Zbigniew Ćwiąkalski

Zbigniew Ćwiąkalski

Data i miejsce urodzenia	9 marca 1950 Łańcut
Minister sprawiedliwości, prokurator generalny
Okres	od 16 listopada 2007 do 20 stycznia 2009
Poprzednik	Zbigniew Ziobro
Następca	Andrzej Czuma
Odznaczenia
Strona internetowa

Zbigniew Czesław Ćwiąkalski (ur. 9 marca 1950 w Łańcucie) – polski polityk i prawnik, adwokat, profesor nauk społecznych, nauczyciel akademicki związany z Uniwersytetem Jagiellońskim, w latach 2007–2009 minister sprawiedliwości i prokurator generalny.

Życiorys

Wykształcenie i działalność naukowa

Pochodzi z rodziny prawniczej, jego ojciec Czesław był sędzią i radcą prawnym^[1]. Urodził się w Łańcucie, gdzie po II wojnie światowej zamieszkał jego pochodzący z Buczacza ojciec^[2][3]. W 1968 został absolwentem I Liceum Ogólnokształcącego im. Henryka Sienkiewicza w Łańcucie. W 1972 ukończył studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. Następnie odbył trzyletnią aplikację sądową, zakończoną w 1975 zdanym egzaminem sędziowskim. W 1979 obronił na Wydziale Prawa i Administracji UJ dysertację doktorską, nagrodzoną w 1980 drugim miejscem w konkursie redakcji „Państwa i Prawa”^[4]. W 1991 uzyskał stopień naukowy doktora habilitowanego nauk prawnych w zakresie prawa. Specjalizuje się w zagadnieniach dotyczących prawa karnego. 21 lipca 2020 otrzymał tytuł profesora nauk społecznych^[5].

Odbywał półtoraroczne stypendium Humboldta (1986–1988) w Max-Planck-Institut für ausländisches und internationales Strafrecht we Freiburgu pod kierownictwem profesora Albina Esera^[6]. Przebywał również w tym instytucie na stypendiach w latach 1991–1992 oraz 2005, odbywał staż także na Uniwersytecie w Kolonii pod kierunkiem profesora Hansa Joachima Hirscha.

Został pracownikiem naukowym Katedry Prawa Karnego Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Wyższej Szkoły Prawa i Administracji w Przemyślu. Wykładał również na Uniwersytecie Rzeszowskim (jako pracownik Zakładu Prawa Karnego i Postępowania Karnego). Obejmował na tych uczelniach stanowiska profesorskie. Pod jego kierunkiem stopień naukowy doktora uzyskała w 2003 Maria Szczepaniec^[7].

Należy do Towarzystwa Naukowego Prawa Karnego. W latach 1978–1982 pełnił funkcję prezesa Towarzystwa Asystentów UJ. Od 1982 do 1985 był przedstawicielem pomocniczych pracowników naukowych w pierwszej Radzie Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Należy także do Krakowskiego Towarzystwa Przemysłowego. Był współzałożycielem Pierwszego Polsko-Amerykańskiego Banku w Krakowie. Został członkiem Komitetu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk w kadencjach 2007–2010, 2011–2014, 2020–2023^[8].

Praktyka adwokacka

Od 1995 wykonywał czynnie zawód adwokata. Był obrońcą m.in. w dwóch procesach byłego prezesa PKN Orlen Andrzeja Modrzejewskiego (prawomocnie uniewinnionego) oraz pilota Henryka Serdy, oskarżonego w procesie dotyczącym akcji ratunkowej w stosunku do uczniów liceum z Tychów pod Rysami (również prawomocnie uniewinnionego). Reprezentował także Donalda Tuska i Hannę Gronkiewicz-Waltz w procesie o zniesławienie wytoczonym im z oskarżenia prywatnego przez byłych działaczy PO związanych z Pawłem Piskorskim^[9]. Napisał również opinię prawną (tzw. ekspercką w oparciu m.in. o orzeczenia Sądu Najwyższego) dowodzącą, że nie można postawić Ryszardowi Krauze zarzutów karnych^[10]. Był ponadto obrońcą m.in. byłego senatora Henryka Stokłosy^[11]. Przygotował opartą o napisany przez siebie artykuł ekspertyzę dotyczącą wykładni jednego z przepisów kodeksu karnego na zlecenie kancelarii prawnej, reprezentującej m.in. Krzysztofa Popendę i Marka Dochnala^[12].

Był również jednym z pełnomocników oskarżyciela posiłkowego PKP Polskie Linie Kolejowe w procesie przeciwko dyżurnym ruchu w związku z katastrofą kolejową pod Szczekocinami^[13]. Został obrońcą Tomasza Komendy, który w 2018 został uniewinniony w postępowaniu wznowieniowym przez Sąd Najwyższy, a uprzednio spędził 18 lat w izolacji więziennej za niepopełnione przestępstwo^[14]. W 2021 Sąd Okręgowy w Opolu przyznał reprezentowanemu przez niego Tomaszowi Komendzie 12 milionów złotych zadośćuczynienia i ponad 800 tysięcy złotych odszkodowania^[15]. W 2021 za jego zaangażowanie w reprezentowanie Tomasza Komendy Towarzystwo Jana Karskiego przyznało mu Medal 75-lecia Misji Jana Karskiego^[16].

Został współzałożycielem kancelarii adwokatów i radców prawnych „SPCG T. Studnicki, K. Płeszka, Z. Ćwiąkalski, J. Górski Spółka Komandytowa” z siedzibą w Krakowie^[17]. 15 listopada 2007 w związku z objęciem funkcji publicznej zawiesił czasowo wykonywanie praktyki adwokackiej.

Działalność społeczna i polityczna

W latach 1972–1981 należał do PZPR, był przez dwuletnią kadencję przewodniczącym jednej z trzech wydziałowych podstawowych organizacji partyjnych^[10]. W 1981 wstąpił do „Solidarności”. W latach 1982–1985 jako przedstawiciel tzw. pomocniczych pracowników naukowych był członkiem Prezydium Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego, skupiającej m.in. usuniętych w stanie wojennym rektorów wyższych uczelni (takich jak Roman Ciesielski, August Chełkowski czy Robert Głębocki).

Według dokumentów IPN został zarejestrowany jako kandydat na tajnego współpracownika Służby Bezpieczeństwa w 1985^[18]. Zbigniew Ćwiąkalski odmówił jakiejkolwiek propozycji współpracy, a sam fakt zarejestrowania powiązał z wyjazdem na półtoraroczne stypendium do RFN w 1986^[19].

Po 1989 był nieformalnym doradcą kilku posłów Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. W latach 1991–1996 doradzał ministrom edukacji narodowej, a okresie 1992–1993 premier Hannie Suchockiej (odpowiadał wówczas m.in. za ustawę o świadku koronnym). Pełnił też funkcję eksperta komisji sejmowych. Był również członkiem organizowanej przez Andrzeja Olechowskiego rady programowej Platformy Obywatelskiej.

W okresie rządów PiS wypowiadał się krytycznie wobec działalności ministra sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry.

Znalazł się wśród sygnatariuszy Ruchu na rzecz Demokracji, a także wszedł w skład komitetu honorowego Platformy Obywatelskiej w przedterminowych wyborach parlamentarnych. Nie należy do partii politycznej.

Od 16 listopada 2007 był ministrem sprawiedliwości i prokuratorem generalnym w pierwszym rządzie Donalda Tuska. 20 stycznia 2009 podał się do dymisji, która została przyjęta. Decyzję tę motywował odpowiedzialnością polityczną w związku z samobójstwem Roberta Pazika, skazanego za współudział w porwaniu i zabójstwie Krzysztofa Olewnika^[20]. Dzień po złożeniu rezygnacji został odwołany.

W 2015 został członkiem honorowego komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego przed wyborami prezydenckimi w Polsce w 2015^[21].

Życie prywatne

Jest żonaty z Marią, ma córkę Bogumiłę^[22] i syna Piotra^[23]. Mieszka w Krakowie. W 2004 Zbigniew Ćwiąkalski zagrał egzaminatora głównego bohatera w komedii Juliusza Machulskiego Vinci^[24].

Publikacje

• Nadzwyczajne złagodzenie kary w praktyce sądowej, 1982.
• Kodeks karny. Komentarz (współautor), 1990.
• Błąd co do bezprawności czynu w polskim prawie karnym, 1991.

Odznaczenia

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski – 2011 (za wybitne zasługi w pracy naukowo-badawczej, za osiągnięcia w działalności dydaktycznej i społecznej)^[25]

Przypisy

Bibliografia

• Prof. dr hab. Zbigniew Czesław Ćwiąkalski, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [online] [dostęp 2020-08-10] .