Zbigniew Dunin-Wąsowicz

Zbigniew Dunin-Wąsowicz

rotmistrz
Data i miejsce urodzenia	14 października 1882 Brzeżany
Data i miejsce śmierci	13 czerwca 1915 Rokitna
Przebieg służby
Lata służby	1905–1915
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa: bitwa pod Mołotkowem bitwa pod Kirlibabą Szarża pod Rokitną
Odznaczenia

Zbigniew Dymitr Dunin-Wąsowicz (ur. 14 października 1882 w Brzeżanach, zm. 13 czerwca 1915 pod Rokitną) – polski dowódca wojskowy, rotmistrz Legionów Polskich.

Pogrzeb rtm. Wąsowicza i innych poległych pod Rokitną

Portret rotmistrza Zbigniewa Wąsowicza Kasper Żelechowski (1916)

Grób rotmistrza przed 1919

Cmentarz Rakowicki - pomnik na grobie

Rodzina

Był synem Bolesława, polskiego oficera cesarskiej i królewskiej armii i szambelana dworu cesarskiego i wnukiem, w prostej linii, szwoleżera Mikołaja Dunin-Wąsowicza – uczestnika bitwy pod Somosierrą oraz starszym bratem Bolesława. Jego powinowatym był Jan Kosina^[1].

Kariera wojskowa

Po ukończeniu korpusu kadetów w Łobzowie (dziś dzielnica Krakowa) poświęcił się zawodowej służbie wojskowej. Mianowany podporucznikiem kawalerii austriackiej w 1910 roku służył w 13 pułku ułanów. W 1912 roku w stopniu porucznika kawalerii na własną prośbę przeszedł do rezerwy. Związał się z ruchem strzeleckim. Po ogłoszeniu mobilizacji przybył do Brzeżan, gdzie objął kierownictwo wyszkolenia pozostałych w obozie strzelców. W krótkim czasie zrezygnował z pełnionej funkcji i wyjechał najpierw do Lwowa, a później do Krakowa, gdzie 11 sierpnia objął dowództwo oddziału Sokołów Konnych przy oddziałach Piłsudskiego. Brał udział w potyczkach w okolicy Kielc. Po połączeniu jego oddziału z oddziałem Władysława Beliny-Prażmowskiego 23 sierpnia został oddelegowany z powrotem do Krakowa w celu organizowania i szkolenia kolejnych oddziałów kawalerii Legionów Polskich. W Przegorzałach koło Krakowa i w Krakowie przy ul. Smoleńsk w stajniach konnego Sokoła sformował 2 i 3^[2] szwadron kawalerii Legionów Polskich. Początkiem września objął dowództwo 2 szwadronu^[2], który w październiku skierowano na Węgry i włączono w skład II Brygady Legionów Polskich^[2]. Na czele 2 szwadronu po przejściu na teren Polski stoczył 26 października 1914 pod Cycułowem w okolicy Stanisławowa swój pierwszy bój^[2]. W uznaniu zasług, głównie w czasie walk pod Cucyłowem został 5 listopada mianowany na rotmistrza kawalerii. Walczył w czterodniowej bitwie II Brygady pod Mołotkowem^[2]. Brał udział w kampanii na Huculszczyźnie od 26 listopada do 8 grudnia 1914, a w styczniu 1915 został przerzucony wraz ze szwadronem na zagrożony odcinek węgierskiej granicy^[2]. Walczył na Bukowinie i we wschodniej Małopolsce, gdzie z 2 szwadronem stoczył pod Tłumaczem zacięty bój^[2].

Gdy na początku czerwca 1915 formacje II Brygady uległy reorganizacji rotmistrz Zbigniew Dunin-Wąsowicz został dowódcą 2 dywizjonu kawalerii (2 i 3 szwadron) II Brygady^[3]. Zginął 13 czerwca 1915 roku^[2] prowadząc szarżę pod Rokitną na czele szwadronu liczącego 63 ułanów^[2]. Jego śmierć opisał uczestnik szarży Stanisław Rostworowski:

Rotmistrz krzyknął: Zdawajsia! i stała się rzecz nieoczekiwana. Ci ukryci w głębokim okopie sołdaci rosyjscy, których ułani nawet szablą dosięgnąć nie mogli, zdrętwieli na widok pędzących, ręce wznieśli do góry i o zmiłowanie prosili.
Okop był zdobyty. Ale z lewej i prawej flanki ogień nie zesłabł: owszem. wzmógł się jeszcze.
Padła "Hochla" pod rotmistrzem, chcieli go ratować – dał znak ręką, by jechali dalej, z rewolwerem w ręku zerwał się, strzelił kilkakrotnie wzdłuż okopu, ale wnet się zachwiał, słaniając się przeszedł kilkanaście kroków i upadł z przestrzelonym bokiem. Krew musiała gwałtownie uchodzić, osłabł – i usnął na wieki.

Pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie (grobowiec zbiorowy rokitniańczyków – kwatera 67). Ich uroczysty pogrzeb w Krakowie odbył się 25 lutego 1923^[4][5].

Upamiętnienie

• Rotmistrzowi poświęcona jest również pieśń legionowa z okresu I wojny światowej pt. Pieśń Szwadronu Wąsowicza

"Nasz Wąsowicz, chłop morowy,
Zbił Moskali w Cucyłowej.

Odznaczył się szwadron drugi,
Wrażej krwi on przelał strugi.
1915 Pieśń Szwadronu Wąsowicza^[6]

• W 1915 w Wiedniu został wybity medal upamiętniający szarżę pod Rokitną, zaprojektowany przez Jana Raszkę, na którego awersie widnieją popiersia poległych tam rtm. Zbigniewa Wąsowicza, por. Kisielnickiego i por. Włodka^[7].
• Rotmistrza upamiętnił w wierszu pt. Rotmistrzowej sławie poeta legionowy Józef Mączka^[8].
• 13 czerwca 1936 we Lwowie prezydent miasta Stanisław Ostrowski odsłonił tablcę z okazji przemianowania dotychczasowej ul. Cetnerowskiej na ul. rtm. Dunin-Wąsowicza^[9][10].
• W Krakowie jedną z bocznych ulic Alei Krasińskiego nazwano imieniem rotmistrza Dunin-Wąsowicza.

Odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 5397^[11].
• Krzyż Niepodległości (6 czerwca 1931, za pracę w dziele odzyskania niepodległości)^[12]

Przypisy

Bibliografia

• Marian Kukiel, Dzieje polityczne Europy od rewolucji francuskiej 1789-1921, Londyn: PULS Publications, 1992
• August Krasicki Dziennik z kampanii rosyjskiej 1914-1926 Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1988.
• Stanisław Rostworowski Nie Tylko Pierwsza Brygada (1914-1918) Z Legionami na bój P.W. EGROSS – Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1993, ISBN 83-85253-05-X
• Andrzej CzesławA.C. Żak Andrzej CzesławA.C., Rokitna 1915, Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994, ISBN 83-11-08294-4, OCLC 69461342 .
• Wacław Lipiński Walka zbrojna o niepodległość Polski w latach 1905-1918 Oficyna Wydawnicza VOLUMEN, Warszawa 1990, ISBN 83-85218-00-9 (przedruk z 1935 roku).
• Michał Klimecki, Władysław Klimczak Legiony Polskie, Bellona, Warszawa 1990, ISBN 83-11-07863-7.
• Cezary Leżeński / Lesław Kukawski: O kawalerii polskiej XX wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991, s. 25. ISBN 83-04-03364-X.