Zawisza z Falkenštejnu

Zawisza z Falkenštejnu, cz. Záviš z Falkenštejna (ur. ok. 1250; zm. 24 sierpnia 1290) – czeski rycerz, mąż królowej Kunegundy Halickiej

Zawisza pochodził z krumlovskiej linii potężnego rodu Witkowców. Był prawdopodobnie drugim synem Budziwoja z Krumlova i jego żony Perchty z Falkenštejnu, córki Konrada II z Falkenštejnu. Określenie z Falkenštejnu pochodzi zapewne od zamku Falkenstein nad rzeką Ranną. Według innych badaczy chodzi o zamek w powiecie Valtice nad dolnym Dunajem, Falkestein w Bawarii lub Sokolčí hrad nad rzeką Černá, który także był nazywany Falkenstein. W latach 1276-1277 Zawisza wziął udział w powstaniu Witkowców, panów z Rýzmburka i rycerstwa austriackiego przeciw królowi Przemysłowi Ottokarowi II.

Królowa Kunegunda i Zawisza z Falkenštejnu

Po śmierci Przemysła Ottokara II w bitwie pod Suchymi Krutami jego żona Kunegunda Halicka i syn Wacław zostali w 1279 internowani na zamku Bezděz przez swojego krewnego margrabiego brandenburskiego Ottona V Długiego, do którego królowa zwróciła się o opiekę nad sobą i synem. Kunegundzie udało się uciec. Zamieszkała na ziemi opawskiej w swoich majątkach wdowich. Tam poznała burgrabiego opawskiego Zawiszę z Falkenštejnu, który wkrótce został jej kochankiem. W 1281 lub 1282 narodził się ich syn Jan z Falkenštejnu. Po powrocie w 1283 z brandenburskiej niewoli syna Wacława Zawiszy udało się zyskać ogromny wpływ na młodego króla. W czerwcu 1284 Kunegunda i Zawisza wzięli ślub. Królowa była jego drugą żoną. Z pierwszego małżeństwa miał córkę, która została żoną Hynka Krušiny I z Lichtenburka. Imiona pierwszej żony i córki z tego związku są nieznane.

Zawisza usiłował uzyskać księstwo opawskie. Jego wzrastające znaczenie wywołało zaniepokojenie króla niemieckiego Rudolfa z Habsburga. W styczniu w Chebie jego córka Guta poślubiła Wacława II, ale zaraz po ceremonii wróciła wraz z ojcem do Niemiec. Rudolf motywował swoją decyzję zepsuciem panującym na czeskim dworze. Wówczas także władca Niemiec zawarł układ z zagrożonym przez Zawiszę księciem opawskim Mikołajem I i wydał za niego swoją krewną.

Ścięcie Zawiszy z Falkenštejnu

W 1285 zmarła królowa Kunegunda, ale to nie wpłynęło na pozycję Zawiszy. Szukając przeciwwagi wobec bliskich związków Czech z Habsburgami za zgodą Wacława II postanowił ożenić się z Elżbietą Kumanką, siostrą króla węgierskiego Władysława IV Kumańczyka. Zawisza długo przebywał na Węgrzech co dało czas jego przeciwnikom. Na ich czele stali królowa Guta (przybyła do Czech w 1287) i biskup Tobiasz z Bechyně. Udało im się przeciągnąć na swoją stronę Wacława II. Zawisza po powrocie do Czech zamieszkał z żoną na zamku Svojanov. W styczniu 1289 zaprosił króla na chrzciny swojego syna. Władca wstępnie wyraził zgodę, ale zażyczył sobie by Zawisza przybył zaprosić go osobiście. Wówczas został aresztowany pod zarzutem zdrady i przygotowywania zamachu na życie króla. Oskarżenia nie były prawdziwe.

W 1290 Mikołaj Opawski wraz z uwięzionym Zawiszą pojechali do południowych Czech. Książę opawski jeździł z więźniem od zamku do zamku. Grożąc jego egzekucją wymuszał na zwolennikach Zawiszy ich kapitulację. Pan zamku Hluboká nad Vltavou Vítek z Krumlova odmówił poddania twierdzy. Wówczas Mikołaj Opawski polecił stracić Zawiszę. Za zgodą Wacława II jego ciało zostało pochowane w klasztorze w Vyšším Brodzie.

Bibliografia

• Hádek C., Konec Přemyslovců v Čechách Praha 2006.
• Charvátová K., Václav II, Praha 2007.
• Žemlička J., Století posledních Přemyslovců, Praha 1986].
• Šarochová G. V., Radostný úděl vdovský. Královny - vdovy přemyslovských Čech Praha 2004.
• Šusta J., Záviš z Falkenštejna, in Úvahy a drobné práce historické, Praha 1934.
• Vaníček V., Velké dějiny zemí Koruny České, t. 3, Praha-Litomyšl 2002.