Zbigniew Gluza

Zbigniew Gluza

Zbigniew Gluza (2022)
Data i miejsce urodzenia	7 kwietnia 1955 Warszawa
Zawód, zajęcie	dziennikarz, redaktor, wydawca
Alma Mater	Politechnika Warszawska
Odznaczenia

Zbigniew Grzegorz Gluza (ur. 7 kwietnia 1955 w Warszawie^[1]) – polski dziennikarz, redaktor i wydawca, twórca Ośrodka Karta, działacz opozycji w okresie PRL.

Życiorys

W 1979 ukończył studia na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej. Po studiach podjął pracę redaktora w miesięczniku „Informatyka”^[2], w 1984 współtworzył pierwsze w Polsce czasopismo mikrokomputerowe w postaci dodatku „Mikroklan”^[1][2].

W 1980 został członkiem Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”^[1]. W 1981 przygotowywał jako redaktor naczelny nowe niezależne pismo społeczne „Odmowa”, którego pierwszy numer miał ukazać się pod koniec grudnia tegoż roku^[3]. Rozpoczęcie wydawania tego periodyku zostało uniemożliwione przez wprowadzenie stanu wojennego^[4]. 4 stycznia 1982 Zbigniew Gluza wraz z grupą przyjaciół (w tym późniejszą żoną Alicją Wancerz) utworzył podziemną gazetkę „Karta”^[3], która później przekształciła się w książkowy almanach poświęcony tematyce wolności w świecie dyktatur – kwartalnik „Karta”. Zbigniew Gluza pełnił funkcję jej redaktora naczelnego.

W czasie studiów działał w środowisku teatru alternatywnego, w 1982 opublikował w drugim obiegu Ósmy dzień^[2], dokumentalną monografię Teatru Ósmego Dnia. W podziemiu opublikował także autorskie książki Epizod – dziennik zamknięcia (Przedświt, 1988) oraz jako redaktor prowadzący W stanie (Przedświt, 1984) i Polityczni (Przedświt, 1988).

Za prowadzoną działalność w marcu 1985 został tymczasowo aresztowany, następnie skazany, zwolniono go we wrześniu tegoż roku. Utracił wówczas zatrudnienie w redakcji „Informatyki”^[1]. W latach 1986–1990 pracował jako redaktor w Polskim Towarzystwie Psychologicznym^[2]. W 1987 był inicjatorem niezależnego ogólnopolskiego Archiwum Wschodniego^[4], zajmującego się dokumentowaniem dwudziestowiecznej, w tym przemilczanej w okresie komunistycznym, historii Polski i Europy Wschodniej^[2].

Po 1989 inicjator, a następnie prezes dwóch fundacji (Fundacji Archiwum Wschodniego i Fundacji Karta), połączonych następnie w Fundację Ośrodka Karta prowadzącą Ośrodek Karta. Od 1990 jest redaktorem naczelnym kwartalnika historycznego „Karta”^[1][2]. Jest inicjatorem programów, takich jak „Wspólne Miejsce – Europa Wschodnia”, „Indeks Represjonowanych” czy „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”, pomysłodawcą słowników biograficznych opozycjonistów i dysydentów, współinicjatorem Domu Spotkań z Historią i przewodniczącym jego rady programowej (od 2006), współzałożycielem Rady Archiwów Społecznych. Powołany w skład kolegium programowo-historycznego Europejskiego Centrum Solidarności w Gdańsku^[1] oraz Rady Archiwalnej przy Naczelnym Dyrektorze Archiwów Państwowych (2013–2015), a także na przewodniczącego Komitetu Ogrodu Sprawiedliwych w Warszawie (od 2014)^[5]. Jako redaktor naczelny wydawnictwa Karta zajął się również prowadzeniem serii wydawniczych w tym albumów najważniejszych wydarzeń Polski w XX wieku, a także książek wspomnieniowych wydawanych w seriach Świadectwa i Żydzi polscy. Autor i współautor kilkudziesięciu wystaw, m.in. Oblicza totalitaryzmu, Dni „Solidarności”, Bramy wolności. Od „Solidarności” do zjednoczenia Niemiec, Koniec Jałty.

Życie prywatne

Jest żonaty z Alicją Wancerz-Gluzą. Mają córkę Martynę^[2].

Odznaczenia i wyróżnienia

W 2011 odznaczony przez prezydenta Bronisława Komorowskiego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski^[6]. W 2019 odznaczony przez prezydenta Andrzeja Dudę Medalem Stulecia Odzyskanej Niepodległości^[7].

W 1986 wyróżniony przez Polcul Foundation^[2]. Otrzymał także przyznawany przez redakcję „Tygodnika Powszechnego” Medal św. Jerzego (2001), Nagrodę „Rzeczpospolitej” im. Jerzego Giedroycia (2002)^[4] oraz Medal „10 lat Instytutu Pamięci Narodowej” (2010)^[8]. Wyróżniony nagrodą „Joseph Conrad Literature Medal” przez Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce (2013)^[9]. W 2016 Zbigniew Gluza i Alicja Wancerz-Gluza otrzymali Nagrodę Jaromíra Šavrdy, przyznawaną przez działające w Czechach stowarzyszenie obywatelskiej PANT i nadawaną osobom aktywnie działającym na rzecz szerzenia prawdy o okresie komunizmu^[10][11].

Przypisy