Zbigniew Gajewski

Zbigniew Gajewski (ur. 10 marca 1907 w Rzeszowie, zm. 20 lutego 1972 w Poznaniu) – polski działacz ruchu robotniczego, autor wspomnień z okresu międzywojennego.

Życiorys

Wczesne lata

Urodził się w Rzeszowie w rodzinie inżyniera mechanika Wiktora Gajewskiego (1873-1944[1]) i Emilii z domu Wójtowicz[2][3]. Z uwagi na pracę ojca rodzina często zmieniała miejsce zamieszkania. Szkołę powszechną ukończył w Żywcu, po czym w 1919 roku rodzina przeniosła się do Poznania. Od tego roku rozpoczął naukę w Gimnazjum im. Karola Marcinkowskiego. W 1920 roku wstąpił przygimnazjalnej 15 Poznańskiej Drużyny Harcerskiej im. Waleriana Łukasińskiego, z której odszedł z powodu zmiany patrona na Stanisława Żółkiewskiego. Sprzeciw ten miał być powodem wyrzucenia Gajewskiego ze szkoły[4]. Ostatecznie w 1928 roku ukończył Państwową Szkołę Budownictwa (dzisiaj Zespół Szkół Budownictwa nr 1 w Poznaniu) z dyplomem technika robót drogowych, kolejowych i wodnych[3].

Działalność przed II wojną światową

W grudniu 1931 roku rozpoczął pracę w Polskich Kolejach Państwowych. Związał się wówczas z Związkiem Zawodowym Kolejarzy (związanym politycznie z Polską Partią Socjalistyczną). W 1932 roku trafił do Organizacji Młodzieżowej Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego (OMTUR). W latach 1934-1936 wykładał dla młodzieży turowskiej zagadnienia z zakresu polityki i historii. Po zmianach organizacyjnych (rozdzieleniu młodzieży OMTUR-owskiej do Czerwonego Harcerstwa i Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego) został wybrany na przewodniczącego oddziału TUR w Poznaniu[5][6].

W 1932 roku zamieszkał w Swarzędzu, gdzie wspólnie z Franciszkiem Rybczyńskim i Szczepanem Pokornowskim podjął próbę utworzenia siedziby związku zawodowego pracowników huty szkła w Antoninku. Nieudana próba zakończyła się awanturą, a Pokornowskiego i Gajewskiego ksiądz proboszcz parafii swarzędzkiej Stanisław Koźlik oczernił na mszy[7].

W 1935 roku został wybrany na sekretarza Okręgowego Komitetu Robotniczego PPS w Poznaniu, a w listopadzie 1936 został wybrany jego przewodniczącym. Gajewski miał wówczas opinię jednolitofrontowca (popierającego współdziałanie PPS z KPP). Wybór Gajewskiego wywołał sprzeciw takich działaczy jak Franciszek Kowalewski i Stanisław Turtoń. Po interwencji władz centralnych PPS (Tomasza Arciszewskiego), unieważniono wybory, a dwa miesiące później przeniesiono służbowo Gajewskiego do Jarocina[7].

W 1937 roku został aresztowany pod zarzutem działalności komunistycznej w Krotoszynie, ponieważ w notatkach członka tamtejszej komórki KPP znaleziono adres Gajewskiego[8]. Obrońcą Gajewskiego w procesie był jego brat. Ostatecznie został skazany na 6 lat więzienia. Wyrok odbywał w Rawiczu, będąc członkiem Komuny Więziennej. W więzieniu poznał Marcelego Nowotkę i Jana Izydorczyka. Po napadzie Niemiec na Polskę został wypuszczony z więzienia i wrócił do Swarzędza[9]

Był członkiem Polskiego Związku Myśli Wolnej[10].

Okres II Wojny Światowej

Początkowo pracował jako robotnik w Poznaniu. W 1940 roku znalazł się w obozie przesiedleńczym na Głównej, skąd wspólnie z rodziną został wysłany do Generalnego Gubernatorstwa[11]. Trafił do Słodkowa koło Kraśnika, a później do Rzeszowa. W latach okupacji był żołnierzem rzeszowskiej Armii Krajowej[3].

Działalność powojenna

Do Poznania wrócił w 1945 roku. Wstąpił do lubelskiej PPS. Był zwolennikiem zjednoczenia PPR i PPS. Początkowo pracował w aparacie partyjnym, a później w latach 1947-1961 w Dyrekcji Okręgowej PKP, Zjednoczeniu Robót Inżynieryjnych i Wojewódzkim Zarządzie Dróg Publicznych. W 1961 roku przeszedł na emeryturę. Był działaczem W ostatnich latach życia zaangażował się w spisywanie wspomnień ze swojego życia. Działał w PZPR i ZBOWiD[3].

Zmarł w 1972 roku. Został pochowany na Cmentarzu Junikowskim w Poznaniu[12].

Rodzina

Jego ojciec Wiktor Gajewski, inżynier był zaangażowanym członkiem poznańskiego Stowarzyszenia Inżynierów[13]. Starszy brat, również Wiktor (1899-1940) był prawnikiem, adwokatem w Nakle nad Notecią, ofiarą zbrodni katyńskiej[14][15][16]. Siostry Ludmiła i Stefania były lekarkami[17].

Był żonaty z Pelagią Szałek, z którą nie miał dzieci[3].

Przypisy

  1. ↑ GROBONET 2.6 - wyszukiwarka osób pochowanych - Cmentarze w Rzeszowie, www.grobonet.erzeszow.pl [dostęp 2018-06-13] (pol.).
  2. ↑ Akta ewidencji ludności - Wiktor Gajewski (ojciec).
  3. ↑ a b c d e Kazimierz Robakowski, Wielkopolski słownik biograficzny, 1983.
  4. ↑ Zbigniew Gajewski, Stosunki koleżeńskie w gimnazjum im. Karola Marcinkowskiego w roku szkolnym 1919/1920 ,O Poznaniu: wspomnienia sercem pisane, 1992.
  5. ↑ Zbigniew Gajewski, Ze wspomnień osobistych OMTUROWCA, [w:] Zwycięska Wiosna: Z dziejów postępowej i rewolucyjnej młodzieży wielkopolskiej, Wydawnictwo Poznańskie, 1958, s. 129-136.???
  6. ↑ Zbigniew Gajewski, TUR i PPS w Poznaniu (1936-1939), [w:] Kartki robotniczych wspomnień: Z życia i walki w Wielkopolsce w latach 1918-1945, 1972, s. 279.url
  7. ↑ a b Szczepan Pokornowski, Z działalności socjalistycznej w Swarzędzu (1930-1937), [w:] Kartki robotniczych wspomnień: Z życia i walki w Wielkopolsce w latach 1918-1945, 1972.url
  8. ↑ Polona, polona.pl [dostęp 2018-06-21].
  9. ↑ Zbigniew Gajewski, Ostatnie lata komuny rawickiej, [w:] Kartki Robotniczych Wspomnień: Z życia i walki w Wielkopolsce 1918-1945, 1972.url
  10. ↑ Jerzy Topolski, Dzieje Poznania w latach 1793-1945: 1918-1945, t. 2, 1988, s. 1121.
  11. ↑ Maria Rutkowska, Lager Glowna: niemiecki obóz przesiedleńczy na Głównej w Poznaniu dla ludności polskiej (1939-1940), Instytut Zachodni, 2008, s. 662.
  12. ↑ Poznan.pl - Plan Poznania - Cmentarze, www.poznan.pl [dostęp 2018-06-20] (pol.).
  13. ↑ Dziennik Poznański 1938.04.07 R.80 nr80, Drukarnia Dziennika Poznańskiego S.A., 7 kwietnia 1938 [dostęp 2018-06-17].
  14. ↑ Akta ewidencji ludności - Wiktor Gajewski.
  15. ↑ Wiktor Gajewski, nekropole.info [dostęp 2018-06-17] (pol.).
  16. ↑ Andrzej Stoga, Adwokaci polscy : ofiary NKWD w ZSRR – 1940 r., 1996, s. 99.
  17. ↑ Full text of "Lists of Polish Medical Personnel", archive.org [dostęp 2018-06-20] (ang.).

Bibliografia

  • Kazimierz Robakowski: Zbigniew Gajewski, [w:] "Wielkopolski słownik biograficzny", 1983.
  • Zbigniew Gajewski: Ze wspomnień osobistych omturowca, [w:] Zwycięska wiosna: wspomnienia i dokumenty z dziejów walki postępowej i rewolucyjnej młodzieży wielkopolskiej, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1958.
  • Zbigniew Gajewski Stosunki koleżeńskie w gimnazjum im. Karola Marcinkowskiego w roku szkolnym 1919/1920, [w:] O Poznaniu: wspomnienia sercem pisane, Wydawnictwo Miejskie, Poznań 1992.
  • Opr. Antoni Czubiński i Marian Olszewski: Kartki robotniczych wspomnień: z życia i walki w Wielkopolsce w latach 1918-1945, Wydawnictwo Poznańskie, 1972.