy ul. Częstochowskiej znajduje się cmentarz mieszkańców wsi Zawada i Śliwaków zmarłych podczas epidemii cholery w 1852, 1866 i 1896, podczas epidemii czarnej ospy w 1873 oraz podczas epidemii grypy hiszpanki w 1917.

Cmentarz epidemiczny przy ul. Częstochowskiej

Zobacz też

• Zawada

Przypisy

Źródła

• Strona internetowa parafii Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Zawadzie