Zawisza Czarny (1961)

Zawisza Czarny
Ilustracja
Zawisza Czarny na Zatoce Gdańskiej
Poprzednie nazwy

Cietrzew

Bandera

 Polska

Numer IMO

8683028

Numer na żaglu

POL-1

Znak wywoławczy

SPGZ

Port macierzysty

Gdynia

Właściciel

Związek Harcerstwa Polskiego

Armator

Fundacja Harcerstwa Centrum Wychowania Morskiego ZHP

Dane podstawowe
Typ

B 11 (przebudowany)

Materiał

stal

Historia
Stocznia

Stocznia Północna, Gdańsk

Data budowy

1952

Dane techniczne
Liczebność załogi

46

Długość całkowita (L)

42,7 m

Długość kadłuba

36,1 m

Szerokość (B)

6,7 m

Zanurzenie (D)

4,6 m

Pojemność

164 RT

Ożaglowanie
Typ ożaglowania

szkuner sztakslowy Va Marie

Liczba żagli

10

Powierzchnia ożaglowania

439 m²

Liczba masztów

3

Napęd mechaniczny
Silnik

6MU 423

Moc silnika

390 KM

Liczba śrub napędowych

1

Zawisza Czarny (Zawisza Czarny II[1])– duży jacht morski należący do Związku Harcerstwa Polskiego.

Historia

Jacht został zbudowany w 1952 roku jako statek rybacki, a od 1961 roku, po dokonanej przebudowie jest eksploatowany jako żaglowiec. Nazwa pochodzi od rycerza Zawiszy Czarnego z Garbowa, będącego wzorem cnót rycerskich. Jest to drugi z harcerskich jachtów o tej samej nazwie, po jachcie zakupionym w 1934 roku i używanym do wybuchu II wojny światowej. Popularnie nazywany Zawias[2].

Drugi „Zawisza Czarny” to stalowy, trzymasztowy szkuner z ożaglowaniem typu Va Marie. Jednostkę zbudowano na bazie kadłuba statku rybackiego (lugrotrawlera typu B 11) „Cietrzew”, zwodowanego w 1952 r. w Stoczni Północnej w Gdańsku, który wraz z całą serią statków tego typu, potocznie nazywanych "ptaszkami", został wycofany z eksploatacji z powodu złej stateczności i zatonięcia dwóch z nich. Początkowo w 1957 roku zamierzano przebudować go na statek ratowniczy, czego nie zrealizowano[3].

Statek został w lutym 1960 roku przekazany ZHP przez Ministerstwo Żeglugi, po czym zapadła decyzja o przebudowie go na żaglowiec[3]. Prace prowadziła w 1960 roku Gdyńska Stocznia Remontowa, a dokończyła w kolejnym roku Stocznia Marynarki Wojennej[3]. Między innymi obniżono i zmieniono pokładówkę, dodano podstępkę z balastem 45 ton, w ładowni utworzono pomieszczenia mieszkalne i postawiono trzy maszty[3]. Pod bukszprytem znajduje się rzeźba, - galion, przedstawiający głowę słynnego rycerza Zawiszy Czarnego. Część źródeł podaje, że jest to oryginalny galion, który zdobił dziób dawnego harcerskiego szkunera o tej samej nazwie[4], natomiast część, że jest to wierna kopia pierwotnego galionu[5].

Banderę podniesiono 15 lipca 1961, a kapitanem został delegowany z Marynarki Wojennej kmdr Bolesław Romanowski[3]. W pierwszy rejs żaglowiec wyruszył do Leningradu i Helsinek[3], a w 1962 r. na czele harcerskiej flotylli Czerwonych Żagli popłynął do Helsinek na Światowy Festiwal Młodzieży i Studentów[6]. Ponieważ podczas rejsu okazało się, że żaglowiec jest bardzo nawietrzny, po powrocie trafił do Stoczni Remontowej w Gdańsku, gdzie dokonano zmiany ustawienia jego masztów[3].

W sezonie zimowym 1965-1966[7] statek (pod dowództwem kpt. mar. Zbigniewa Frąszczaka, również oddelegowanego z Marynarki Wojennej) został przebudowany w Szczecińskiej Stoczni Remontowej Gryfia[3]. W miejsce okrągłej rufy typowej dla statków rybackich, wykonano nową rufę z pawężą i nawisem, co "Zawiszy" dało bardziej typową dla żaglowca sylwetkę oraz przedłużyło kadłub o ponad 2 metry. Oprócz tego na fokmaszcie dodano bryfok, zainstalowano dodatkowe zbiorniki wody słodkiej i chłodnię prowiantową, wymieniono silnik z June Munktell 1003MV o mocy 300 KM na Deutsche Werke Kiel 6Mu421 o mocy 390 KM[8] pochodzący z lugrotrawlera „Korab II”[2], a agregaty prądotwórcze wymieniono na prawie nowe, też przeniesione z lugrotrawlera "Korab[7]. Po dodaniu bryfoka maksymalna powierzchnia żagli wzrosła z 439 do 625 m² (powierzchnia zasadniczego ożaglowania nie uległa zmianie), a przebudowa polepszyła własności morskie żaglowca[2].

W następnych latach Zawisza (w dalszym ciągu pod dowództwem kpt. Frąszczaka) głównie odbywał rejsy bałtyckie, ale także i dalsze, jak np.: rejs do Wielkiej Brytanii (1966 - Londyn), rejs dookoła Islandii (1969)[9], rejs na Wyspy Kanaryjskie (1970), ponowny rejs do Wielkiej Brytanii (1971 - Plymouth). W 1972 roku po raz pierwszy wziął udział w Operacji Żagiel, na trasie Helsinki - Falsterbo, zajmując 5. miejsce w klasie B[10], a w 1974 wziął udział w Operacji Żagiel ponownie[11][2]. W 1976 roku Zawisza pożeglował do USA na obchody 200-lecia państwa[2].

Zimą 1979/1980 statek przeszedł gruntowny remont z m.in. wymianą pokładówki na przedłużoną nadbudówkę oraz modernizacją pomieszczeń. Silnik pomocniczy wymieniono na wysokoprężny nawrotny silnik Deutsche Werke Kiel 6Mu423, zamontowany pierwotnie na poniemieckim holowniku „Niedźwiedź” (dawnym dozorowcu pogranicza DP-86), o mocy 390 KM (wbrew rozpowszechnionej opinii, nie pochodził on z okrętu podwodnego)[12][8].

Zawisza Czarny przy kei w Gdyni, widok od rufy
Zawisza Czarny w Helu, maj 2015 r.

W dniu 3 czerwca 1984 roku, w trakcie regat atlantyckich Cutty Sark Tall Ships’ Races, w rejonie Bermudów, w bardzo trudnych warunkach pogodowych, żaglowiec uratował osiem osób z załogi żaglowca Marques, który zatonął w gwałtownym szkwale[13]. Po wzięciu rozbitków na pokład Zawisza, pomimo wysokiego stanu morza i bardzo silnego wiatru, pozostał w rejonie wypadku poszukując pozostałych ofiar, po czym powrócił z ocalałymi na Bermudy. Kapitanem statku był wówczas j.kpt.ż.w. Jan Sauer[14][13].

W latach 1989-1990 przy okazji uczestnictwa w XIII Festiwalu Młodzieży i Studentów w Pjongjangu, opłynął dookoła kulę ziemską, płynąc przez Kanał Sueski, następnie Kanał Panamski[13]. Rejs trwał 392 dni, a pokonał on 34 170 mil morskich[13]. W latach 1996-1999 żaglowiec odbył ponad trzyletni rejs etapowy, w trakcie którego przebył 87 500 mil morskich i odwiedził 551 portów. Dowodziło nim wówczas 11 kapitanów, a brało udział 2522 uczestników[13]. Dwukrotnie (25.1. i 2.2.1999 r.) opłynął przylądek Horn.

W swych rejsach Zawisza tak jak jego poprzednik, realizuje cele statutowe harcerstwa. Należały do nich np. w 2000 Rejsy Pokoju z międzynarodową załogą, z młodzieżą państw ogarniętych konfliktami zbrojnymi na Bliskim Wschodzie.

W 2000 statek przeszedł gruntowny remont z modernizacją pomieszczeń.

Od 2006 roku uczestniczy w programie Zobaczyć Morze, a od 2011 roku rokrocznie Zawiszą harcerze przewożą Betlejemskie Światło Pokoju dla skautów z Bornholmu i Karlskrony.

Między październikiem 2020, a marcem 2021 roku statek przeszedł kolejny remont. Udało się odnowić część poszycia i wręg oraz wymienić część ścian nadbudówki. Odświeżono wszystkie magazyny na statku, wymieniono agregaty i przeprowadzono gruntowny remont głównej tablicy rozdzielczej.[15]

31 sierpnia 2022 roku Związek Harcerstwa Polskiego ogłosił konkurs w celu wyłonienia nowego armatora swojej flagowej jednostki.[16][17]

Kapitanowie Zawiszy Czarnego II

Poniższy wykaz obejmuje osoby, które w przeszłości pełniły funkcję lub aktualnie posiadają certyfikację armatora do pełnienia funkcji kapitana s/y Zawisza Czarny (stan na 10 października 2022 r.)[18][19].

  1. Maciej Adamczak
  2. Marek Brągoszewski
  3. Witold Cisowski
  4. Jan Dobrogowski
  5. Tomasz Dobrucki
  6. Andrzej Drapella †[20]
  7. Dariusz Drapella
  8. Aleksandra Emche
  9. Zbigniew Frąszczak †
  10. Tomasz Grala
  11. Franciszek Haber
  12. Jerzy Idzikowski
  13. Marek Ihnatowicz
  14. Krzysztof Januszewski †
  15. Andrzej Kałamaja
  16. Ziemowit Kłos
  17. Tomasz Kosiewicz
  18. Piotr Kowalski
  19. Tomasz Kulawik
  20. Wiktor Leszczyński
  21. Maciej Leśny
  22. Jan Ludwig (1989–1990) †[18][20]
  23. Wojciech Madej[20]
  24. Waldemar Mieczkowski[18]
  25. Alfred Naskręt
  26. Piotr Nowacki[21]
  27. Janusz Nowakowski
  28. Wilhelm Okarmus
  29. Bogdan Olszewski
  30. Czesław Pazur
  31. Stanisław Perkowski †
  32. Mirosław Peszkowski
  33. Jan Piasecki
  34. Wojciech Plewnia
  35. Krzysztof Raczyński
  36. Bolesław Romanowski †[18]
  37. Sławomir Rudnicki
  38. Jan Sauer †[20]
  39. Maciej Sodkiewicz
  40. Roman Streubel
  41. Grzegorz Studziżba
  42. Marcin Szugaj
  43. Tomasz Szwed
  44. Brunon Świątek[21]
  45. Jan Tomaszewski
  46. Ryszard Wabik
  47. Wiktor Wróblewski
  48. Janusz Zbierajewski †
  49. Andrzej Ziajko
  50. Wojciech Zientara

Przypisy

  1. ↑ Zawisza Czarny II (Polska) – ŻAGLOWCE.info [dostęp 2022-09-07] (pol.).
  2. ↑ a b c d e Kubiak 2018 ↓, s. 79.
  3. ↑ a b c d e f g h Kubiak 2018 ↓, s. 78.
  4. ↑ Strona Harcerskiego Ośrodka Morskiego w Szczecinie [1]
  5. ↑ Por. kpt. Stanisław Ludwig, "Morze", 5/1961, oraz strona "Facta Nautica" [2]
  6. ↑ Polska Kronika Filmowa: Harcerska flotylla Czerwonych Żagli podczas rejsu do Helsinek. WFDiF Warszawa, 1962. [dostęp 2015-06-14].
  7. ↑ a b J.M.: Co nowego na "Zawiszy". MORZE nr 5/426 - maj 1966. s. 11. [dostęp 2021-02-10].
  8. ↑ a b Zientara Wojciech: Silniki „Zawiszy Czarnego” - prawda ciekawsza od legendy. [dostęp 2021-02-10].
  9. ↑ 1969 – Zawiszą Czarnym dookoła Islandii. Polskie Żeglarstwo Polarne. [dostęp 2021-02-10].
  10. ↑ REGATY THE TALL SHIPS' RACES, wydarzenia.interia.pl [dostęp 2021-03-10] (pol.).
  11. ↑ Związek Harcerstwa Polskiego: ZAWISZA CZARNY II harcerski jacht szkolny (1975). [w:] aukcja Allegro [on-line]. Allegro Archiwum, 3.5.2018. [dostęp 2021-02-10].
  12. ↑ Kubiak 2018 ↓, s. 79-80.
  13. ↑ a b c d e Kubiak 2018 ↓, s. 80.
  14. ↑ „Zawisza Czarny” ma nowego kapitana, Oficjalny serwis internetowy miasta Gdynia [dostęp 2022-09-07] (pol.).
  15. ↑ Zawisza Czarny już po remoncie. Żaglowiec gotowy na nowe rejsy, www.propertydesign.pl [dostęp 2022-10-19] (pol.).
  16. ↑ ZHP poszukuje armatora s/y Zawisza Czarny, Związek Harcerstwa Polskiego [dostęp 2022-10-19] (ang.).
  17. ↑ Informacje o konkursie na armatora s/y Zawisza Czarny, Związek Harcerstwa Polskiego [dostęp 2022-10-19] (ang.).
  18. ↑ a b c d Zawisza Czarny, cwm.edu.pl [dostęp 2022-10-19].
  19. ↑ Nowi kapitanowie s/y Zawisza Czarny II, cwm.edu.pl [dostęp 2022-10-19].
  20. ↑ a b c d „Zawisza Czarny” ma nowego kapitana, Oficjalny serwis internetowy miasta Gdynia [dostęp 2022-11-08] (pol.).
  21. ↑ a b BS, Nowi kapitanowie s/y Zawisza Czarny II, Polski Portal Morski, 3 listopada 2021 [dostęp 2022-11-08] (pol.).

Bibliografia

  • Krzysztof Kubiak. Harcerski statek żaglowy Zawisza Czarny. „Morze”. Nr 2/2018. IV (29), luty 2018. Warszawa. ISSN 2543-5469. 

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

SyZawiszCzarnyII.jpg
Autor: Piotr Berliński, Licencja: CC BY-SA 3.0

żaglowiec Zawisza Czarny II, Polish sailing vessel

Ship

  • Type: 3-MAST-STAGSEGELSCHONER
  • 1952 Built by Stocznia Pólnocna, Gdansk, Poland
  • Overall length: 42.90 m
  • Length (hull): 36.07 m
  • Breadth: 6.76 m
  • Draught: 4.60 m
  • Sail area: 550 m2
  • Main engine: DKW Diesel, 300 Pk

History

  • 1952 Named: Zawisza Czarny as fishing vessel Flag: Poland
  • 1961 Sold to the Polish sea scouts and converted to a training and adventure ship Registered port: Kolobrzeg Flag Poland
  • 1967 Extended by 3 meters during further work.
Zawisza Czarny A 0797 06.jpg
Autor: Ciacho5, Licencja: CC BY-SA 4.0
Harcerski żaglowiec Zawisza Czarny w porcie w Gdyni.
Flag of Poland (with coat of arms).svg
Flaga Polski z godłem, wersja symboliczna. Oparta na Image:Flag of Poland.svg i Image:Herb Polski.svg. Uwaga: godło użyte w tej grafice nie jest oficjalne. Oficjalna wersja godła nie jest jeszcze dostępna w formacie wektorowym, stąd zamieszczono poniżej dodatkową wersję tej grafiki w formacie PNG, w której użyto poprawnego wizerunku godła.
Zawisza Czarny-Hel.jpg
Autor: Vwsmok, Licencja: CC BY-SA 4.0
port w Helu, maj 2015