Zbigniew Pilawski

Zbigniew Władysław Pilawski
Jastrzębiec, Ostoja
Data i miejsce urodzenia

19 czerwca 1922
Lublin

Data i miejsce śmierci

3 lipca 1987
Szczecin

Miejsce spoczynku

Rudnik nad Sanem

Zawód, zajęcie

lekarz-ginekolog

Narodowość

polska

Tytuł naukowy

doc. dr hab.

Edukacja

szkoła powszechna w Rudniku nad Sanem, Państwowe Gimnazjum im. Stefana Czarnieckiego w Nisku

Alma Mater

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Pomorska Akademia Medyczna

Uczelnia

Pomorska Akademia Medyczna

Wydział

Lekarski

Stanowisko

profesor nadzwyczajny, kierownik Katedry i Kliniki Ginekologii Operacyjnej

Rodzice

Aleksander i Klementyna z Paprockich

Małżeństwo

Halina Pilawska

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920-1941) Złoty Krzyż Zasługi Krzyż Armii Krajowej Krzyż Partyzancki Brązowy Medal „Zasłużonym na Polu Chwały” Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 Medal za Odrę, Nysę, Bałtyk Medal „Za udział w walkach o Berlin”

Zbigniew Władysław Pilawski (ur. 19 czerwca[a] 1922 w Lublinie, zm. 3 lipca 1987 w Szczecinie) – polski lekarz ginekolog i położnik, profesor Pomorskiej Akademii Medycznej[2][3][4], w II RP działacz ZHP, w czasie II wojny światowej żołnierz AK i LWP[1][5].

Życiorys

Okres przed II wojną światową

Urodził się w roku 1922 w Lublinie, w rodzinie o tradycjach patriotycznych. Był synem Aleksandra i Klementyny z Paprockich[b]. Ojciec był uczestnikiem wojny polsko-bolszewickiej (1919−1920), a dziadek Józef Pilawski – powstańcem styczniowym (1863)[3][5]. Po przejściu Aleksandra Pilawskiego na emeryturę wojskową rodzina osiedliła się w Rudniku nad Sanem[3]. Ojciec pracował jako urzędnik bankowy, a syn uczył się w szkole powszechnej. Po jej ukończeniu kontynuował naukę w Państwowym Gimnazjum im. Stefana Czarnieckiego w Nisku[1]. Działająca w gimnazjum drużyna harcerska nosiła imię Czarnieckiego od chwili odzyskania niepodległości (1918)[6].

Starając się zaszczepić idee harcerstwa na terenie Rudnika, utworzył tam zastęp, początkowo oderwany od organizacji, a następnie zarejestrowany w Kwaterze Głównej ZHP i włączony, jako drużyna[c], do hufca w Stalowej Woli[d]. Zbigniew Pilawski został drużynowym[1]. Po pięciu miesiącach przygotowań odbyło się pierwsze w Rudniku przyrzeczenie harcerskie, zorganizowane przy pomniku uczestników powstania styczniowego, w dniu 76. rocznicy jego wybuchu[1][3].

II wojna światowa

We wrześniu roku 1939, mając 17 lat, uczestniczył w obronie kraju zajmując stanowisko obserwatora, zlokalizowane na dachu szkoły powszechnej[5]. W latach 1941−1944 działał konspiracyjnie w ruchu oporu na Podkarpaciu. Początkowo należał do Związku Walki Zbrojnej, a później brał udział w akcjach dywersyjnych jako żołnierz Armii Krajowej[1][5] pod ps. Jastrzębiec i Ostoja. Uczestniczył w akcjach rozbicia ochrony Wehrmachtu przy tartaku w Łętowni i magazynów broni w Sarzynie. Brał udział w dostarczaniu broni oddziałowi Kmicica, rozbrajaniu posterunku policji granatowej w Bielinach, likwidacji konfidentów gestapo w Stalowej Woli, zabezpieczaniu przepraw z bronią i amunicją przez San, odbieraniu zrzutów w Bojanowie[5].

W roku 1944 wstąpił do Ludowego Wojska Polskiego. Był żołnierzem 1 Armii WP (3 Dywizja Piechoty). W latach 1944–1945 walczył pod Warszawą (m.in. forsowanie Wisły pod Górą Kalwarią, wyzwalanie Warszawy) i Bydgoszczą, uczestniczył w przełamywaniu Wału Pomorskiego, bitwie o Kołobrzeg (w tej bitwie został ranny[5]), forsowaniu Odry i operacji berlińskiej[1][5] (zob. działania bojowe 3 Dywizji Piechoty).

Studia medyczne

Po zakończeniu wojny otrzymał z wojska skierowanie na studia medyczne. Studia podjął w Lublinie, na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej, który uroczyście zainaugurował działalność już 14 stycznia 1945 roku (wydziały: Lekarski, Przyrodniczy, Rolny i Weterynaryjny). W roku 1948 – po demobilizacji – przeniósł się do Szczecina[1], gdzie w marcu 1948 roku powołano do życia Akademię Lekarską (trzecią wyższą uczelnię w mieście)[e]. W tym roku studia medyczne podjęło w Szczecinie tylko 60 studentów czwartego roku studiów[8]. Zbigniew Pilawski skończył studia i otrzymał dyplom lekarza w roku 1951[1].

Praca w Pomorskiej Akademii Medycznej

Stanowiska i tytuły

Pracę w PAM w Szczecinie rozpoczął już w roku 1949, jako asystent w Zakładzie Anatomii Patologicznej. Kolejne stopnie naukowe zdobywał w latach[1]:

  • 1957 – specjalizacja z zakresie ginekologii i położnictwa
  • 1959 – doktorat
  • 1978 – tytuł profesora zwyczajnego

W kolejnych latach zajmował stanowiska[2][4][1]:

  • 1951–1958 – starszego asystenta w Klinice Położnictwa i Chorób Kobiecych
  • 1958–1959 – ordynatora Oddziału Położniczo-Ginekologicznego Szpitala Miejskiego w Stargardzie Szczecińskim
  • 1960–1971 – adiunkta (ponownie w PAM)
  • 1971–1972 (po śmierci doc. Mikołaja Prochorowa) – docenta i kierownika Kliniki Położnictwa i Chorób Kobiecych
  • 1972–1975 – kierownika Kliniki Ginekologii Operacyjnej i wicedyrektora Instytutu Ginekologii i Położnictwa
  • od 1976 − dyrektora Instytutu.

Zajmował stanowisko konsultanta wojewódzkiego i regionalnego w zakresie położnictwa i ginekologii. Założył wojewódzki oddział Polskiego Towarzystwa Ergonomicznego i pełnił funkcję przewodniczącego. Był przez wiele lat opiekunem Studenckiego Towarzystwa Naukowego PAM[4].

Tematyka pracy naukowej i klinicznej

Interesował się przede wszystkim problemami[4]:

Publikacje

Był autorem lub współautorem ponad 180 publikacji naukowych[4] (według innych źródeł wydał ponad 134 prace[2]), m.in.[2]:

  • Czynność wewnątrzwydzielnicza jajników po usunięciu macicy, Ginekologia Polska 1960
  • Hemodynamika jajników a ich reaktywność (monografia) PWN 1966
  • Influence of Ovarian Hyperemia on Ovulation w: Zbornik Radova Sestog Kongresa Ginekologa-Opstetricara Jugoslawije u Zagrebu, 1968
  • Różnice relacji czasowej wystąpienia jajeczkowania po kopulacji u królic w zależności od pory roku, Folia Biologica 1969
  • Obserwacje nad pewnymi czynnikami środowiskowymi wpływającymi na indukowaną owulację u królic, Zoologica Polonica 1970

Odznaczenia i wyróżnienia

Został odznaczony m.in.[3]:

Otrzymał również[3][2]:

Życie rodzinne

Był żonaty z Haliną Pilawską, również studentką pierwszego rocznika studentów PAM w Szczecinie, w czasie wojny – łączniczką AK, uczestniczącą w powstaniu warszawskim (później prof. dr hab., kierownik Katedry Medycyny Społecznej PAM). Mieli dwoje dzieci: syna Macieja (ur. 1953) i córkę Beatę (ur. 1955)[9]. Był amatorem wędkarstwa[2].

Upamiętnienie

Pamięć o Zbigniewie Pilawskim jest żywa zarówno w Szczecinie, jak w Rudniku nad Sanem, w którym spędził młodość. Zgodnie ze swoim życzeniem został pochowany na cmentarzu parafialnym w Rudniku, obok Józefa Pilawskiego (dziadka, powstańca styczniowego), Aleksandra (ojca, uczestnika wojny polsko-bolszewickiej) oraz matki i siostry (poległej w powstaniu warszawskim łączniczki AK)[3]. Przy jego grobie komenda miejscowego szczepu harcerskiego zarządza, np. z okazji inauguracji roku harcerskiego, warty honorowe. W uroczystościach uczestniczyła mieszkająca w Szczecinie żona, Halina Pilawska, której nadano tytuł druhny honorowej[10]. Tablica upamiętniająca wojenne zasługi Zbigniewa Pilawskiego znajduje się obok podobnych tablic, poświęconych innym lekarzom wojskowym, Adamowi Mokrzyckiemu i Mieczysławowi Kusto[11]. Opis jego zasług, wraz z portretem, znajduje się w dokumencie pt. Rejestr Bohaterów I Walk o Polskę w Regionie, opracowanym przez ZHP Szczep Harcerski „Puszcza” nr 10 im. ppłk Waleriana Młyńca w Rudniku nad Sanem[5]. Jego imię nosi działająca w Rudniku 52 Drużyna Harcerska[3].

Na szczecińskim Cmentarzu Centralnym zasadzono poświęcone mu „Drzewko Pamięci”[12][13]:

Taka pamięć to budowanie tożsamości naszego miasta. Miasto podobnie jak i człowiek bez pamięci jest tylko pustą wydmuszką, bańką mydlaną na wietrze. Człowiek bez przeszłości to i wielokrotnie człowiek bez przyszłości.

Andrzej Łazowski, inicjator akcji „Drzewka Pamięci”, pisał, że dęby, sadzone w różnych miejscach szczecińskiego cmentarza-ogrodu, upamiętniają ludzi, których życiorysy tworzą[13]:

…syntetyczny skrót dziejów Polski – od kresowych dworów i budowę Gdyni, przez wojnę i okupację z dramatem września 1939, tragedię żydowskich gett, bestialstwo hitlerowskich obozów zagłady, hekatombę powstania warszawskiego, przez wysiłek odbudowy, meandry emigracji, gorzkie poczucie braku wolności i upór codziennego działania, po nadzieję, jaką dał nam Jan Paweł II, i eksplozję „Solidarności”.

Uwagi

  1. ↑ Na stronie internetowej Gminy i Miasta Rudnik nad Sanem podano datę urodzenia 22 czerwca 1922[1].
  2. ↑ Miał młodszą siostrę, która w roku 1944 zginęła w Warszawie, biorąc udział w powstaniu jako łączniczka AK[3].
  3. ↑ Współcześnie jest to 52 Drużyna Harcerska im. Zbigniewa Pilawskiego[3].
  4. ↑ Działania Pilawskiego wspierał nauczyciel i działacz społeczny, Bronisław Cmela (1913–1991)[1][7].
  5. ↑ Akademia Lekarska – od roku 1992 – Pomorska Akademia Medyczna, od roku 2010 – Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie[8].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l Dr hab. Zbigniew Pilawski. [w:] Strona internetowa Gminy i Miasta Rudnik nad Sanem > Wybitni ludzie z Rudnika nad Sanem [on-line]. UGiM Rudnik nad Sanem. [dostęp 2015-07-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-22)].
  2. ↑ a b c d e f Pilawski, Zbigniew Władysław. W: Lidia Becela i in.: Kto jest kim w polskiej medycynie : informator biograficzny. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1987, s. 518. ISBN 83-223-2339-5.
  3. ↑ a b c d e f g h i j prof. dr n. med. Zbigniew Pilawski (1922−1987). [w:] Drzewka Pamięci na Cmentarzu Centralnym w Szczecinie [on-line]. [dostęp 2015-07-16].
  4. ↑ a b c d e Sławomir Szymański. 50 Lat Katedry i Kliniki Ginekologii operacyjnej i Onkologii Ginekologicznej dorosłych i dziewcząt. „Biuletyn Informacyjny PUM”, s. 18, 2012. Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie. ISSN 2082-2650. 
  5. ↑ a b c d e f g h Zbigniew Pilawski: Zasługi harcerskie – Zasługi wojenne w AK – Zasługi wojenne w LWP – Zasługi naukowe – Portret, [w:] Rejestr Bohaterów I Walk o Polskę w Regionie [online], ZHP Szczep Harcerski „Puszcza” Nr 10 Im Ppłk Waleriana Młyńca W Rudniku N. S., 11 listopada 2011, s. 12–14 [dostęp 2015-07-16] [zarchiwizowane z adresu 2015-07-22].
  6. ↑ TZN pamięta o bitwie pod Niskiem. [w:] Strona internetowa Towarzystwa Ziemi Niżańskiej [on-line]. [dostęp 2015-07-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-22)].
  7. ↑ Bronisław Cmela. [w:] Wspomnienie (profil osoby na podstawie: A. Jaśkiewicz (opr.); mat. RPK O.PTTK Suwałki; Z.Cebula (w) Działacze GKR PTTK 1950-2000, s.62 [on-line]. ogrodywspomnien.pl. [dostęp 2015-07-19].
  8. ↑ a b Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie > Uczelnia. [w:] Strona internetowa PUM w Szczecinie [on-line]. www.pum.edu.pl. [dostęp 2015-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-17)].
  9. ↑ Pilawska Halina, prof. dr hab.. W: Who is Who Polsce, Encyklopedia biograficzna z życiorysami znanych Polek i Polaków. Hübners blaues Who is Who Verlag für Personenenzyklopädien AG(wyd. 3), 2004, s. 3302. ISBN 978-3-7290-0072-8.
  10. ↑ Komanda Szczepu Nr 10 im. ppłk Waleriana Młyńca w Rudniku nad Sanem: Rozkaz specjalny 4/2011. shskautfort.republika.pl, 2011-09-08. [dostęp 2017-03-10].
  11. ↑ Zbigniew Pilawski, Rudnik nad Sanem. [w:] Album (zdjęcie tablicy pamiątkowej) [on-line]. klanopedia.pl. [dostęp 2015-07-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-22)].
  12. ↑ Dęby dla zasłużonych. [w:] wSzczecinie.pl - Miasto w Twoim zasięgu! [on-line]. www.wszczecinie.pl, 31 października 2012. [dostęp 2015-07-22].
  13. ↑ a b O inicjatywie "Drzewka Pamięci" (projekt stowarzyszenia Czas Przestrzeń Tożsamość). Urząd Miasta Szczecin. [dostęp 2015-07-22].

Media użyte na tej stronie

POL Krzyż Walecznych (1920) BAR.svg
Baretka: Krzyż Walecznych (1920).
POL Krzyż Armii Krajowej BAR.svg
Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape .
POL Krzyż Partyzancki BAR.svg
Baretka: Krzyż Partyzancki
POL Medal Zwycięstwa i Wolności BAR.svg
Baretka: Złoty Medal Zwycięstwa i Wolności
POL Za udział w walkach o Berlin BAR.svg
Baretka: Medal za udział w walkach o Berlin
POL Brązowy Medal Zasłużonym na Polu Chwały BAR.svg
Baretka: Brązowy Medal Zasłużonym na Polu Chwały